THE

WILLIAM R. PERKINS

LIBRARY

OF DUKE UNIVERSITY

Rare Books

K^% \l%i^

Digitized by the Internet Archive in 2011 with funding from Dul<e University Libraries

http://www.archive.org/details/antiqvitatesgernnOObebe

ANTIQVITATES

(^ inhac

ARGENTO

RATENSIS

ECCLESIAE

EVANGELIC^

e

Variis impreffis &manu cxaratis monumcntis

coRgcftac & explicatat S^tudto df o^erk

BALTASARIS B£B£jLiI^ Argcntcraten&, SS^TheoI. D. & ProfcfT. P. ncc non Ecdcfiaftas

Summi Tcmpri in Patria Univcrfitafc & EccIcHa.

TypisJcSuittptibiisiaFRlDERlC? SPOOH,

X^%\

\^ ?< «^ ■*■ < f.A > VJC Ji 'S' ',

-r

I?

i i."

:niMit :i

^

^^

INCLYTO ^^"'^^

JLLVSIRIS IN IMPERIO ROMANO

(f LIBER^ CIFITATIS

ARGENTORATENSIS

MAGISTRATVI

Y I R I S

GENEROSA PROSAPIA, NOBI-

LITATE GENERIS , OFFICIORUM MAGNI-

F1CENTIA> MHRITORUM AMPLITUDINE, CON-

SILIORUM PRUDENTIA

EMINENTISSIMIS,

"LOMINIS SVIS ET "PATRONIS qMJGNIS

Antiquitatiim Ecclcfiafticanim

Argentoratenfium priiritias pra prseclaris in ftle meritis in arapix gratituctinis

Baltafar Bebclius , Doft.

p

ATRI/£' PATRES.

Udendum erat aliqaid , aylfn- \plisfimi Domini, pro Deo & Pa^ triay non tamen brevibus id gyaris Sccarcere dignum! Nam gloriadivininominis idrequi- rcbat,& dignitas Patriac,quam chariflimam exofculamur. Summis DEus beneficiis rempublicam noftramprae multis aliisaf- fecitolim^&adhuc hodie afficit: De Poli- ticis ego non dicam, quae ipfimet, qui ad clavum Reip. fedetis, meUus noftis: fed dc Ecclefiafticis, ut vocant, quajpropiusme- um officium conccrnunt. Involuti quon- dam eramus & nosEthnicorum tenebris, cum pcr Filium Lucis in acccfiae himen ve- ras agnitionis in univerfb orbcfclicifiderc accenderetur. Necinterultimosnosera- mus, ad quosradios fiaoshicfol exporrige- rct: fcdfacileprimosj Nam Romanorum

tra-

DEDICATIO.

cnmus caftrum,quos maturclumen iftud re(pcxir,quippequi cum armisfuis vcrbum quoque Dei Jioftris dcfertis intulcrunt, ut folet admirabilc Numcn per calamitates fxph hominum falutem promovere; Pas- ium cqiiidem eft pro fiia impericrutabi- li juftitia iftud lumen fub modio papali non nihil five abfcondi, fivc obfuicari, neq-, tamen id pcrpctuos Nam & inter eos,& dc- niio quidem primos, eramus, quosmini- fterio Lutheri e caligine ifta cvocavi t &: luci reftituit primaevac. Magna opera Domim ! cxquifitain omnes voluntatesejus ! clama- muscum Pfaltc. Advcrfariis cquidem no- ftris vana ea videtur efte gloria, putant c- nim fcfblumGallinaeiftius albae filios efte, Ecclefiam indigito antiquam 3 Spurii igitur nos fuerimus, vcl ccrteaparentibus, Deo &Ecclefia, degeneres, fi quidem ifthaec ipfbrum gloria obtinerct. Sed bene eft! fiionosnominc ipfi appellant. Nec cnuii avcrboDci,quod filiorum Dei femcn eft, vcl ab Ecclefia, quae poft Apoftolos proxi- ma fuit, nos dcgeneravimus j fcd illi ipfi,

)o( 3 qui

DEDICATia. qmfi<12^>roftram &: xtatem itacalumni- .intnr. Provoco ad oculorum fidcin , &c confcientise tcftimonium appcUo 5 Ifto- rum:, ut legant de Catechefi Argentoraren' fi,quod Diatribe haee cxhibet, hujus, ut ipla judicet, pcnes quam partem ftet fiifFra- giam antiquitatis in capitibus controvcr- fis? nos, an illi reccflerimusabiftapurita- te? nos,anifti,aliquidaddiderimus velde- traxcrimus fcntentiae antiquiorumjftaba cadamve caufsa ad arbitrium jndicis ifti^ in- corruprae.Suntquxdam,fatcor,qiijeproad- veriaparte tacere vidcntur^. Scdvidentur > ipeciem enim fuco abfterfimusjCtim ad ob- jedtiones advcrCiriorum rcipondimus. Idq^ jpfiim cft,quod pras reliquis praecipue in tcriL di. Nam ad hunc fcopum reliqua direxr, Fe- ci tale quid non ita pridem pro uni^crfa Ec- clcfia Evangelica : cenfeb^m itaquc pro Patria id vel maximefaciendum cfte>quod ipfa ( pr^efifcmi dixcro ) Evangelieam fince- ritatcm egregie, fi quae alLi , tueatun Con^ fentiunt in ipfa aflerendaCuria,SchoIa,& Ecclefiainvidenda animorum conjundio-

DEDTCATIO,

ne. Pfimus eft apiid nos verbi diviniho- nor, quod incoirupte docemus &: credi- musj lecundus eft iilibatae antiquitatis, quam teftcm ad}ungimus,ubicunqueoc- cafio datur , ne novi homines cenfea- mur. Atque ca propter nunquam latis laudari poteft prudcntia Inclyti Magiftra- tus^qui &(cripturas cnarrari,& Polemica tradtari 5 fed & hiftoriam Ecclefiafticam ftudiofius excoii noviflime pr^ccpit. Ma- luiflcm equidem lianc Provinciam alii po- tius quam mihi demandari, nam Virum ea requirit,&humcros fatis validos,qui varia ctiam judicia ferant/qualesegoininc defi- dero 5 Attamcn ciim meum eftct fupe- rioribus obfequi, id oncrisin me fiifcepi, & hadenus, Deo fuffuicicntcutcunquc por- tavi. yEquum autcm ccnfebam aliquid pro Patria conari, ut vidcrct ipfa me poft di- vinam gloriam ftudia mea chariflimae Ar- gcntinaepraealiisdedicafle. Qul enimnon dcdicaverim , undc vitam poft DEum & fortunasacccpiineas&priores, & nonita pridem aud:iores. JLicet autem nibilho-

rum

,. . ,. . j DEDICATIO. ^

rum?<!)fdWiftamenerat& eftUrbis dighi tas,ut qui ipfius alicjuid commentatur, ab ipfius {plendore radios fiio opcri foeneretur» Pinxerunt olim in Notitia>quam dicuntj Imperii imaginem etiam Germaniae pri- mae , quae eft venerandas viraginis^diadema- ce fixo & corona illuftris. Coronam ego puto Argentinam notare, interUrbesfuac Gcrmanix reginam. Eminet ctiam ali- quod ejus caftrum magniftce prae reliquis cxtrudtum , & juxta ipmm aliquis Comiti- bus, credo> exhibcrifblitusliber>cumin- fcriptione:

FL. IN TALL COMMORD. PR. pAncirolusitainterpretatura^nigma: Fe^ lix Lfher mjunSlHS Notariis Tnbunisk latermlo continens mandataordineTrinci'- pis. Mentio quoquefit> & ca quidem ali- quoties>armorum , quorum fuit haec cele- bris officina. Erant quidem alias quoquc, fcd fblum vcl fagittaria^, vel loricaria^, vcl

pEDICATIO. baliftariae & clibanariae, vel fpatariacvcl icu- tarix, vel utriusque officinae 5 Ar^entora- tenjlsmtcmarmorum omnium celebratur. Quieiftafuerint, cruditiflimus Commen- tator explicuit Cap. XXXI II. In Galltis, in- quiens, sjuoque erat Argentinenfis armo- rum omnium f fabrica) nunc Argentinam 'vocant, IJrhs ejl (ecundum Rhenum cla^ risjimain Germania prima: Hic armorum omnium nomine non tantum casjides cata- phra^asquecontineri puto^Jed C^ enjes ha- Jiasquey^ Jartayqmadkit omnium, Dixe- rim igitur iitteris &armistum Prudenter (^Fortiter valuifte Argentinam,i.e.iisipfi$ praefidiis , quibus hodie adhuc incolumis fiiftinetur. Dicant alii de Armamenta- rio perEuropam celeberrimos aUi de Ar- te Typographica, quae Argentinx natales fiios debet 5 meum efTet Academiae laudes dicere, ubi perfidia expugnatur,juftitiaas- (eritur, morbi pelluntur, &: barbaries fuga- rur , nifi ahi id laudisoccupallent, velipfe adulari viderer. Tutius dixcrit ftculi fui miraculum Erafrnus,/^/ec, inquiens, O- ^jitas hodie interGermanicasvelJlorentisJl'

)■■( K m*

DEDICATIO. maefly non folumopihtis ^, acnonRheno tan- tum pr^terfiuente y libertateperpetuay diu- turna pace, quajamolimjub Clementisfimo' CAjareoJMlaximiliano ( hodie Leopoldo \.)^ femperAugufofruuntury uerummulto ma- giicivium moribusy magifiratuum pruden- tiafimul ?S integntate\ quorum operafty ut quemadmodum olim aMasfltenpumy ita nunc ab Argentoratorum Republtca y uni- njcrfa. 'virtutum (^ re£ie inftttut^ Ci^vitatis exempla petere posfis. aAd h^d ut egofane "vel inprima Nobtlitatis parte pofiertm ,in nuUagente pltts honoris habetur 'velegregtA' 'vtrtuti, 'vetexcellenttbtis ingentis. IJndc^' fity utnon uUa magts abundetfimmis Vtrisy in quibtis ^ erudttionem commendat mo- rumintegritas y fS' morum integritatem or- nat erudttio. J/ulga nuncStrasburgp^m ap- pelfMt ynonnuUi Argenttnamy cuifiquisex renomencommutare 'velit, nonabs re dixerit AVRENTINAM. Notaeft ftixdiofis. fimi n oftror n m Viri, Hiemnym i epiftol^ ad Gerontiam adfcripta. A tque haee eft tan- taillatalisque Civitas, cujus egoAntiqui- ta tes {ponte mea motus,& poftea a Magnis

DEDICATIO.

Virisincitatusaufiisfiim confignare. Au- fiimcfTe fiiteor, an vcrbtemerariusfuerit, Veftrum erit, fapientiflimiliterarumCen- fores 3 arbitrari. Obfcuri equidem fimt ut- plurimiim Gentium natales:,quantumta- men iplbrumhaben poteft, id ftudiose col- ligendum eft. Non femper litterx toti- dem Ieguntur,ex litteris tamenelicere pos- fiimusveIconjicere,quodqu3Erebam^Prae- ftatveteres etiiob{curioresiequi,quiacer- tiorcs fimt 5 quam recentiores, qui multa fiioadderelblentj&hocipfb fidem deper- dun t. Dolendum autem eft,qubd non plus monumentorum de noftraGcrmaniapri- ma & Argentorato proftet, an in fcriniij fccretioribus pluradetineantiir:,diesforfan docebit. Traditionem certe Materni in dubium ideb revocavi, quandoquidem narrationes , qusecircumferuntur, fabulis quam rebus geftis^fimilioreserant, ut:,qui deipfb potiftimum gloriantur, hiftoriam cderent certiorem. Sed & Amandi setatem, fecutus tamen alios , ad vetuftiora tempora reduxi,ut qui fubDagobertofloruiftetra- ditur, in Kicemaliquandoemergeretete-

ne-

DEDICATIO.

nebris melioram Arcbivorum. Tandem & Aurelisenoftrae Virginumquc comitum famam exaniinavi^dubiis^quas in eaoccur- runt,propofitis,nullo tamen & hanc alio fi- ne, quam utprodirent:,quifcrupulosiftos liquidiore hiftoria eximere dedicerunt. Ab- fit enim, abfit , ut quidquid iftius eft , con- tendendi ftudio pofiierim 5 longiffime is animi pruritusame abeftj fedanimoveri- tatis indagandse. Secula , qux priora ifta fequuntur^plus Ipero monumentorum es- lecollatura, &c minoris quam praemiffa no- bis conftitura. Interea accipite , Domim & Tatroni, primitias, quas in aragratitudinis pro hac vice dedicamus 5 Donec uberior meffis , fi Deo Sc Vobis vifiim fuerit , fixbfe- quatur. Valete^florete^rperennate Germa- nixDecora , Patriae PrsEfidia ^ Familiarum nobiliffimarum Ornamenta,mihi &Patro>- ni:,qui fiirii &ero,dum fuero

^ejiramm (^enerofitatHm

dr AmplitHdmum

fubjediffimus

d^ 15. Mart, Ci<^u (^ ClUnt.

Baltafaj: Bebclius>Dt

^)o(^

Addendaadp.48.

TYpis jamimprefla erant» qiia: dc Marerno fupra pag.^S.dirpu- tavimus, cum opera Ampliffimi Viri » Dn. Cafparis Beinegge- riXVviri» acciperem excerpta cx fecunda diHertatione Clariflimi Viri Johannis de Launoy» quae» quia meam fententiam confirmant, hiK transferocxp.iio. Ce(\q.dilTen.Ad rem qnod ottinetiMolanftiy Ba- rottitut&recemioresquidam aliiduos conflituum Maternos, unum» qui Conftantino Magno imperame vixit,& Arelatenfi Concilio itafubfcripfit : Maternui de Civitate Agrippinenfum : Alterum qui beati Petri difcipulus fuit-y fed id neque veterum Commemarits yneqm aucloribust qui Caroli Magnitempmpracejferum. Nam S. GereonU ailat qu<t citat Baronius > UHum objiciunt Maternum^qui Trevirenfis & Agrippmenfisfimul Ecclefi^ E/>i/(;c|/)/«. (Hi c allegancur ipfiffima verba Gereonis.) Bf^4 ^«o^; <j«f«» Baronius Uudatyunius Materni mentionem facit i4- Septemhfw.Trevirtt depofitio S. Materni Epifcopi & confejforu, ubifignificat, eum Trevirenfem effe Epifcopumy fed Beaii Petri difcipulum nm appeHat. Hoc quidem in micio Bed<e Martyrologio » fed anpurum Beda Martjrobgium meminerit, non aufim ajfeverare. Qmcquid i^ ejl* m vetere Bomanoiin VfuardiiAdonk & Ralan'' MartjrohgiOi nullus Maternus vinditattfri Gilcfinius primtis Maternum Romano infmtit MartyrologiOiquod recognovit, neque inferuit modb , fed eum kuti Petri difcipulum pofuit hisverbis ad 14. Septembr, TreverisSandti Materni Epifc^pi-, dijcipuli beatiPetri Apofioli , qui Tun- grenfes, Colonienfes &Trcvircnfes aliosquefinitimos ad Petrifidempet' duxit. Ht) .ttitem verbts B.ironius & alii in eam opinionem adducunturt ut duosfuijfe Maternos, eosque Colonienfes Epifcopos credant, qua in re vu dentur contradicere Martyrelogio 5 quod ex ufu loquendi (ignificat Mater' tim illumfuiffe Trevirenfem •> nen Coknienfem Epifcopum; adeofluxd multarum rerumfdes, quas Martyrologto Galefmius adjecit. Sed profc' ilo Baronius eas misfi<in(s,qu£ a beate PetrofaRacircumferuntur,fibi wm- gts perfuadet, quam examinat ad fuasregulas afferenddveritatU» Kam tumaitiomnes uno ora cujtir mem.init illuflratum ejfe Martjrolcgium > fntjje fan^i Petri difcipulum , Hiflm<c legesmnino negUgit, NuUph

enim

femm nnte Carolum },Ugntm, agmfcitur beati Petri difcipultis. In <t3B 5. Gereonu Haternw boc nomim mn appcllatur » Beda Maternumfuam beati Petri difcipulum nonfa£it\ De omm Materno apud vfuardum» Ad&- nem, Ral^aHttm, !^otkerumftlentium efl, adeononaliqwt B. Petri difciptt- Imvocetur. Habes Pontificii, (td. iiigenui & cordati^de Matemo lcncentiani.

Ad pag. 91.

Plura antiquitatis Rocnans monumentain AntiquarioTn • cly tse Argentor. Rcipubl. allervantur , ceperta intra & excra civi- tatem diverfis temporibus. Plura etiam hincindepercivitatcra fuperfunt, quae per temporis nundinalis angullias defcribere noa licuit, aliioccafioni reverfata. Breviter quajdam habe. Airet- vznim^i.^ApparatusfepulchraUSiWtiyyrwimvxx. >cineribus .& o{Iicu- lis&carbonibusTepletx4 di(ci>ptteUac>& patinac &c. quibus in epulisiepulchralibusjfeuinferiisutebantur; EtiaaiElychniajnec non SitKfvo^oX^a^lachrynuttoriadixeris ; collo oblongo, & depres* fo corpufculo ; quale vidi apud Ampliffimum & Confultiflimum Dn.D.Joh. AdamumSchragium,Reip. Advocatum & ConfiUa- rium; rerum antiquarum ftudiofiHimLim & peritidimum > cujus conCUis&monumentis in confcribeHda hac diatribenonparum adjutifumus ilnventum hiit aUud> cui infundo vitriinfcriptum erat : GLORIi£ AUGUSTI. ( i. ) Nmmfmara ab antiqui/Ti- mis Remanorum imperatorum cufa ; eruuntur quotidie taUa ciica civitatem> & in circumjcctis locis» ut dubium nuHum fit> quin Ro- jnani ftationcsfuas & caftra habuerint in trat^u Argentotatenfi. Ad pag, 141. fubfinem §. i.

Idem Iren^i {ymbolum Erafmus Argentmenfis Epifcopus Adkis fynodi fuaf> quam anno 1/49. reformaturus Ecclefiam fiiam , juxta formulam abAuguftiflano ImperatoreCaroIoV. Auguftaj in- comitiisfa<ftam>curavitinierendum foJ.y. b. Ad pdg.i^ufubfin. §. 10;

LeoAUatiushb. I. deconfcnf Ecclef. occidcnt. cumorient. c. 15. patrocinium canonis j. &4. Sardicenfis in fe(e fufcipit>ut obti- ncat jusappellandi occumenicum Pontificem Romanum divinitus accepifte: feu>utverbaipfiusfbnant: PontifexRomanmidexfuadi' ^nitate habet, fiH i Chrijie per Petrum concejfum.Vro canone 3. allegat

queri'.

quendam Alexium Ariftenum, qui canonem ita explicuerit : Si- judkitim tffi ( Epifcopo judicato ) non arrtjerit » & inJHjlitiamfibifa' iiam ejfe exifiimet> appeDet ad 'Romamm^ cuifubje^la ejl di£lA provincia ; adquem ipfe etiam accedat , quivel per feipfum fententiam examinabit, vel vicinis Epifcopi* provincia. appellationis judicitm committat. In quam fententiam & Zonaras > & Balfamon in commentario cano- nemexplicuerint.Procanone^.ejusdem Arifteni pnraphrafin §. i. laudat : DepofitusEpifcopusacomprovincialibusEpifcopUi (i appellavit* txi^imans,Je injuriampasfum , in^iUius Epijcopatum altus nonpromove- iitur, quo luque Romanus, (uijubjacetfjnodtts, qtueum condemnavitiCon- demnationem examinabit. Efl vero in facultate Komani ^ quanttmex iUo canonecolligi poteH, ftve ad proximos provincia Epifcopos Jcriberey & Epifcopi condemnati dfpofttionem cmmittere ; vel proprios Presbyte- ros mittere cum Epifcopts ,&JentenTiamillamcemprobare. Harc tefti- monia allegat Allatius pro fiio Pondfice Romano. Sed fruftra- neaopera. Nam(i.)nonprobat>quod vult? veldebet»Sardicen- fes Epifcopo Romano concf flille jus divinum fuper omnes uni ver- iiorbis Epircoposjutpollentadipfumappellare; NecidvelAri- (lenus> velZonaras, verBalfamodicunt : Ariftenus equidem vult Epifcopumappeliaread Romaniim, CedZrouLvTti LnrcKHTeu i-rttf- '^idycuifubjeila efi di^aprovincia t cujiis nimirumEpifcopus jiidica- tuserat : Prius igitur probandumfuiffet AUatiovquod omnes orbis provincixfubjedtxlintEpifcopoRomano, quam Ariftenum pro' feie allegaiet : Addit Bilfimo , hoc idemavariu canonibus Vatriarcht Con^antimpolitam concefum.ftafe,ut. AUatius ipfe fubjungit>qui ta- BunpLoptereuion fuit OecumeiiicusEpifcopus , habensinsuni- verfbs appellantes recipiendi : Regerit quidem Allatius; At ttmc fatriarcha Conftantinopolitanus ntiUus erat in rertm natura. Sed efto- hoc; manettamen inftantia Balfamonis firma: fi Epifcopus Ro- manus habet univerfale jus recipiendi appellantes , quia per Sardi- cenfes habuit poteftatem appellantes recipiendi » habebit etiam EpifcopusConftantinopohtaTius »cui idiem juris concefFum. Ex- cipit Leo : Memorandi erant canones,qui id Connantinopolitano cojuef- ferant. Sed Balfamo non dicit » jam tum conceflnm id juris Con- ftantinopolitano fuifle; fufficiebat enim poftea fuifle concefKim» Botxunatim- in< concilio Chalcedonenfl can. 17. Si quis , ita verba

(onAnt, injuria afficiAtur aproprio Maropolitano.dpud txarcbum diace- fis, li-TrJ" Koy^ApliviTrehiaf Q^ivcf) i^iKuCiSsu'. vel ConnantifiopoHtaHam fedem litiget : fuutpritudiciumesl. sinAutem civitxf etiain ablmpe' ratoria au^eritate innovata eji» vel deinceps innevatafuerif, civiles& publicasformas tcclefiaWicarum quoque parochiarumordo confequatur. Conftantinopolis autem diuanteconcilium Sardiccnfe evedafue- rat in eminentiam fecundx Rom?(2 .)kn ftcnus ne quidem in quarti canonisexplicatione Allatio favet. Nam plus non dicit> quam Epifcopum depofitum ad fedem redire non poIIe,nifi caufia ab Epi- fcopo Romano cognita & judicata ; Hoc veio non eft in qua:- ftionejred^anifteEpifcopus fueritaliasfiibPatriarchatu velAnti- ocheno , vel Alexandiino > & reftitui non potuerit> nifi ex arbitrio Romani ? Hoc eji enimjpeciale in caufis Ecclefiafticu,&fervari debetshi enunciatumefi texplicante Balfamone > nempe Sardicx i. e. provincia RomaHo fubjedla : regerit Leo(i.)Epifcopos,quorumgratiacanon fadus^fuilTe Athanafium » Marcellum &c. i.e. Alexandrinos ; Hoc cnim puto vellc verba : At quinam bifrierint ibidem Epifcopi a Coepi- fcopucondemnatitquibusopuseJefRomaniauxilio? (z.) verba ca.nonis ejfegeneraUai & omnes, ubicunque (int> Epijcopos comple^i. ^.ad i. dift. intcr «anonis occafionem & materiam : concederim peregrinos Epifcopos fuifle occafionem canonis fjciendii nego materiam fuis- fe. i. e. de Epifcopis peregrinis ad (edcm Romanam appellantibus eftcaliquid ftatutum: Neque Patres Africani, etfi doilisftme, zlitet inteUexerunt canonem. Zofimus quidem Epifcopus Romanus tale quid ipfis pcrfuadere vohiit » allegato canonc hocSardicenfi proNicaeno; ipfiveroaliudnihil petierunt, quam utExcmplari» Nicacna: (ynodi genuina exhibercntur» anquistahs canonin ipfis haberetur ? fcd nullus taHs comparuit » ut adeo confufi lcgati Romani dilcedcrent. Ad ( i. ) generaHa funt verba cano- nis > fed dc Epifcopis Romanofubjcdlis ; Neque cnim orientales interfucruntconciho»cumifti canones condcrcntur. VidcChatn. 1. 1. Panft. lib. XIII .c. 7. §. 7. feqq.

Qi).B.V. '

li «««•ttiJ;;; • •ti'*«s;«

ANTIQVITATVM EC

CLESI^' ARGENTORA-

TENSIS,

ARTICVLVS L

TRACTU ARGEN-

TORATENSI, ET PRISCA GEN-

TILIUM RELIGIONE.

ARGVMENrVM,

SVmma, epufctiU. §. i. EccUfix. no-men db Argentoratd-^vcl Argenttna. •■, qu<& voces legtmtur aptd Vtolcmmm , Acix ConciUi Agrippinenfis, Eutropiumy Ammiamm MarceU Unum,Notitiam Imperii. §.z. '^XXa^bWXQ unde f §.3.Tri- hocchiNatto Germanica. §.'\..Ditio.,pri?f^ium Ubert^deinde RomantsfttbjcfU h tcmporibm UiLCAfarisytis^ ad tempora. Honorii , id qttodexprohatisvariisfcriptoribti^sprobatur» ^.s.6.j.^.finis. §.9. Ltmitcs regionis Trtboccortm.§.io.Re- Ugto Bthntca . Nomen Trihochorttfn rcUgiofum 5 a tribns fagis. §.\\. Minifiertttmfacrmn,an , & quale habuerint ? Druidii undej&quti r^rtm nomeny poteftas ordinis &ju-

A risdi'

2, Ecclefu ArgentOYAtenfis fuhjeBtim.

fudiETimis interndi& externAi Ad)im6i:ierant eruditiot charifmatn .privilegta , vitia. .^aJia Tribochorum.. §. 12. Religio quAfuertt cum rationejenfu^ , tum ratione^ cultu4y Theologtddr AnthropoUgia, J.13 j+jj.kJ .Mores, §.17. Congruentia: ambttm ArgentinA. $.1.

Summa^ rxlatribc de antiquitatibiis Ecclefia: Argentoraienfis exhibebit i/fiojtno xJ£^ccUCv£(i.)fMbjectum , quale fuit aiice receptanr religionem \ " ' Chriftianam. (2..) Do^*m , qui ad lidem Chriftianam Etiniicos converteruntjveiconverfosinveiafideconfirmarunt. (i.)Do^n- nm, quam attulerunt , vel propagaverunt. ( 4. Jstatum cum Ec- clefiafticum> tum poHticum in quinque prioribus poft natum Chri- ftum (eculis. C^etera enim, ubi haec placuille fciverimus» fiio^ tempore , fi DEus voluerit» addemus. tNomen §. i. N<?w/f«Ecclefiaaccepitanobiliflimofuomembro> Ci-'

ab Argen- vitate Argentoratcnfi. SicenimetiamNotitiaimperii?r<«fl!«wde- '^oxtepl/M- '^ominavit^r^W(»r4/f«y??»>a nobili/Iima tradus iftius urbe> Ar- apudPto. gCHtorata ClaudiusPtolemacusAIexandrinusPhiloibphus>qui lentMm.. Itib Aurelio Imp. Rom. (eculo fecundo poftChriftumnatumflo- rait, primnm, quodegoqaidemfcio^mentionem urbis fiibeo no- mine facit lib. 1. Geograph. ficreferens : lIUregioalfOhmcafluviQ' ddmeridiemvocatur Germania fu^erior -^ 2^eomagtts» Euviana-, Vangie- mmBorbetomagus, ArgentoratumautemLegioo^avaAuguJia: Tribocoo TumautemBreutomaguiiElcebusiRauricorum Augtifla > Argentuana.Hnr dtenus PtoletnxuSiantiquioribus i quam Tadtus>«/w/4^«/»,jiidice' B. Rhenano lib. r. rer. Germ. f. 6. nifi qiiodArgentoratum,vitio for- fan aliorumjtrajectafit e fede Triboccorum in locum Vangionum, quod infrapatebit. Sufficiat interea abanciquifllmoauiflorenomenag- nofci>Argentoratum,&ita quidem,ut liquido colIigaturPtolemso' annquioriem extitifle urbem , cum a Romanis digna fuerit judicata adquamlegioodavaAuguftaexcubaretaetate Ptolemsi; Nulla amplius poft hanc aetacem mentio nominis fit, nifidemum (eculo quarto,eoquemediofere>ina6lisConcilii Agrippinenfis : Lau- in^fiii ^^"^ t\vm inter alios etiam Amandum Argentinenfium Epifcopum>fic cencilu A- di(^um ab Argenima Ci vitate> cui praefuit Antiftes facroriim. Janii

irifpmenf.: ^^

Ecclejid Argentoratenjts fuhjcStum. j

tumigitury4r^W'»4appellabatiir,ut errecdodinirniTsBeatusRhe-' naniis>ciimlib.lll. rei.G.rm. f.m.KJxcenict: ArgentoratHm iv Ar- gentimmnobiimutarumMonaihh & Sotarii , quod hxc vox breviorfit, ticcommodior yfuaviorque fronuntiatu: ErraC, iiiquam» vircstero- ■cjuinrerumGermanicaiiim peririfTImusjfiquidemceiifet nnte na- tos Monachos noftros nonextitiflemencionemArsentinae fub hnc quidemvoce. Sed revertamur ad Argentoratum. Eutropius, quifubjulianojcognomentoapoftata-jftipendiameruit, & Valen- •ti Imp. Rom. fuum opus dedicavic » «juod (ectilo quarto dimi diuna !Jam rupergrejlb fecit, inBreviariorerum Romanarum lib. X. f.m. f Sp. refert, quod a Juliano modicts copiu apud Argentoratum, Gallix UT' iem,ingentes Alemannorum copid extindtfint, Habes hiciterum no- mcn Argentorati. Poft hunc Ammianus Marcellinus» qui fub Gratiano& Valentbianopaulopoft Eutropiumfloruit» dillerens 4e provinciib Galliarumj inter alia etiam \\xc habet verba : At nunc mmeranturprovimi£per omnem antbitum GaHiarum: fecundaGermaniay frima.abeccidentaitcxordiem cardinct Agrippina &7ungrif munitaicivi- ^^ ^ tatibtis amphi & copiofis ; detnde Germaniaprima , ubi prxter alia muni- (ipia Mogotttiaciu efi, & Vangimesi & Semet^s , & Argentorattts, Bar- laricu dadibusnota. Ecce Atnwo mtuv^o^ycm Argcmorati y ut adeo .& Argentoratum ■> 3c Argencoratus pionuncietur. Hieronymus ■Stridonenfis Presbyrer» qui non i ta diu poft viguit, poHeriorum fe- quitur terminationem » lic adGerontiam perfcrtbens : RhemDrum Mrbsprapotev.Si Amblam , Atrebat^ , extrcmlqne hominum Morini . Tor- ^^

vacts» N£mete->Argemor.ttus , traniiati in Germaniam. Repecit in Chronico: Na-mita refert; MagH£ Aleminnomm copi^ apud Argcn- ttratum » o^ppidutn Galliarum , a Ctefare lulianoopprefe. Notiti a im- perii » qux 'faltem Theodofio. III. imperante , i.e. medio feculo quinto>Guido Pan<:iroio compucance , compilaca ed » memiiiit C9- iHiiis & traclifs Argentoratenfis : Pinxit enim magnificam munitio- nem > cui fuprafciiptum : Argentoratenfis ; & inferius : fub d'fpofi- tione viri (peclabHuy Cmtitiis Argcmoratenfis^ Plures r & recentiores quidem>addere fuperfedeo,

§. 5. Synonjmumed- (girnPBim^. Undeha?c vox»&quan-;g^J^j^" do nata iit, difpiciendum eft. Rhennni fententia haec eft: Ale- ^ ^' tH4»tti primQrihmduAbm S)llabii{ 4 voce Argentoratus } amputatii*& ^.^ ^f^ ^^

A 1 S.lite-cerm.

4 Ecclefi^ ArgentOYAtenfis fuhjeciitm.

S. literA ft!fiUcaufaadjc:U, dc fuovero burgumadneclintesijlorat^r- gum , & flratibttrgmn appelUvere. Idc^ue fadum putat/«^ Valenti' tiiano ejiis noninn Vertio-> qui Thiodofio luniorifuccesfit » quwn occidenta- leimperium aBarlnttorum iiicurfionibm Romani non pojfent amplius tue- ri. Vhle legitur in Calendario v eteri, quod in Bibliotheca majoris Aedis iHic alfervatur^ubique Stratiiburgumi etiam altero S. caufafibili inme- diwndicliom afcito. Alii cenfenc viciim priuem fuiirej didumflii t)Cr v^iiMffCli/ vel: ilraren, acce/Iiire deinde vocem '^UX^/ aimRomani legionemOdlavam Aaguft.imprxfidium locoimpo-. fuiirent » inde coaluifle vocem integcam @(rafjbur<5 / vel i^StratbUVi^t qua flrance fententia (atis antiqua ellet etiamhxc_ appellatiorNam Pcolem;-Ei jam scace Legio 0(5lava Argentora- tum tenuit. Andicamas, incerquinquaginca caftella > quce Dru- fus Rkeniripisimpoiiiic,eciam Argencoracum fuifle? Pridem««//^ Germmerumpopulti urbes habitari fatunotum fr^fTacito d.mor.germ. Idcercumeft, quod non demum Valenciniani.III. a?tateevico in Civitatem profeceric, qui eft Jolephi Scaligeri -^^p^f cf /ct/^cVj cafti- gacus mericoa Philippo Cluverio Germania? prxftancidimo defcri- ■ ptore lib. 2. Germ. c. 11. An vero a Trebeta > Semiramidis fiUo pri' vigno,(it exftL'U(51:a ? quod nonnuUi vokmt>merit6 dubitamuS) ido- neis teftimoniis defticuci. Zl Natio- ' ^' "^* A^S,entoratenfes alulitC^farisusque temporibus'» & haSle^- .Ai^ento. nm,nationc Germani extiterunt. Suppono > quodinterernditosire ^r^-tenfes confello eft , tradium Argencoratenfem elFe fedem veterum Tri- Cermam boccorum. Unico fuifragio contentus ero > quod eft ClariHimo- iocchL^' . ^^^^ '"^^'- Gaiios SammarthanorumLudovici & Scasvoiae in Gal- liaChnftianaTom. II. f. lOf.ficenim illi : QuamPtolemxtss &Am' miantu vocant Argentoratum»Civitatem Argentoratenfium Kotitia impe- '• rii, eam Tribocorumjacitiu demoribus Germanortm > vel iribocum Ca- far lib. i. c. 1 1. appeUat. Hoc praefuppofito aflertionem fic plkibo : Jalius Cceiar? qui cum Ariovifto, Germanorum Duce, bellum ge[Iit> &c m ipfa noftra Germaniaver[atuserat>reccnfetiib.i.de bel. Gal. populos iti Arioviftiexercitumilicantes> &nominatim etiam Tnboccorum meminit; Tum vero, ajeas, demum necejfario Germanifuas copias e cafiru eduxerunt, generatimque confiiterunt > pa- musque intervaUis, Harudes , MarcomannQSiTKlBOQES > Vangiones,

'EcclefiA Argcntcratcfjfs fubjt&um. 5:

fsemetes &c. Jam igitut Ariovifti artate» & ante, noftri Triboccf «antGermani. ^///^/» nempelib. IV. deRh(.nodifpatans> longo, mqwtyjpatiopcrfines i:\amkatimth lielrerierumy Sequanorum ^ Medio- watricum y Tribocormn •> Irevirormn citatasfertur. Ad qutm locnm notaviteruditifllmus Cafauboi-;ns apud Strabon. lib IV. 15?. fe- queiuia : Apud C^farcm omnino kgi dcbct ; Trihcorum. Nam hi funt > quos Tftlicy.Xti nofier { Scrnbo ; appeLu,Ptoicm. T^iQ^KKbf. Et idem C<tfir Tribocos,vel Triboces.Germanorum gcntem agnofcit : Qu<e explicatio priorem (entent-am conHrmat. Tacitus extra dubita- tionisaleamhocponic : Ipfam enim B.heni ripam hauddubieGerma- norum populi colunt Vangiones, Triboci, Nemetes , i n li be! lo de mori bus Germanorum, Strabonis Geographi celebcrrimi ,& antiquifllmi, qaipp." qui Augufto Sc Tiberio- imperantibusfloruit>fententiam fecutusell» e:fi qu.xdam Strabo alia addat; fofi Helvetios adRhe- mm funt Sequam, a" Mediomatrices , l-; oh ','S'fvTeuTiffxa.yiKcvlQyQ-' m^euiuQ-tv :^ r»{ a y.t^ai , Tfi^UyjA i. e. in qidbtu confederimtTribochi gens GEKM\NIC\& expatriafua trajccli. Hxc ille lib. I V.f.m. ijf. iH- Cum igituF conllet.Tribochos fuille Germanos»amplius drfpiciendumelLqu.-eipforumpriftina patriafuerJt. Videtur fuis- feTranlrhenana Germanin, quodcoUigoexvoce : vriffiUKfljV jquae tranfitum innuit , nempe trans Rhenum in regionem Mediomarri- cumcifrhenanamtransgrefli priftinos incolasexpuiere » fefuasibi fedes fixere. Dicebnntur &C£lta'rfic enim Dio hiftoricus dili- gentifIimusirb.LIII.fm.f77. referc: Celtdqiiidatni qnosGcrmanos vocamusyctanomyiem Cclticam regioucm.qudead Rheniimejhoccttpaffent, effecerunt ,uteaGermama vocareturfuperiort quA Rhenifontibus propjor efi ; iHferiory qtu ab h.ic usqite ad Oceanum Britannlcum fe extendit. Tri- bochi igitur ex Celtis videntur elle Gei"m:.ni >■ & nomen Ger- maniae vei dedifle regioni r quam occuparant, v"l confirmalle y£gidius Bucherius Atreb.itenfis Jefuita inBelgio fuo Romano» quod alias' nccurace fcripfit» Dionis hanc fencentiam his verbis voluir illuftrare ( an congrue ? ) Dio Germanorum nomen nun- quam Tranfrhcnanis induigetifempcr Leltas appeUatiUt&Gallos GaU^ iM,& Belg.ts Kelticos-^SolosCifrhenanos GEKMANOSLatinonominet & eorum regionemGermaniam etiamGrxce vocat. 1. 1. de Belg. Rom. c.z. Qnaverba videntur innuere, quodGfm^ui Celtarum pecii»- iiarisRierintportio, KATi^oxnvCicdidi. CumigiturTriboces Cif-

A 5 rhciU''

<j 'EcclefiA Argeutoratenftsfuhjccfum.

rlienani, Dionissetace/uerint; «ctT* i^oyjw Germani dicebantur. Patetautem fimul ex Dionis verbis , quoci Germania nod i a divifa %uj>eriores. faentinfupemrem, &cmferiorem; Iftamputo(icdid;im elle, quod Rhenifontibuscfletpropiorjhancquod rennotior RefpeftuRomas diftribuebaturin pyi;»*iw>i.e.vi^iniorem,Ec lecundam i.e.remotiore: Cujus diftin<5bionis mentio fit in a6tis Conc. Agrippin. T. II Conc. '^^xmaCdjiriiGermanufecundA mtlljc adveriTis Eiiphratam hxreti- cumhteriEmemorantur. ClariusadhucHilarius Pic^avorumin GaUiaEpifcopusHterasIuasdeSynodisinfcripfit etiam Epilcopis Germani<eprim<e &fecund£. Quxe verb Ci vitates & diacefes cuiq; Gerraaniarum fuerint adfcriptie» confuliws expreflit Pcolemxus, diftindliuslibellusRomanarumprovinciarum: In G£rmaniapri- tnaCivitatesnumeroquatuer : UetropolU Civitas Moguntiacenfisi Civi- tas Argentoratenfium, Civitas Semetum. i. e. Spira , civitoi Pangionum, i. e. Wbrmen. Quod de Metropeli libellus dicit > idem (in notis ad Notitiamimperiioccidentalis) nomen Argentorato noftrotribuit eruditiflimus Commentator Guidu« Pancir^us. Poftquam au- temBarbari in Romanum imperium , adeoque in noftram qnoque Germaniam primam»intuiillent pedem , Barbara cognominata eft. Semibarbaroi Rheni ripas Hieronymus in liceris ad Rufiinum memo- rat. Ulterius progreffus Salvianus MalliherifiLim Epifcopus Bar- baram totam vocat ; conqueftus > Vandalorum gentem primumde folo patrid in Germaniam primam, mmine Barbaram^ ditione Romanam, effeeffufam. lib. VII. degub. Dei. p. z^f. §. 135. Prafcipui Burgun- dioneserant,quifuamfecereregionem,Stilicone» Honorii C.rfa- ris perfido genero , Barbaris imperium prodente. Ifti Bur- gundiones Tribocchis, Germani tamen &ipfi,Germanis permixti. Hieronymus quidem translatos in Germaniam , puca Transrhena- nam> fcribit ad Ageuuchiam » Vandalis Biirgundionibus (edes translatorum occupantibus ; attamen non omnes eile translatos iterata clades a Salviano lib. VII. deplorata innuere videtur. Si quid fidei noftro Konigshofero tribuendum» Romani quoque & noviffime etiam Franci «oftris Tribocchis permixri funt : Roma^ niy ficenimcap. f.Chron.f.ioj^.b.narrat: !2(lfo nU l)te l^vOtltC'

re ^ctf crte^utfcfelanl) bctwun^cn / to fantcnt f u iantvof S<ic/ wnD ^nt^m/m^Zmba(kutuiUttkiant/unb

tu

Eccleji^ ' ArgentcrAtenfts fuhjeiium. 7

Wc woKnDf Dae mcrcrtl^Kil von D\cmc : 2(u ^u MfTcri 5>6^cgcrcn imD ^antvoBtcn tn 2^iitfcljcn lant^cn fomcnf t§rSrtJnDcwnDmo(5cm]Dvtl^Z>o{fce/\?ont)crgntigfam^ fm trcgcn Dce 4,anDce/ unDtrolgclcgcnfecttan^afrcr «nDan^^ctDm/ unDan^tnc/allfoDaemcnt^tufcnf iittce Don D\ome unD i?on 3)taha fic^ ntDcr Itcflcnt tti S^utfcfjen-ianDcn/tmDaOcrmctfibpDcm^tnc/unDun^

fcr Dtc:Xiitfcljcnttt)UrDcnt rermtfcfeCt: Sed & Frand: Sic enim idem adan 4^0. ^ic (Franc.) bcttt?ungcnt %X\iXi/

^^Vii/ CO^cn^c/ '^urnjclfc/ ^trc^burg/ iinD ^afcl/ imD tiUceXutfcljc lanD/ unD '^clfcljc i(xxKi mitctnitnDeif tjort Aqiiicania utt^ tw 5>ctgcrn / uuD Itcffent ficfe Da Dtc ^rancfentttDcrtnDenfclbcn^tattenunDlanDcn/ Dicfti lcttt>ungent |cttcnt/unDt)crfricbcnf unD erfhlgent Die ^crrn unD Dtc-ian^vjogtc Die t>on !}vdntcrn ubcrDieiani Bjorcnt gcfc^cf» (^ua tt?jn Dcnt Dic !Xtttfc^en unD Dic %xi^\\^in/ ^<x^ fint cDcle Zropcr/untereinanDergctni^

(C^Ct* HiEC ille. Qujdquid hujus rei fit, Je qua forfan in fe- quentibus aliquid dicemus->perinde nobiseft,{ive Romani&Franci nonnihil permixti noftris Germanis faerint^fivenon/ufficit nobis» primjisaliquoi poftnatum Chriftum feculis Germanos fuiHe no- ttros, falte.n potilHmum > quod infia ufui n( b s erit in aliquo Irenrci loco explicando. Dicas , qui fieri po/Iit, quodTribocchi £nt Gerraani , cum I. ipfe Juhus Ca'far GaUis hmitem oriemalei» fecerit Rhcnum ; Et Tacitus c. i . de mor. germ. eundem Germaniac terminum conftituat occidentalem ? quos innumeriahi (equuntur : II. Vetuftiffimi au6lores & plurimi Germaniaro fuperiorem>(eu Cifrlienanam GaHiis accenfeaut, ut addu<n:is §. 2. &5-. ipfbrummet xerbis ad ocuium patet. ^. ad. ( i, ) verbis Ci. Berneggeri quajft^ 1. in Tacit. Germ. /;o/cf Umites iv v/,eiTH > nec nimujirl^ie tfed depro- ximaviciniaetiamaccipiendose/e. Sicenimultta Vifiulam Variniquo^ queiVenedii Veucinh & Bajiarnxi in quorum truiluefi Bary^henes : Item ultra Rkimn Trevfri .Nerviii Vanyjones, Triboccii Nemete, Vbn,Bataviy tiattim, & aiii ; uitraOceanum denique Ffflui » atque Fenni inter Ger- manidt populos ab ipfo au£lore ( TaciLo j conmimerantur. Confec B,.Rhtnaia. lib. i. rer. Germ. Jacobum Wimpheling. in Germania

Gf-

8 Ecckfijt ArgemorAtenfisfnbjeEiHm.

Cinhe". p.?. feqq. Jodociim Willich.Comm. in Germ. p. m.4'f- feqq. BilibaldiiraPirckheimer. indelcr.Germ. p m. 6&\. Ad(2.) Rr GaliiaenomengencraHus tum fuide, qanm vel olim fuernt, vd hodieeft, utpoce complexum eas etiamrerras>quasGermaniCi{r rhenani tenebanc,five avita po(IcfIione'live jure beUi. Patet ex te- llimoiiiJscollatis. TackoipfamRheniripam b.iud dubie Germano- rumpopulicolmi! , V.ttJgiones , Treboci^ NfWfre^; IpfeCirlarTr/^OfOf GermMorumgentan agnofcit : Straboni Tribocbigens funt Germanica-^ Dionis teftimonio Celtae funt Genn-iniiC[\i\ fupenorem Germnniam occnpnrunc. Ectamena DioMe>Eutropi»> MarceHinojGaih ap- pellantur; iSlempe poftquamCojfari jquibus de causfis non difputo, placuiifet» Galliaehmitem conftituereinfignemfluvium Rhenum» exinde Germani Cifrhenani iuduerunt nomen Gallorum ■> fada de- rominatione a potiore-» ita tamenjUt neque natione , neque ditione* neque moribua GaUi>infpecieficdidijeiTent. jii Ditlo. ^ ^^ Di//o«m quodattiner,ancebelium>duceArioviftocon-

^ar' !r ^^^ Caefarem geftum> Germani Boftri fui fuerunc juris > nec fub Ro- 7/Hfu>jje<3i manorum poreftate. PhihppoCluverio hb.i. rer. germ- c. lo. «r- tum e^ ,non fubimperio ejm ( Ariovifti) fuife diclas tres nationes (in quibus ^ Argentoratenfes, feu Tnbocchi) BelgicamRheniripam colentesi fed in amicftia, ac forte clientela tantum]unde etiam auxiliumei . contraRomanoj tulerunt: Conf.Tacit.demor.geim.c.^.Idcertumeft» quod ad iilam usq; tempeftacemimmunes fuerinc a jugo Romano: Sic enimCsfirlib. Lde beh Ga'. refert, poftquam triphci acie inftruda cafiri-s Germanorum appropinqiialTet, tum denmmnecef.. Jario Germanifuas copi.is e Gajlru eduxerunt , generatim^ confiituerunt , paribiuque intervaWis, Harudes, MarcomannosiJriboccosiV.mgionesi Ne- metesy Sednfiosi Suevos, omnemque aciemfuam rbedit & carrucircumde- derunt: ne qaajpes infugarelinqueretur : eo muUeres impofuertmt t qti£ ■ in pralium proficifcentes pasfis (rintbus flentes implorabant, ne fe infervitutemRomaniitraderent. Antehac igicur a fervituteRoma- stattu: ^'^ immnnes extiteranc. Id quod ex aiiquoCiceronisloco, etfi Jut» Ctftre. obfcuriore>probare fatagit B. Rhenan. hb. 1 1. Germ f, c,^. Poft. quam veroCaefar Arioviftumfugallecvidentur noftri etiam Tri- bochi fub poteftatem vidloris venifte : Ca?(ar enim omnem GaUiam > qu£ afaltti Pyremo, Alpibusque > & monte Gebenna ifluminibtts Rheno &

Rhoda-

'Ecdefm ArgemoYate-afis fubjcclum. 9

T.hodam cotttinetur> f.ttetque circumitu ad bu ^ tricies centum miliiapas- fuumyprmrfvcioi ac bene meritas civit^tes » in provjicice formam rede- gitteiqueCCCC LiS.infmgulos amiosfiipendii nomine impofuit : re- ferencein Ca^raris vita Suetonio: Confer Carol. Sigon.Comment, rn Faft. Capitolin. f.29;. Cxfare fublato» Sc Augufload imperium ^H^ujfe, c vedo, fada efl: divifio provinciaium inter Senatum dc Auguftum ; Huic autem ce/Iic Hifpania quod reliqwmi erat 3 at Tarr.tconenJts, Lufi- taniaque, tum omnii Gallia (f Narbemnfis, & Lugdunenfis, Aquitaniaque, i^ Celtica j cum 0* populu , qui eennn coloni ejfent ; ( T^atn Celt^qui- danii quos Germanos focamtfs, quum omneni Celticam regienem , qu<e ad Rhenum efiy occup.tfent yejfecemit , uteaGermaniavocaretur, tv.v //jV «fw» T»);' fiiTo. Tdi T^ rrorcnj.v 'z»yeL( i fuperior ca, qu.t 'Rkeni fontibtu propior efl : inferior, qux ab hac mque .td Oceanum Britannickm fe exten- dit) item Cotlcfyria &c. Si igicur Germania fiiperior Auguflura agnovicDominum»eciamTriboccliinolhi, Gerjianiseiftiusinco- Ix, fub poteftace ipfius fuerunt : Recenfuit enim Hiftoricus easpro^ Vincia^modoy qiix^ Romanis fuermrfubaclx; Cater/ts *qu£veltmn tmporis nondum a Kom.inif erant fubaci<t, autfubadx quidem fuerunt ■> fuii tamen legibm adhuc utcbantur , velTcgibtisconceJJltfuerant,mnre' cenfuit: uii ipfemet fele in feqq. explicat. Conlencit hbellus Mellalac Corvino adfciiptus : Sic enim ad Auguftum : Dfu Gcrma- nia , fuperior ^inferior » tibi uni cejfere: QuodconfirmacDio» re- ferens,quod AtiguftuseanuTiprovinciarum (itV(35.f£i(f ilr) defcriptio-cen/Ut. nem egerit, v-it.tmquc&refnp. oidinarit. Geminum efl:» quod Epico- me Liviana §. i ; : .liabet : Oim Augujlus Narbene conventum ageret,cen- fus a tribusGaUitSyquxs C<tftr P.irer vicerat, a^us.Qnx autem iiia; tres?

i GalUa Comatam puta 1 eji omms divifa in tresp.irtes,quarum unam in- cohtnt Belg.faliam Aquitani, tertiam, ijui ipforum lingtdaCelta, noflra Galli appettantur : fic ipfe Carfar mox ab inicio lib. i. explicat. Cen- fum repetiit Drufus Provinci.-epu^rfes , neque tamen pari fortuna^ Nam fuas Germani^ urbes adluro clauferunt ; Unde opus ha-

■ buit bellum movere exclufus , & aliquot prorfidiis impofitis Rhe- num munire Drufus; in quibus crat & Drafenheim»k conditore fuo

, didtum.

§. 6. AnimadverteraHt autcm Romani bellicam noftrorum Gcrmanorum virtutem, quarejut fubadosfubobedientiaretine-

B lent,

Legiontt,

Tiberie.

ClaHdio.

Kerone.

GalU

ViteUio Ve^H/$ano

lo "EccleJiA Argentoratenfisfuhjecium.

rent» &imminentesarcerenc, placuic,praEfidiamilitariaorJinarei qai fab poteftare provinciales retinerenc. Auguftus enim o6lo le- giones binis iftisGermaniis, fuperiori quatuor, & cotidem inferiori impofuit; EtiamPrarfedosdedic Agrippam primum, icerumque» deinde Tiberium &l Druium : Quibus fucce/Iic Quincilius Varus» & huic Germanicus; Et huic Siliuslegacus, Tiberio prasficience; quem excepic Lenculus Gaztulicus; HuncSergius Galba, Cap Cali- ^rt/^Cxfare. Sub CUudiof z\xnoiQ% Galliir, Belgicae nimirum,Lug- dunenhsj &c Aquicanics>jus Civitacis Roman<T obtinuerunt. Re- fert hoc de piivilegio Tacitus Annal. II. quod frimores nonnuWi GaUi(tj qm Com4taappellatury jm adipifcendorum in urbe honorum expe- tierint: adveiius quod peticum aliquoc quidem in SenaCudillc' rucrint ; Sedfiuftra; NamClaudium parcesGallo-Germanorum defendille. Extat Ciaudii oratiomajorem fuipartemintegraLug- duni> incifa a^ri j q«am Lipfius fuis ad Tacitum CommeHtariis in- {eruit, ubi inter alia fic Ca^far dilleruille legitur: Sed difiri^e jam ComatA GaUid caufa agenda e/i ; In qua ,fi qmhoc intuetur , quod beU9 per decem annos exercuerunt Divum lulium , idem opponat centum anno- rum immohilem fidem , ebfcquiumque^multtftrepidii rebm ?ioftri>f pim- quam expertwn. lUi Patri meo Drufo, Germaniam fubigenti, tutam quiete fua fecuramque a tergopacem pr<e/iitermt ♦ & quidem cum ad cen- fusi novo tum operey&tn adfueto GaUiii ad beUum Germanicum avocatus ejfet. Hxc Claudiuss & plura alia. Cum igitur & Tribocchi noftri» Celticum genus, ComaCiE Gallii luennt faltem vicini , & ipfos jus Civicacis Romani ^hoaorum adeptos elle fulpicamur. Nihil ta- men definimus. Bixeizt Tacitns ifoedera& Civitatem Romanam pr idem apcucosfaiire ,ncmpe vel a JulioCsfare , vel ab Augufto, cerce ante Claudium>quod innuit fingularem»etiamTriboccho- rumnoftrorum, fidemergaimperium Sc Imperatores Romano- rum.

§. 7. NeronedominanteLttciusVerus pra?erat Germaniis; poGiipCumScriboniifratres Germaniam utramque adminiftrabant, re- ferente Xiphilino ex Dione : fucceflitipfis Verginius Rufus > infi- gnis ille Vindicis rebellis pro Neroneadverfarius. Dum autem Galba, Vitellius, Vefpafianus interfefe motibus inteftinis grafl&n- lur , Germani ad priftrinam libertatem adlpirare caeperunt *

Baca-

Bcclejia Argentcratcnjls fuhjcEium. \\

Batavo quodam motus ciente inRoraanos,qui tamenVefpafiano

compefcentequieverunt. Vid.Tacit. lib. IV. hift. cap.u. feqq.

Compofitis his turbis Germania noftra ahquanto quietior fuit.

Donec vCmilian: Gallus»&Volufianus, & Valerianus inter (e ^'^^" ^

coUiderentur ; tum enim noftri quoque concufli funt. Sed ma- ^^^»^"»'-

gisfubGallieno.peflimo Imperatote ; fub eo enim Germani alii^'* ""'

&Fianci Germanias noftras invaferunt; neque tamenRomanis

extorferunt ; Nam Pofthumi virtutepulii funtjut auJbor eftTrcbel- c^oJJhum»

lius in Pofthumo. Reverfi tamen lunt Barbari > interregno du-

rante> (ed iterura rejedi fant al) Imp. Probo. Tertium redierunr,

Diocletiano& Maximiniano imperio prxfedis , (ed & tertiumre- ^°g"igf-^

pulfam tulerunt, quod in Panegvricolaudac Mammertinus. In- „c^ mo.

deConftantiocommiftJEfantGallix &c vicina.' Germania?; adver-^^wVjr^o;

fus .Memannos defendead.r, quod lV pr^rftitit» adeo, ut aUrtim Co- C'"'/^^"''*

hrtiuni^ cjjlra toto Rhem, (fiUrii & EHphratU limitercflituerentur»

Celebrante Eumenio in panegyrico ad prxfidemGaUiarump. izr.

111. Haud perindefauftus fuitRivStiovarus ; utpote Chriftiano-

rum perfecutor ; Melior Conftantius>&huiusfiliusConftantinus^,„/i^ .

Magnus> qiri &Treverisledemhx>t, & Alemannos F i:a.ncosquc no Magna.

fortrter repulit.

§.8. Poftqnamautemfedemimperii> Romarelida, Con-

ftintinopolin hic tranftuliiFet , aliam Magilhatuum difpofitionem

adornavit. Conftituit enim quatuorPrxfedosPrcetorio, quorum

duoOrientalibus» duoquoque Occidentalibus provinciis pr^eel-

fent : Otmto Tranfalpiuos Celtas , & Hijpanos cnm infula Britannica

commifit Zofimusrefertlib.z. Hift. Taliserat Ambiolius Epifco-

pi p^vens,ConHantino jtmioriiwelut morum Magifter,ad jan61:us,cum <^<'»A^»''-

Galliisprxficeretur. Conftantinusenim hicfiliorumnatu maxi-""''*'''^'*'

inus,avitam (brtem accepit, poftCrifpifratrisnecem,totosdecem

annos Galliisimperitans»donec amilitibus fratris fuiConftantis ^ ^ '

. - ,. . ,f . , I r n Conjtante.

perinfi.iiasoccideretur: id qnod tactiim pra:ter propter cnca an-

numChrifti54o. Ita, re(puhlicaadduosAuguJlosreda^tae/f, referente

Eutropio. ConftanticefteruntGaUiae» Forfan etiam noftriTri-

bocchi.inter GaUiam& Rhenum fici>fedeTreveris fumpta.Res Ec-

clefiafticx-exeo tempore optime Ci:Ce habuerunt, Conftanteortho-

doxo &Zelota.Ca:terumturbataeft felicitas, Imperatore occifo:

B z Ci\c-

Iuli4n0,

12 Ecclefu Argentoratenfis ftihje&um.

U*inenuo Succedit enim Magmniius cyi \innus > sSc Icaiiam > Africam , GalUast obcinuir. Decencio hacie Galliis prnefeclo. B .llo intei- Conftan- tium & Magnentium exorto , rQhQr^ hic ex Hijpanis, GaIHs, acGer- nunuKhemm ac Oeeanum occiduum accQlentibiu fecum abduxit, 8c va- cua Barbaris loca objecic, conquerente juliano inorat. I. & 11. vi- dustameneftaCoiiftantio, qiii &: vicinos Rheno barbaros fibi cond- liuvit-, ut & Gallic.ii isationesiqmrund.tmducum opera-» ut audlor ed Zollmus. Sic Gnlliai» forCm «Sc Gcrmar.ia nofti a>icerum eratCon- ftantii : quara & ariTeifus Alemannorum excurfiones defendit y nairante Ammian. Marc. Iib. XIV. 51. Turbns dederunt poftea Franci di Geimani , Sylvano irritante > donec luiianus in Cxfaren» cooptatus^xpeditione fufceptaj&pugna feliciter commiIIa>Argen- toratam>Brotomagum>Tabernas, Salilonem, Nemetes> &Van- gionasabipfisreciperet. videAmmian. l.XVI.Vaientiniano ixpe- Eance Germanorum n-.itio revocatu ad animos iU, qu<e luliani Ctfarii tem^ paribusperpejfafui(fetifimulatc]ue de morte ejus accepifent > excujfo metuy qiH animii€orttminfixus erat > & innatagenti audacia refimpta , pariter univerfi fubjeclaimperio 'Remanoloca invadebaru ; uteft apud Zofim*- lib. IV. Vidi t;imen iunt, &pacem peterecoa(5lipernovenniun?j. • qaievere. Defundlo Valenciniano > Gratiano Ce/w<« nationes & Uifbania tota cumlnfnla Britamiia attributbantiir. 1. c. Quas & ftrenue det-endit adverfus AlemannosLentienfes , quorum muita millia zS Argentuariamcecidit, uneque annopacavtt & Danubii iimitem> &Rhe' nt : quod laudac Aufonius in panegyrico ad Gratianum, Gratia-

Maximo no occi io Maximus cyrannuS)Wfr«//^«/ , qui erant in Germanta ejm renunciationem adprobantibm \ Zofim. 1. 4. dominus fadus eft:'

Theodefio. Germaniarum» donec juiru Theodofii interfe^lus Arbogafto Gai- liasrelinqueretregendas> & Valentiniano Juniori tradendas. Uti- nam autem pari hde fervaftet ! ]am vero nefaric Cxfarem trucida-

* vic> Eugenio fubftituto; fed digna fcilicet fortuna! Theodofiiis-

enimmiraculofaprorfus viclori utrumquedebellavit> &:provin- cias rebellium fub fuam poteftatem reda6las,fiiioHonorioattri- buit. Hmorium enimfiliuni imperatorem appeUavit , Stelicone legionum in i'u ( occidentis ) locu duce creato, (^r eodem filiifui tutore relido. Pra^ fecit enino filiHm Italui Hijpanii > Celttf,&miverfi6 Africes, referente

Zofinu

Cratianc.

^eaoria

EcdefiA ArgentoratenpsfuhjeBum: ij

Zofim.l.IV. Felicicer initio tucela luccedebat >Scilicone fi^o>& vij^loriofo; Oaudi.ino caneiite:

Vefira iftanus dubio quidquiddifcrimmegesjit

Transcftrrem 'egit Stilic9 : totidem^ diebns

Edotnuit Rltemm, qmt vospotuijiii in amis;

Quemferrof aUoqwisy quem voscum jmlite >folu3

Impiger k primo defcendens fluminis ortu

Ad bipdos tra^us , & jun^apaiudibus ora

fuimmeum perHrinxititer, Ducis impetus unH4t

Vincebat celeres, &pax afonte profe^a

Cum Rheni crefcebat aqutf, Sicillececinit > Stiliconem DrufbTiMjanoqitepraeferens. CaJts-- rumTheodofioeviviscxempto>Stilicofidem erga Honorium mi^ nimcfervavic. Ut enim (uum filiumgenerofubftitueret, Van-^ dalos fiios excitavic, & Galliis immifit. Hinc fadum» ut Mogun- . ciacum & Vangiones delerenturjNemetes vero&Argentoratenles noftri Tribocchi a Barbaris in Germaniam Tranlrhenanam trans-^ ferrentur.NemoeratjGjui furentibus hoftibus refifteret>nifi quidami Gcnftancinus,in Britanniis creatus Cxfar. Is enim terrore nomi- nis fui Barbaros e Germania noftra fuperiore expuht» & RhenM» . pr^idio mumvit idoneo, quod a luliani temporibus negie&ujnfuerat,con' quercnte Zofimo Ub. VI. Neque tamen omnes extorquere pote- rat,Burgundionibusprovinci.T noftrse inharrentibusj qus-<£gidii Bucheriiin Belg. Rom. hb. XHI.c.f.fentenciaefV. Dignas tan- dem Scihco periidiae poenas deditjrurrogatoConftantino GaUiarum Conjfdnn- G«fare;fedctiamhic tyrannis&Barbans luxuria fuaanfamdedit Rhenum &GaUias infeftandij&devaftandi>ut Salviani acerbillima eft querela.Conabatur qnidem Honorius opem ferre, miflb Olyra- ^ piodoro, (ed potentiores erant Barbarij quam uc expeUi omnes pofl ient. TandemigiturGermaniaprima conceila eft Burgundioni^^ bus haKitanda. Luciano enim G O S. Burgundiones partem Gallia fropinquantem Rheno tenuerunt j referente Cafliodoro : Francis ver5 Germaniaiuferiorcc/Iit. Sicpacem emit Honorius. Eomortuo fucceilit Valentinianus IH. cum marre Placidia Augufta. Sed hicydltmtffi iterum tumultuaci funt. .<€cius & Bonifacius primarii duces fuis difcordiis, & Romani ipfi exadionibus Barbaris pridem quic-

B j tiS'

14 TcclefiA ArgentOYAtenfis fuhjecttm.

tis anfam dedere rebellandi : nifi c]uodfortunafaverit,t5<:HLinhi ^tio adverfusBLirgundionesjutregem cum gentedelerent, poft- quamregnumperXXIIIannos ftetiirec: reliquiaeBLirgundionum in tradum Sabaudienfem , & Genevenfem funt translatx , anno prs- terpropter43(J.licGcrmanianoftra primaexintegro fada iterum eft Roman:E ditionis. An ? 5c quando fiib Francorum poteftatem venerit; fubChilderico? ut vultGebwil.Chron. Habfp. I.5.C 10. AnfubClodoveo? quodftatunnt B. Rhen. hb. Il.rer. Germ.f 8% & ^gid. Bucher. Belg. l.XlX. cS.idahbi, &aho tempore >dis- fputabitur.

scopuidi- §. 9. Sufficitnobisexhiftoriarum monumentisoftendifte»

aomm. Germaniam noftram piimam, & in ea Tribocchorum quoque gen- tem)Cum Romanis mulcLim falcem commercii liabuifte > & hac for- fanoccafioneChriftianifmiftvepinncipiajdveincrementaaccepille. ^ Dubium enim non eft, quin inter mihces & Colonos Romanos multi fuerint Chriftiani > qui verbum Dei, vehiti femen aUquod, liinc inde per Germaniamdilpergetent, donec in plenam meftem excrefceret.

WLimites .^^ ^q^ Lhnites vero quod attinec Triboccorumj fciendum>

quodaborientefuericRhenus, qui & anciqaorum Mediomacri- coruOT fuic ; ab occidente celia moncium juga , quibus a Lotha- ringia difterminamurjafeptencrioneflumen Motra>quod regionera dividita Nemeti-bus; ameridieeftot'.-«g^ ptuillela ex oriemeinocci- dentem,qu£inciditinprincipiumgraditslatitudinu ^^S. a Bnrchemio & Jiheno adfontem Murta afnnti i qui intru oppidum Lotharingix Nunfyin- fiuit in MefeUam : Cluver. d. Germ. l.z. c.S- Pr;r cer Argentoratum> cujusantiquosUmitesinfradabimus; regionis oppidum, vel pa- gus , erat Heleilumi quam nunc El vocant> vicum hiCer Argencinam & Argentuanam ficum : item Breucomagus , quem locum alii pucant elle hodiernum Brumac in Comicatu Hanoic© ficum , ad Sor- rumamnem ; aiiiBrifacum , Rheno concerminum ; Takrna deni- que Alfaticae , Vulgo : (^l(af^^Cib<^rnt E/ff^/<^quoque, qiiam nonnulli putant Seleftadium : videB. Rhen. lib.III. rer. Germ.

yiRetr/ie, §. II. Pi^cipuumnoftiumlf^oj/eftoyc/ig/ovf/w/?^. Echni-

camhancfuilleanteEvangeliumabApoftohsinorbe pra£*dicatum in confeilb eft. Sed quia Ethnicorum fuperfticiones vari^ erant,

ideO'

Ecclejta ArgeutorAtenJts fuhjelium, 15

idcoque de noflra: GermanicE primae Echnicifmo quae<^ain eruftt disquirenda ^ annotanda. Snppono > quod jam probatumeft, tradhim Argentoratenfem elle fedem anciquorum Tribocchorum , &h0sTiibochos fuKIe Germanos aGaUis diftindos. His fun- damenti loco prajfuppofitis , notamus Triboccorum Germa- norum (i. ) Komen. DicebanturTriboci>Tribocci sTreboces > Tri- (ij^f^f» buces>Tf//5.,xp^o/aStrabone; Unde? HenricusClareanusinnotis ad Cnefans hb. i. de bel. Gal. §. 61. derivat a tribus fragis ( fagis ;) verba funt h^c : Trlboccos Vtolenum re^a locatftih Rauracu , ad Rhe- mm. Strabol.^^.Tribotcosvocat.idquere^m. ^am k tribmfragiino^ nien habcnt , Tribocchen, Confirmat compofitionem Cluverius lib. II. Germ. antiq.c. 11. Thiienim, lnquit>ut 6(:Thre>apudan- tiquioresCelcas,triafignificat> & Boke,fagum,Tribuncos vocat Marcellinus>re6tius Tribuccos legeres. Sed quare a tribusfagis ? Dicamquidmihi videatur. Dediti erant Ethnici> & cumprimis (ylveftres noftriGermani>arboretis> in quibus habitabant , fagis cumpiimis & quercubus frondofis > & glandiferis > fub quibus & remdivinam faciebant. Eft loais non ica procul Argencoraco diftans$ur2(pcbdi(5lus,dequoBernh.^Cri?OgChronl.III.fra. li. harc annocat: 5^Ur^(prf? a(fO WOM DCtt ScUffc^Crt ^ClD^

nifc^cn^Pn(flcrnDcr;3rupDcng(nannf/ mUbj^amU nig(icl) bcp ^c^cidgfcn unD gcbaufcn €pc(jcn gcpflicgf (ic? auff^u^alf cn/ unD i^rc^^pffcr unD @of f ceDicnji ^u^ rcrricljf cn, 3(^ cfwan 93or^ctf cn aQcin mit (imt S^iit' tcnbcDcclf^ci5cfcn/unDtt?arDcr^(farinDen2(pcl2baum gcfcfjniffcn / .^cfnacfe gat ^crr 2(Dam gorn Dviffcr cin ^irc^lcin t^a^in ^(baum / unD fcinD 93or^cifen vicf ^a((fa6rfcn Da^tn ^c^an^m/ wicDann aucfeDicQ5e* cfcniunffftJon^frapburgcfmanmiffl^ic^cHDcnJa^ncrt

jdhrdC^g Da^in gCaO^Cnfctrt fo((Crt. Fieriigiturpotuit, ut noftri Tribocchi tres infigniores fagos in pretio habuerint,fub qui- bus facris operarentur, & religiofo velutinomine appellarentur» Tribocchi, velTribucchiatribusBochis, velBuchis. Lucos&ne- >«or4COM/^cr4wr>aitTacitusdeGermanisc.5>. de Germ. Mor.SoIi- tos autem Germanos a fuo culru nominafibiadfcifcere>teftiseft Gerh.Joh. Yoili 1. 1. de Idolol. c. 57. fub finem ita diilerens ; a Teutb

ytrk

id EccleJiA ArgentorAtenfis fuhjeSltm.

xtYo { fic Germani Deum vocabanc Mercurium) Germanicum ^CUtfdjC / LatimsTeutonty velTeutoms,MC ab e»dem Gallu Teutates-: tJempt nathnes GeriHanicaaDEOfna qu.cqae dialeclo nomen adfumpfe- runt3quafipopiilumDEldixem-y quodfaieHitivifum adcttltum D«m- ^ulcandum fuii > & ftmul ad terrorem injiciendum hojlihtis. Confer Cluver. Geim.l.i.c.p.Sicut igitur Germajiowum nano Teutoncs <ii(fli runt & Deo fuoTeurh ; qaid impedit, ouo minus dicamus» no- "ftros Tribocchos a cribus bocchisXeu bucchis, religiofis fymbolis» elle denominatos» & abaliis Germanis diftinctos ? Nec procul ab- ludit fententia Conradi Celtis Producii^qui Ttibocchos cenfet elle diiStos'^ tribus quercubus antiquareligiorjenjmphtsftconfecratis. Con- fentic&Schadxi ^Wwil(tbM)U c-'- p- ?• ' Cz.jMmi^ §. yi. II. Minlficriiim. SiCseraricredendnm, Germani

Jfenum. iioftri myftis facroriim carwerunt: fic enim il e : Germani multumab No» Drui- \j^Q confuetudine differunt : ^am neque Druides habent -, qui rebus diVtnu ^^'^"^'''^'^fr^fint y neque facrijiciii (iudent. Confert inter Me Gallos & Ger- manos.iftisadfcdbitDruidasfuosjhisnulIos. Druidum (i.)no- jumen ^i^fi nonnaUi derivant a ^fZi gr^eca voce quercus-, quod nemo mire- turGallosa Grajcianomenmi.ituatos^quirioverit j quodjtefteC^- Cive,tam in nbtu publicti , quampnvatisratiombns liierii GrcecuCaWi , MaiHlienres cumprimis, Gra;corum colonKi > uftfnerim. Vide Cl. Berneg. q.ii.inTacit. AliiaGerraanicapotiiis mtpoteetiamGer- nianorumoHmwoceTreuu, velDreuu: Cerre \n Sirmundi Capi- tularibus & Conciliis Drudi leguntur» pro fidelibus ufurpari ; Bra- bantidicuntTruyt, Trut,Trut>Dr,.id} cum fccictatem voluntfi- gnificarej unde compoflta Gertrudis» Adeltrudis, Waldetrudfs; hincforfannomenlacerdotibas ^qi^os Amminnus rsfen fodatitiis adfiri^os confortits ; AliiaDrutin, velTrudin» uteft in Evangelio Otfridi , quod fignificat DEUM , ut Druides fint DIVlNl. Prx- ftac certe nomina propria genrium a cujusque Idiom 'tate vel pro- ffoteftai prio vel proximo, quam aliunde, derivare. fz. ^Par^y?.^. Siiicet verbis Ecdefiafticis uti, difpefcamus hanc in poteftatem ordinis,& ^elerdinti jurisdiclionis. Ordinis; demandatumenim erat Druidibus ver- bam (aci'um> ^ facrificia vice facramentorum : Gc enim iterum Csfar : lUi rebus divinu interfuntyfacrificia publica ac privata procu- ranti religiom imer^retantur j Adeoqj noii publice folumj Ced & pri'.

vatim

lEcelepA AYgentorAtettfisfubje^um & religio . 17 vatim : Nain eodeui aadoie » aA bos magms addefiemium numerta diji :pim£ caUi .1 (omurritmjignoque iifunt apud eos honore. Sic igitur deiC^ bancfuosiiaisDeoriira; cjuaceratordinispoteftas: (ed & ;«- t^U^f-d oni^t ejusqne vel exteinjE > vel internie : Extemx ; "Namfere ^'' /'*''*'- de 0 mnibiw coturoverJiupubHcu privatiique conjittuunt •>& -ifi quod ejl ad- "^"''*** tniffum facimtsyfi c<tdesfaja,ft dc b<ereditate , de^nibm contronrfta efiy extern* iidemd fcernuntpr<tmia,pocn.tsqiieconptuunt: Idque fiebat in conciit' »publi<:s> in quibus piariidebanc : Certo enim anni tempore Drutdes in finibus carnutum , qud regiototius Galliaviedia babetur,conftdi4ntin loco confecrato , htc onmes undiqucqui controverfiits habent , conveniunt > torumque juduiis decretuque parent. Magna profedo poteftas>&g,^^ ^-^^ rimma autloricas in jure dicundo; fed &/«/'fr«4valebant>quam;r«. nos clavum vocamus : Si quu enim aut privatiis^ aut populits eorttm decreto nonjieterit, facrijicits ipfuminterdicimt> qu<tpcenaapudipfoseJt gravUfwta. Qnibus itaeji intsrdittum^ ii numero impiorum ac fcelerd- torumhabentur, abiisomnes dfcedunt, aditum eorum fermonemque defu- giunt, ne quidex contagioneincommodi accipiant, neque iis petentibus jus redditur, neque honos ullus lonmunicatur . Analogiam vides haud obfcnram> ut eft diabolus Dci fimiiis> interexcommurricationem Ec«Iefia?, & gentilium. Atque haec erat potefta^Druidum, in- «qualis tamen ; Nam reiiquu omnibns Dru/dibus praeratunus, qui fummam intereos habebat audoritatem : Atque illc fulFragio reliquo- rum eligebatur : Uoc m$rtuo,Jiquis exreiiquis excellit dignitate,Juccedit'j 4itftfuntplurespares,JiiffragioDr-uidum ad legitur: quac omnia Gajfaris inter Gallos verfati verba funt. 1 1 1. Adjun^a quoque fua habu-^ ^-^^^^ erunt: ut funt eruditio in rebus divinis&humanis; Namdeani-;y/^^;^<^///, marumimmortalitate di(putabant> multapr<tterea de fideribus , atque torum motu, de mundi ac terrarum magnitudine, de rerum natura, deOeo- rum mmottaitum vi m poteftate dijputabufiti & juventuti tradebant. Sed & poefin excolebant ; Nam magmtm mmerum verfuum edifcen- ^^ ^y^ dum (/4^4»/ dJ(cipulis. Charifmatrbiu etiam videbanrur pollere , ut /^ .. cft donum propheticum; Vopifcus refertj quod qu.Tdam Drui- dum regnum Diocletiano prajdixerit. Undeniirumnonefl;>quod frtviUgia multa h abucrint & infignia : Druides k beSo abejfe confueve- pri^tjegi^ runt, neque tributd unacum reiiquispendunt, militi^ vacationem > omm- umque rernm babtnt immtwitatem. Infignis profedo honor $c uti-

C litas.

li Bcclcjia Argentoratenjts

^ifis. licas. ri//»Lamenetiam fuiserancobnoxii.Nam &depmcipatu armacotttendebant: Voni\iici.tunimk\imC\immo. Tale tantumqj

^n Triio- crat minifterium Gallorum ! Quid aiitem^noftri Tribocchi ? fiqui-

'" ' dem Galli ipfi fuifreiu» res expedita eflet ; fed quia Germani eranc, ideo de i|)(is valebitjquodexCabrepauloanteallegatumeft.-Dytfi* dcsnoHh.tHent ! An autem niilios quoque alios facerdbtes ? fic vi- detur. Nminecftcrifiiiitfiude^ant: Quid igitur opus facerdoci-

^iA t)uSj feu facrificulis.'' Creterum, fi omnino verumfueric , quodCjc-

£iv annotavitj diftinguenda tamen putaverim tempora vetufHora > arecentioribus. Namaliis auiftoiibuSjutTacito, Plutarcho&c. Germ mi ,■ faltem C^faris aetate iiiferiores , (uo quoque rainilVrio' gaudebant. Tacitus d. mrar. Germ. c.io. laud^t facerdotem Civitatti, qui publice confulatur: Et mox definit ^^ quod putencur mitttfirk Deorum: Poteftatemcj. defcrihk: neque animadrertere ynequevin- cirey neqiieverberarepermijfmn.,nifi facerdotiljiu \ Quorfum pertinet» qnod c. lOi refert : aujpicia'» fortesque,utqm maximeiebfervant. Sor- tiunt confiiettido fimplex: Vtrgamfrugiferdt arbori decifam infurculos am- putant, eosquenotti qitibtudam difcr-etos fuper candidam vejiem temere ac fortuito jpargunt : Mox,fi publice confu laturyfamdts Civitatts-y Jm prt- vatim, ipfe paterfamilias^ precatttsjyeos, coelumquefttjpiciensterfingulos tollit', fublatos fetundutn impreffam ante notam interpretatur. Sacer- dotum. igitur erat pnblica poteftas refpondendi dc mente & vo- luntatedivina.. Piutarcilus in-Caefare refert de Geimanis fub Ari- oviftoin pugnamituris : Magis adhuc vatieinia percellebant eos Tcivh fuvyvvdAKcovfatidicarum.mKlisrum-, quxamnium vortictbus infpeviisirivO' rumque gyruac firepittbus notat^,futura pracinebant. Hcefigna confer- re, antecjuam nava illuxifet Ltma , vetabant. Mulieres^ igitur facer- dotibus quafi extra ordinem erant ad jundlae » ipfarumque meminit Sc Tacitus fub Vefpafian©., VtUed£ diuapudplerosque nunliKis loco ha- bitx, & vetuftioris Arutni<e> & complurium aliarum c. 8. de mor. Ger- man. Adde Bardos rPoetas 5 Muficos, Rhetoras, quibus gloria- bantur : & confer Cluver. Germ. 1. 1. c. 14. Ex didis fatis apparctf Germanos noftros» fecutis falcem Casfarem cemporibusjfuos quo- que facerdotes, 8i hos fuam poteftatem publicam cum ordinis , ut fic loquar» tum jurisdiffcionis hahuifle. Nec adjunHa deerancdo- .jia,honores> & nmilia> ecfi non adeo diftinde defcripca^utpoce

gen-

^ta.

9p

pridem Ethnica religio. 19

'gentis non adeoaHhuc Romanis cognitac., autcultn?, ficut Gallo- rum. Pergimus ad

%, \y III. jRe//^/Wwjqun?duabns potiflimimiparribiisab- w^<'%'<?- folvitur» fenfu & cuitu divino. Utioqae inter 'it^Q diftcrebant ''^/^''^ partimx-V confentiebant Galli & Germani» ll Crefnr vera narravit : [^y^''^" "' i.5^»/«j &qiiidem (i.) In iheologU : Galli enim Deornm , Mercurii pvAcnim, haMant ftmnUchra : Cic enimCa^far; Hujiif ftint plunmA funuUcra: hunc omnimninvemorem Artiumfeiunt , hunc viarum atque itinerum diicemjmnc adqutftm ^ecunumercaturaique h.ibere vim ma~ ximam arbitrantur. Tofi htiHC Apollinem ,(^ Martem, ^lovem, & Minervam : De his eandem ferc,quam rel:qu£gentes-> habent opinionem. Jtpollinem morbos depellere-, hiinervamoperam atqiie artijiciorumimtia tradere: lovcmintperitimcoelejhumtenere, Martem belUgerere. Harc •G.illoriim Theologia erat : (ed qnrc Germanorum noftrorum? Idem Cjefar dicic: Deorum '.mmero eos folos dicunt rqtiosceruunt, & quorum opibtis aperte juv.ntur : Solem &Vulcanum> &Lunam , reli- quos neftndo quidem acceperunt. Vetiiiliflima h.rc » & idololatrica quidem» minus tamen recentiore abfurdaeH: Theologia. Nncura jnagiftra no\ imus DEum efle bonumj &:l)enefiaim: At unde ma- •jor ex creatuiis bonitas, quam ex Sole, Luna» (3j igne ? Qiiam faci- lisigiturfuic hominum, iliuftrLia harc lumma &beneficiaintuen- 'tium) laplus ! ut Deos putarent, qu.x non niii inftrumenta & crea- tura:erantveri &unici fummi Dei: 7«V <fi ^v Kctr a lyvTllv <^a.<!i a.v^^a'T'6ii'[l na.K(uov yii'oiJ.iVif,ctvi[xls>\i'4'(t'VTa.( h{ tcv kg(Tuov, tC)7»v Tcdv "chwv <pu7tv Ka.Ta.nKa.yiVTO.i x^ Qa.vfjLa7a.VTa.( UTroKa(ie,v e>vaj Ttst 5tKf atSiuf Ti ic. TfwTBf, TcV Ti riKiov , }c, TMV ^iKhVnv i i. C. AntiqUif fimos ajunt Aegyptt incoUs,fuJplcientes in ccelum, &nenfinefiuporeob naturam tfniverftadmiratos, exiftimajfe , duos ejse Deos fcmpiterms & primos, folem & Unam » referente Diodoro Siculo lib , i. Eosdem &c ignemefleveneratosaddit: lidem ignem per intcrpretationem mmi- nabant Vulcanum, & ipfum magnum ejfc Deum exiftimantesy qui multum conferat omnibtis tum ad generattonem , tum ad exadttm incrementum. HrECi€gyptiorum intercultiores getes antiquiflimorum eratTIieo- logia,cum Germanorum noftrorum religione pari pallii ambulans: NifiquodGermanorumTheoIogiaaliquid ampliusin receflii ha- buerit. Tacitus Germani.^ noftrs cutiofiflimus fcrutator > in iibel-

C 2 lo

zo Argentordienjtum

lo d? Moribus Geimanorum c. j>. de noftiis harc habet : Cdteruf» nec cohlber-efiirietiyus Deost nequeinuUam hmtamm oritjpeciem asfimi' lare , ex magmtudhie cxleftium arbitran!ur\ Lucos ac nemora confe» (^anti Oeorimqm )io;uiwbusappellantfecretum illud , qwdfola reveren- ri4 vi^f»r.Ha!C verbii qiioq; docet7<]uod Gertnani vifibilcs creatuns fb!em,lunamj&; ignemnon venerati fiierint culta, utScholaftici loqaantur> ceiminauvojled tranfitivo. Vidbiles eninj erant iftiac creaturdC, atfecretum illud De&rum fola re\Hrtntiavidebant : quare iftx vifibiles, ^ hoc fecretum inter fele erant Sc habebantur diftiin^a : ut videanturGermaniin,&percreaturas vifibiles> tanqaamfigna^ Sc (ymbola j Deum invifibilem coluiile. Eo usque tamennolim progredi ftataendo,quo pr.Tftantillimus alioquin Gcrmanisdefcpi- ptoL- Philippus Ciuverius> qui puUtprifcos Germanos unum > vertmh dternum Deum in Trinitate coluif^e fub foitSilunitiatqueignisnomimbHs. 1. 1. c. zp« Eftenim myfterium hoc ultra natuKe captum j &, nifi revelatione,incognitum,nifidixeris> extraditione ipfbs talcquid accepiftej quodtamen facilius dicitur , quam probatur. Sicnt Tacituseorumopinioni c.4. d. mor.Germ. zcctdiuquiGermania po- pnlos nuUii aliis aliarum natio7}um connubiis infeclos >propriamy &fmce' rami & tantum fuifmilem gentem exjiitijfe arbitrantur : Ita ego ex ifto- rum partibus fto, qui Germanos nihil,autparumjcommerciicum illis gentibus habuille cenfentjex quibus de Trinitatis myfterio in- formarentur. Vide Gerh. Joh. VolV. lib. i. de Idol. c. 37. Tacito audlore Germani pr-^ter iftos tres naturales , ut ita loquar , Deos ;, habebant& animales, Martem»Mercurium,Tuifton€m>Mannum, Herculem^ Etiamfi enim dixeris,Martemj& Mercurium efte eun- dem Deaftrum» fi^lem» nominibus folumdiftindlum,ficut Ifis & Lu- naeftjmanenttamenTaiftojMannusjHercuies j quos fuosagno- fcebant majores> vel illuftres duces , in numerum Deorum relatos, & carminibus facrrs celebrandos. Vide Ci. Berneg. ad Tacit.q.^. ik 47. Nifi laboret fides noftri Konigshoferi, fuit non ita procul Argentina noftra remotum Meicurii templum, quodCaefar adiifte fertur obtenta ex Germanis vidoria:®o ^UlillS aUt$ tutf^^f^i

iant unOirtS^mm ^cttc l?cemuji^cn/ t>ofar (v^in^^ Urehnm^nfiitiiU Dem^Xcmpcl^cr t>owa$ in^Urmiu^ irc/unOppfcmuno Htu^l^m^m&oit^Slitmm fin($

mu$

Ethnicorum religh. zt

^(itfctJtin&^cfigfa v.iii^:) ^aDifci^cm &ffcn/ ttJrtnnc^u t)m 3ucn ftmfjtij^cf t>5>r ©o^ gcbnrtc/t^otporcntitcl ^cpDcn/ unt> tPvtt> CD^crcunu^ t)cr obcrflt^Cbget^u tut<; \<^u\ liinbcn/ tint) g^tr gncDig/ noc^ ?rmc gloubcn m Dcm 2^cmpcl jti (^-bcri^bcimun(lcr, Sic iHelib. feu Cap.i. hiftor. Msc. f.-fz. Ecc, f. cr crmcifJertcDic^ilDc/ unD Dcii JXcmpch unD ut^ Dcmfclbcn 2^cmpcl if? fu^cr gcnuK^t ^a^ ^crrltcf^c (£(of:cr $u ^bcrfihctmunflcr. Eodem in lo.

co & Dianam e(Ie culcam ex Chrcnico Bernhaidi J0cr^Og6 lib.III.C.y. f KJ.conlhcverbafunthajc: ^nDcm^F^or ifiSta-

cua Dian2;9[?or^citcngcf?anDcn/fo95or5ci«n Da venerirf ttJorDcn: al;3abfrimQ?aurcnFricg Dicfclbcn imiZfior^Cif foc5cf/tflDa6^23](DDianx\)crbranDt/anDcfTcIbcn^auif? ici;tgcfuff cinCrucif?x/Daran ^feriflue m^i\^im\x/ bc^ wclcbcm nacfefoi^cnDc Vecrus^ur^cDacfetnufjin^tciW' gcgaucn:

Sum locusi quem prifcaSomentum noinine^enHs

Dixerunti de luhrumque fuit , quo thura Dun<t

Sacrabanti nomen Chriftoqtte dicando traduxi

Atticho, trifti at omine Afri nim manfio dicor

Qm pofuit Ucero donaria plurima tempU,

Indignofed idfitogensruftica nuper

VaftayitffHriu quando ferebatur iniquU

Hosque loco &fatwfacrum vocat altior ignU. Kruzmannum quoque ferunt quendam Deaftrum, Herculem rio«i nulliputant jArgcmorati cakum cfle> ubi nunc fummiim tcm-- plumeminet. VidcM.Schad.'E.^llnfTCrbuC^[»p.4«ieqq. nbi idoli verius Romani & Graeci, quam Germani ■> imaginemexhibct. Apollinis quoque templum vifitur intrauibis antiqua moenia in topographia AKlitias j Quae > (i verafunt > docent, Gcrmanos no- ftros priftinosidololatri^ fatis craife fuiflededitos.

§. 14. Attributa di vina funt immortali tas , vis > ac poteftas j Aifriiufta agnitaaGallis; Nam de ntorum immortalium vi ac potefiate difpu- tabant fed&j«/?/rMwagnofcebant: l^zmprovitahominiinifivita h9mimreddatur,nonpojfe OeorumfimmrruliHm numenplacari arhitra- bmur: Qupd quidcminthefi verum cft. Scdin hypothefi erra-

C 3 bantj

22 Art^entorAtenfiitm.,

bant , cenfenws meri hominis morce niimen placari , &: qaaliscim- qtie hominis nece crimen expiari •> hinc dvSfai-iSuffitu : Addebant eorum-iqul infHrto aut Uirocinioy aut in aliqua noxa ejfent comprehenfiy ■ fuppliciagratioraDiiiimmerralibttseJfe: Unde pacet > quodaliquam

o/^tra j^^. pygyidgfjfi^ ftatuerint. Quisquis n, placari CeCe paricur eo,quod homines faciunt vel pariuncur incerris>nociciamaHquam& curam rerum humanarum habereopojcec. Id quod Germanos quoque no- ftros ftacuine palam eftjficogicamus» quos iph coluerinc (ive Deos, five Dei Symbola» Creattuas » unde varii generis beneficia (en- tiebant. (i.) §. if. (2.) In^AvSfeoToxoyUa^iachamGsWxfeomnesaDite

Jiv^faT, patre prognatost idque a Druidibm poditum Aicebantiobeamcaufiam (patia omniitemporunonnumero dierumt fed noclium^niunt > & dies na- tales , & menfitm, & .annorum initiaftc obfervant, utnoclem diesfubfe- quatur. Reference Csfare. l. c. Dicis ncmine terram inceUige- banCj quam GtK.m^mReriham dicebanCji'\: pro D ja colebanc, Taci- to auiftore.Forfan innuere voUierunc>ex cerra (efe matre elfe oriun-. dos. Galli infuperrenciebanc>«(7« interir£ animas >fedab aliis poH tnortem trattfire ad alios ^qu^olim fententia fuit Pythagorxorum» & multorun:! populorum > /£gypciorum> Scycharum, Germa- norum quoque>uc in Celcicis prodiC Appianus. Videntur aUquid inaudiville de rellirre(5lionecorporum fiicara,in qua animx corpo- ribus reddantur> fed corrupilfe traditionem inu«T«/:x4y'x*'^"' tranf- jnutantes proprii corporis receptionem.

§. 16. Hadenusde(eniU>quantumratiocompendiipermit- tebat. Sequitur f «//«*; Galli facrificiis etiam immaniflimis ho- minumerancdedici: Natio eJiomniumGallorum admodum dedita rt- UgionihHSi atque obeamcaufam, quifuntaffedigravioribus morbu, quique in proeliis periculuqueverfantur, autpro vidimh homines immolant, aut feimmolaturosvovent, adminifiritqueadeafacrificia Druidibns utumuTy quod pro vita hominis, nifi vita hominisreddatur» nonpoJfeDeorumim- mortalium numen placari arbitranrur, publiceque ejiudemgeneris habent inslituta facrificia. Alii immani magnitudine fimulacra habent , quo~ rum contexta viminibus membra vivts hominibns complent , quibtisfuccen- fts circumvtntiftamma exanimanttir homines. Sapplicia eorum , qui ht furtOj AUt UtrQcinio, m in Aliqua mxafunt eomprehenfijgratiora Diis im-

mor"

Cultui.

Ethnicorum reltgio. 23'

mortalil/nf cjfe ardltramur. Sed curti ejiis gcneris copla dejictt etiam ad imocentium fupplicia defcendunt. . Ecce ungues ferpentis homicidaB - ab initio, & pacns mendacii; ut pei homines HEviat in aliosfive no- xiosfive innoxios ; ^airogaHtiam»utminore& juftanonfitcon- tentusftaturoWedinauguftiore velit coli. Liberi forentab hac" immanitnte Germani» fi femper & ubique verumfuidet, qu©d Cce- farnarravit: ficrificiismnjludent Gcvmani ; jam verblegimusapud- Tacitum de chide Varana referentem barbaras aras > apud quat Tribunosy (y prinmum (srdimm centuriones nhiSarunt. lib. i. annal. Ecccdbi arasj & ficrificia humana ; Quiigitur non ftuduerint fa- crificiis? nifidixerisapud quosdam Germanorum more receptas fliiile civSfeoToQ-jjiuf , apud quofdam autem > de quibus Cxfari conftitit, minime. Certe &: iioc ex Tacito novimus ; Deorum ma- xiine Mercurium { Germani ) colunt. Cui certis diebus humams quoque hosiitsUture fu habent. d.mor. Germ. Dicebatur ifte Mercurius Teutates > ut apud Livium lib..XX VL legitur. Et LucanuS' canit iib. r.

Et quibus immitiipUcatur fanguine dir(P

TeutateS) horrensqueferU altaribus Heftts,

Et Taranis Scythica non mitiorara Diancci. Vide VoiT. hb. i. de Idol. c.^j. Undeapparet>exiguum) autnulkimr quodadhunc cultum attinet.inter Germanos & Gallosfuifiedi- (crimen. Quod templa attinetjnegaty£neas Sylvius ad Mayerum • de antiquo Germanicc ftatu pericribens > apud Germanos extitifte : . quod congruum videtur teftimonio Taciti,qui refert per Germanos non cohiberi parietibus Deos, Qax fi vera funt , exfpirat relatio noftri Konigshoferi , quam §• 13. repetivimus > de templo Aprimontano Mcrcurii>quod vifitalfe refert Cxfarem. Templorum vice fylvac potius5&in(ylvis>fiveIucis eminentiores arbores> ut ante vidi- muslocumexBernhardoJOcrKO^t An 8c imagines Deorum ha- buerint&coluerint? quaeritur. Tacitus negat Germanos Deos inuUambumanam orts^eciem asjtmilafe-y Et ratioeft» (^uiaDEum vo- cabant numen> quod /0/4 reverentia videbant: Quacigiturejusfpc- cics? Nifi dixeris effigies illas & figna, quadetrahebantlucis,&in praitumferebantifaiO[eDeomm'C.j, quodtamen non adeo firma- conlequentia (equicur.

f.17.

24 AYgenioraienftum

JT. Meres. §. ij. IV. Uores. Mixtieiancntpote (i^^eboni^fivemali;

juxta r<t^ {edpleriquemali > ut iolent efle illi h\ix religio.us mili fra6lu«.

€ab"ipr' ' ^^^^^^^f^^^^^^^^^^GzWos^^ virtutein,adeoque &Ge mano5,'mpii-

•remC^ lit' Cf^ atrt/i/^^^/Cwcr. <• Hoc enim dogm.ite max'me ad virtutiin

( homines ) excitari putahAm>metii /nortis negleclo , refercnte 1. c Cac-

fare. Dividuntur ^\\\i vircutes api.d ChrilHanos ineas, quap ad

pefleriorem ptimam > & qux ad fecimdam tabnlam fpeclanr. Ad pvimam re-

ticamimMi. feruntur squsconcernunc Deum: GaUiarum natio aimodum deditd

erat religionibus , cujus paulo ante aHquot dedimus ipecimina,

Ad fecundam fpedlant ^ c^ix proximum quemque fibi & alios

refpiciunt: i>telioffici irapaientamergahberos^^viceverfa. Im-

pingebantGalh; fuosemmlikrosi nifiqui adoleverintiUt munus mi-

Ittidfufiinereposjint, palam ad fe adirenonpatiunturifiiiumqueinpueri-

li atatepublico in conjpcdu patru aifejiere turpe p«Mwr»referenteC«fare.

Prazftaret utiq parentesiploseducare fuosUberos acenerisungui-

culis , & affuefacere vircuribus. Inftar parentiwn cft Magiftratus;

«rga quem religiofi erant : fi ^««enim quid de rep.afinittmtsrumort

4iut fama acceperit i dd MagiHratum deferehat, le^hns id jubcntibus.

Magifiratus autem» qu£ vlfa erant ,occultahant»quique ejfe ufu judicarita

tnultitudini prodebant, Sic uterque fuum faciebat officium & Ma-

giftratus, & fubdicL Apud Germanos reges ex nobilitate > duces ex

virtute fumebant. l^ecregibminfinitaautlibera pBtefttts; & duces ex-

tmple petius, quam imperioifi prompti, fi cottjpicui , fi ante aciem agant»

ddmiratione praerant. Tacit. d. mor Germ. c.y. Ibidem de fidepa-

rentumerga hberos, & vlciflim horumergaiftos refert: Pr£cipuum

fortitudinis incitamentum efi/fuodnen cafus, necfortuita ccnglobatto tur-

mam aut cuneum faciat > fed familia & propinguitates & tn proxim9

fignora, quorura {cilicet refpectu fortiflime pugnabant. Ca:dibus

iludebantinnocentiumpropinquorum» & domeftimrum. Vide

$. i6. Defundi mariti propinguiconveniebant, ^ de morte , fi res infitr

Ipicionem venit, de uxoribus infervilm modum quaftionem habebant , &9

ft compcrtum e£et-,igni atque omnihus ttrmentu excruciatas interficiebanf:

Dnbium noit eft, quin mtaltae ex finiftra fufpicione, vel odio, vel in-

vidiavitamfineculpaamifirrint. Idcert^ horrendumerat, quod

^c({in^o pzttef 2tmi\ia.sferv0s&clientes,qtios4biti dile&os ep confld-

^at , jufiiifaneriim ctt^dM wta cremaverint. Uz appareat diabolum

ho*

Bthnicorum religio. 25

homicidam miferos homines agitafle. Simul emergit inde, jura conjugalia fuille violata, uxoribus ea immanitate trucidacis. Re- dius fuits quod dabenis conjugalib' receptum erat.rin enhjhqnan- tof patm.a ab uxoribus detu noinine acceperunt, tantas ex fm bonu ^fii- mationefa^a cum dotibus communicant ; Impis omnispecunidt cofijundim ratio habetuTyfru^nsque fervantur , uter eorttm vita [uferari-t , ad etim parsutriusque cumfru^ibus fnperierum temporum pervenit. M.nus rede & indecorum eft, quo*! viri in uxoresijicut inUberes , vitdi necis^ habueiint potejiutcm. Furta tamen , & latrocinia fevcre damna- banc. Audivimusenim>quod fiu-es (k. 1 itrones Diis immortali- bus immolavcrint. Et imprimis [^czxltgisfupplicitim ctnn cruciattt tonJlitHerint : led & mendacia deteftabantur. Nam eo fine rumo- res vagos nd Magiftratiimdefcrebant)^wor//i/>«'" homines tcmerarios arqueimperiroffal/is rumoribiisterreri, dradfacintisimpelli, ^deftm- vitsreb'* ccnflittmcapere cognitumjit. Siceiam morcsGallorum.Reli- gioniGermanos ftuduille antea diximus.etfifuperftitionem verius dixeris.Magiftratumruumvenerabantnr.Eratautem aliaejusdem latio in bello? alia in pace. Cum bellum civit.ts aut illatum defendity attt inferti M.igiJ}ratusi qui ei bello prajint, ut vitd.necitque habeant pote- Jl.tfemtdeligunttir. In pace nuUm communti ejl Magijlratusyfed principes regionunhatque pagortim-> interfuosjusdictmt >controverf.tsque minutint. Adilludju-sfpedar etiam jus ngrorum; 'Neque enim quispiam agri modmn €ertum,autfinesproprios->habebat ; (ed MagiUratus ac principes in antiosfingulosgentibus cognationibmqtic hominum, qm unacoierantiqtian- tum eis, & quo loco vifum ejl, attribucbant .igri,atque anno poji alio tranf- irecogebant. Neejue hocfine ratione. E/«^enim rei mult.ts affere- bant caufas, ne asftdua confuetudine capti,i?uditim belitgerenAi agricultti- ra commutarent : Ne latosfmes pararejiuderent , potentioresque humi- liorespofsefnonibus expellerent : ne accuratitts adfrigoraatqtieaftus vi- tandos (edificarent ; ne qua oriretur pecunixcupiditas, quaexrefadienes dijfenfmesquenafcerentur : ut animi cequitate plebem continermt, cum fuas qtiuque opes cum potentifftmts (tquaripojfeviderent. Habes fpeciem aliquam prudenti.T policicse, & jufticiarpublicaj, quanrum hifce Barbaris concelfum. Minus laudandum eft > quod fubjungit Cajfar : Latrocinia nullam habent infamiamyqu<i extra fnes cujttsque Civitatiifiunt, atque ea jttventutis exercenda ac deftdi<£ minuenda cauj4 jieriprddicaot. Atque ubiquuex principibus in conciliof dixitdticem

2^ Argentoratenjtum-

forCjqttrfequivcUfttiprofiteafitur-jCotifur^uatUiqui&C/tuptm & hotni' nm probatitifuumque auxiitumpollicemur » atque ab multitudine coUau- damur ; qut ex tufeqimti mnfum > in defertorum ac proditorum numer»- ducunturiOmmHmq\,rerumi'fipoJieafides dirogatur .Hxcr£\z\h)Dtctt n.- abftinerea pioximi vica&facultaxibHS,quir latrociniis violantur;. nec par eft coeco impetu fecjui temeritatem fuperiorum» aut caurio- resinfamia^notare.Quarein hocquoq;errabant,quod propri«wFir- tutts exiftimarint,expulfos agrtsfinitimos dtdere. neqfie quenqfiamprt^eft. audereconftjier e.Sic enim rabiol^ befti<? fummis virtutibp pollerentr- fi per ipfas nemo alicubi locorum habitare polTet. Nec prorfus im- munes fuille videntur ab hoc vitio noftri Tribocci.Nam &ipfi tra-^ duntur in Mediomatricum fedcmjquo jure?impetum fecifle» & an- tiquos Colonos pepulilFe- Afperior erat Germanorum& incultior terra» vi<5lus quoq;& amidus rudior, quare mirum non erat» (ixml- tioraquafrerent^etiamcuminjuriaproximi» vid. Berneg. qu. j.in. Tac Germ. Contra laudemaneretur» quod (equitur : Hojpites vio' Urefu nonputant, qui quaque de caujfa ad eos- venerunt , abinjuriaprohi- benti fandosque haknti iu omnlum domtts pateut » viilt^que communica^ tur. Decetenim ex amoiw' erga proximumelle hoipitalem, ut fi- miletibi ex aliis benefieium contingat. Nec iliudimprobandum»' quod de caftitate ipforum refertur : Qut diuttifime impuberes per- manferunt, maximam interfuosferunt laudem.- Hoc ali flaturam , ali hoc viresi nervosque confijmariputant. Intra annum veroVigeftmum fcemininotitiam h.tbuifse in tfirphfi.nii hdent rebttt. Quo facihus ipfis condonari poteft liberior aUqnanto nuditas: Sic enim perqit hiftoricus : Cujus rei nuUa e(i occultutio, quod & promifcue influminibW' perluantHri& peUibus •> autparvts reuorum tegumenttt utunturi magntt c^rporu parte nuda. Decet utique corporis plerasque partes tege- re» maximeintereos > qui nuditate facilius offenduntur; fed mi- nus periculofum eft, ubrminus eftfcandali : Hujus caftitatis benc- ficio multiplicaire fefe adeocrediderim noftros Germanos , etiam Tnboccos, ut natale folum non omnescaperet, fed alienas quoque terras quaefitumexpelieret. Ubienim integrar in puentia,&ado- lefcentia» & juventutefervantur vires, feecundius folet & felicius effematrimoniuminliberis producendis. Caftitatis nutrimeiitiim erat frugalitas : AgriculturanQnRudebant, majorqneparsyt^u mum

itt.

Ethmcorum mores, 27

h U^ei& cafeo, & c/irne confiiiebat : Et labores CGntfmii ; Vita omnu mvenationibus atque in^udiis rei militaru ccnfiilebat : aparvulisduriciei aclaborijiudebant. Qiiibus certSmediis non parum» , credo > pra- V2E libidines coercebantur.

Hadlenus inter (efeGalli&Germaniplerumq; differebantjConre-^^"^'*'* mV^rfwrautemincjiiibusdamraltemgeneralibusdeDeoconceptibj;^'^'"''*** nempe>cen(ebant utrique^ DEnm aliquem eile: necunum,red plu- ^ ** rcs; Etiiosvariabonahominibuiadmeciri: Gallienim ea propcer vcnerabantur Mercurium, Apollinem> Minervam > Marcem; Ger- mani autem Solem > & Lunam,^ V{\k2Lnum,cjuorumopibus ^perie jtntantw; In virtutibus quoque exercendis, quod thefin attin.t; ctfi in hyp0the(i> qnoj vircus, velvitium e(Iet» difsonarent. Vi- demus igitur,qaod exlumine naturas fcincilla; qu;Edam> iedad- modumcenues,remanferincinnoftiis mnjoribus. An etiamexcra- ditione quxdam accepeiinc .- qusri non injuria pollet. Ta- cituminGermaniaVefertur: Celsbrant (Germani) Carffiinibtu a$t- tiqutsTuiftouem DEum» terra editum* &filmn Uannum > originem^emit conditoresque. Locura alii aliter interpretantur »nobis placet fen- tentia Vodiilib. i. deorig.&progr.Idol.c. 38. Mihi videoriHillu, qua de Taifione DEO terra edito> & Manno , ejtufilio , fcribit Tacittts, re- liquiits cernere do^rlnaveterisde Adamo,terraedi(o \ uttsfit Tuifioyitem deKoacho trittmfliorum parente: fubjungit enim Tacitus: Mannotres fiUosadfignant. Sicutigiturinhisquzedam per craditionem acce- perant>itafieripotuit,utin aliisquoque acceperinc> longo tamen tempore vel obliti fuerint , vel corruperint. Idem Vof c. ^y.prac- mi(eratdeiw«T«f/4u/:«<^f< a Ga\\\stT^dit.a,quasdam e/e reliquias tra- ditionis a ptimis l^oachidis accepta de eorforumrefurreHione& alterx vita.

Quae hadenus diximus gentem potiiis Triboccorum , quam Argentoratumipfiimrpedlanc. Quod n. civitatem ipfam fpedlat» non eahabemp documenrajqu.x degenteipfa. Germania,imprimis Transrhenana» villis mngis > quam ufbibtis eracconiita. Erant enimflernmquep^UorestSylvarumincoU ac nemarum: nec munita his urbes : nec oppida muro cinha,non arces altts miix<t montibus.nontempU fe^ts ftru^a lapidibus vifebantur, refercnte .<€neaSylvio adMarti- num Maycrum dc antiquo Geitnaniae ftatu. Crediderimtameii

D X cuUio-

28 Argentoraterifium reltgto gentil.

Urgentins. cuUioremriiiireGeimaniam Rheno» & Galliis viciniorem, propter

Atuiciui praefidia Romasorum , &: commercia Giscorum* Referamus»

*^m^,hcf. ^^^^"^ ^"^^^^ Koeni-shoverus Chron. Argent. f. 211. MSC.de anti-

ciuisCivitatisfinibusjficutMacernifcihcet oevo (qu»d ipfe feca-

kim primum poft natum Chriftum putat jfuerat, narret :Ica a. ille :

urffjrung unD tvtc C6 ju^^^ijlcn glcut^cn Kf crt wart/^^u ti?t4idjfagcn/ n)ic Dtc ^tat ^trofburg 6afrtt5cr^u3c^ nomincn m iwtm/ axi ^*rcn / m\>ar\ @«tc/ Dap man fu cttt?ic Dtfc mupe wttcr macbcn/ unt) bcgriffcn» "^nm cr{?cn t>or (^o^ gcburtc wa^ ^trof burg Htmt/m^ bocfe frum mt mttl^tiafam ^olfc/ «nt)tt>a6()e<5rtfcnaOfoi <©cr@tcttcrtn$murettnt)grabc^nn(^cntt)onfant<StCi5 f6^n6bntcfcn?tDcrfant2(nDrc6 Doumbcun^an Den ju^ Dcnt^urn an \^im Sofmarcfcte/ unD vonDcmfelbcnfUiJ Unt\^\xm Dcn^rabcnuf/ xxKUn Dcm 0\ c/|f marfcte/unD anDic|?ctncrcbi'ufe/Domanubcrgctt>on2[)?unf?crgafire M^tim Clvofrcmarf cte* :?(Ifo Dic inirrc unD Dcrfcibc <^rabc t^note gont/unD tt^ae an Dfrfdbcn flciMcrn brufcn Dcr ^tmi f ortcn ctne/ ron Derfclbcn brucfeii m^ porteti ^imot ^^^ '^ina^mvixim^ Dcr grabc / Do ignote if? Der bre^ J)tafr (Efoflcr/ unD Durcfj Dic hufere/ Dte Do f?ontan Det crbctflaubcn/ tinD querbca ubce fporer gaffc rninn Den_ ^xahm/ Dcr \a,nm ^ctfTc"t Dc r fniDcr (grabc) Do Dte fproc^jis pfcringont/DcrfclbcrfniDcrgrabettJae Der @tctteuflcr grabe/unDanDcrringmurcn/unDgtfng Do ju molealfo ignote mx^ in Daa ^affer bp Der fcfetntbruf en* 2(u vm Der \i\^\ntUi\^m mx^ an ^ani <^tif^an^ brurfert l^^tte Xii^^^iat fdm '^inq;m\xx< nocft graben/Dcnnc Dae ^afTcr^ ^icbp ma^ man mcrfcn Dae Der ^ofTenmar^ £ct/unD Der §olett?ig/unD Dcr 9[)ifcfeemcrfet allee ma$ uettJcnDig Der <Qtat/\\n\) fant^r§arD«e <2!apcIIe tn Det! ^remcraafTe/ Die [a^ an Dcr D^ingmuren/Dae xoa^ Der er^ pe be^rijf Dcr ^ttttt iu ^trogburg» Subjungit [deinde ,

quomodoampliata ficCivitas aetate Aibogafti Epifcopi. Unde iitahabeat»&quamcercafint, nonaudemusdefinire: Nifialia^

naelio-

"De ChrtflUnifmA Argentoratenfium. 2^-

fneliora de Civitate noftra raonumcnta > qiiam hodie>€Xtiterint> res dubio non caret;

l^ ^ fi^fs ^ <<^ '«f^ ('{b jlft ^ ^ jfi ('f^ tfi> ^ fi^ «^ i^d cfs ufs fi^b A

t^ ^ qj5 Cjti 8J|S' Pi^ Cj^ Ci^ Ci|'i ci? 445 eiP 9jfi Cjp ^ ejp iiS flis ^p <^ ^p tfi qP ^iT &^ ^ b|9 ti^ ^O

ANTIQUITATUM

ECCLESIAE ARGENTL

NENSIS ARTICVLVS ir.

DOCTORIBUSEC-

CLESI^' MATERNO. ET AMANDO^

NEC NON AURELIA CUM SOCIIS VIRGINIBUS.

ARGVMENrVM.

^OnneKto htijm cumprctcedente articulo §. i. Ofimditur ^Bvmgellum tn univerfo orbe effefradicatum § .z.Etiam inGermania noftraprima. §. 3. Proponitur ex Gualterio, GebvvilerOj Konigshofero ^ASlisJ) .Fetrifenioris^narratio vulgaris de Materno. §. \. fubjungttur controverftA mO' mentum. J. 5. EormaturfiatmcontroverfiA.^.6. Recitan' tur argumenta & quidem gensrale pro Materno.^ . 7. Spe^ cialiora expltcantur. §. S.proponuntur pro Materno Cold^ nienft. §• 9. examinantur tabularia. J. 10. Martjrologia. f .11. Vetertqnaltateftimonia. §. 12. Series Epifcoporum , drfuhfcriptia Comilii AreUtenfts.^.iy O^pommtur argu^

D 3 menttt:

50 LeChriJliamfm»

.menta troflra adverfm hum Maternum.§^i4.. Propffmft'

'tur argumenta vulgarta pro Materno Argcntmenfi.^. i^.

^i6. Refutantur.§. 17, Ex narrationibm framisfs ali-

quot diciuntur raiiones adverfm Matermtradttionem.

§. iS. 19. 20. 21. 22. ConjeBura noflra de Materno fubjun-

gttur.§.z3. Proponitur altera traditio de Amando Traje-

clenfiin Epifcopum Argentinenfemcooptato. f .24. Idtqtte

Staiu^ controverftd accuratipM emergat dtflin5fe enarran-

turDagoberti .,quiferuntury cumEthnicij ut VValtherifi^

ltu4,Genebaldifilim-, Marcomtrifrater. §. 25. tum Chri-

flianiy ut Lo/J^ariiJ. filiu^, filius Sigeberti tfilitis Chtlde-

berti. §.z6. Exinde devariis Amandis difjuiritur,Epifco-

fo Argentinenfiu??tL§. 27. Burdegalenfium. §.z%. Vangio-

numpriore. §. z9'P(fleriore. §. 30. Traje^enfium. § si.ff^

pramtsfisformaturjLitt^ controverfixde antiquisfimo yAn

Traje&enfisfuerit^§.l% T^egatur a Dagoberto ipfum ejje

iConflitutum Epifcopum. §.31. Argentoratenfium^\r^^. Sed

,ajferitur,eum fuijfe , qui conctlto Sardicenji Gr Agrippi-

mnftinterfuit- J.35 . Pramifiafummattm repettmtu r. §. 3 ^.

Difieptaturdegenuina Agri^p.tetate.§.s7.Adverft4s anna-

ies CoLontenfes. §.%%.Trmenhemitim.§ .19. Scholiafien con^

ciliorum.§.^o. 41. 42. 43. Confirmatur vcrafententta.

J.44. Dignitas Eptfcopaits. §. 45. Probatur. §. 46. Vocatio

a quofueriti, a Magiflratu. § . 47. Populo. §. ^i.Nominatim

J Conflante. %.a-9^ Attditoresyf grex commijspts. §.50. Sub-

.tungitur trAdttio de Aurelta O" Etnbeth yVVorbeth -, (Jr

Vtlbeth , .Virginibus Vrfidinis. §.51. Momentum expendi-

tur.% sz.Argumtntapropommtur.i. 53. EKaminantur.in

genere. §. 54. In l}>ecie.§. <,$-feqq.

§. i.

TAlesanteChriftumincarnc«xhibitum> &pra?dicatuminaiii- .YcrfoorbcETan2cIium>noftriAr^encoratenre^ Ethnici extitc-

Summ*

Jiaorft» ■*• YcrloorbcETangcl

runc

Argtntoratenfittwi. 31.

mntvera DE rcognitione deftituci. Poftqiiamverodiv5na?gra- tia: placuifTeC) Evangelicam lucem eciam in hordm gencilium tene- biislucere,iioftri$^cjuoqueGermanis benefiaim illudlumcn felici fidcre illuxit.

§. z. Qupd ut clarius fiat, difpiciendum erit de x.^m^GitVUnt*tiip plantati incer Germanos Chriftianilmi. I. in genere urgemus,/^';'^"**'"*' quodRom. X.18. PauIusaSpiritu Sando edodus fcripfit: Sommgg"'^''^ 'Evangeiu prsdicatorum exiijfe in omnem terrami& verba eorum fiV t« cr?f6tTtf TJif liKxixivminextremaorbiihabitati'.Q^i\ confirmat Co-i' loir 1. 2^. prddicatum, ajens, tjjeEvangelium in univerfa creatura , qu<e fubCceloeJi, In genere loquicur» nec quenquam hominum, vel po- pulorum excludic» vel excipit, quare neque noftiumeric>verba ApoftoIi^ftOTJ^suVBvelucxaT^au^Jiff/cdidta^adaliquot rantum five homines, five populos reftringere,& coardare : Vbiqueaudita efi > & pervenit in omnem locum fradicatio mminii Chrifti ; ubi enim prafentiti hominiipreidtcantfi dejuit*fonm tamen .& fama pervenit. Ita au6lof. Commentarii in Epiftolas Paulinas fub nomine Ambrofiii explicat di<Stum Rom.X. Antiquius cft fufFragiuralgnacii>quifecuIopri- modefinentes&fecundoineuncefioruit.Jplen.inepiftola adPhi- ladelphienfes exarata p.m-lp^. laudat ivnam Ecclefiam > mi' lifx/ativlo-

01 ciyioi'ATiTo\oi ctTc Tifarau laf 'Trifo.Tav , bii mi a.iiJictTi Xf^*

ciKHots iS^eaji )y Tcvoiii quom futi fudoribtts & laboribtts fundarunt fan- Ri Apojioit , afinibus terra , usque adfines , tnfanguine Chrifti. Quem > locumob(ervat& urgetcontra PontificiosNicoIaus Vedelius Cai-^ vinianus>utrefutetiftorum effugium, quidicunt, ide6 Euchari- ftiam fuille in primitiva Ecclefia fub urraquefjjeciediftribucam,. quiapaucifueruncfideles ;icem >Anci-Chriftum nondum venille, quodEvtingeliam non f tin univerlb orbc praedicaCHm j Contra- rium enim ex h.I.conftare > cumlgnatius dica.t,Apofielos pr<edica(fe Evangeitum per totum orbim ab una extrenittate ad aliain , idquefudo. re Ubore propr/fl,Con{onum hoceftefFatisipfiusPauIiApoft.Col.I.K;^ & zj. JuftiHi Mattyris dial. cumTryph.f. z^o.eademeft fencencia^. iicpote afterentis , ne unum quidem genus mortaiiumfive Barbarorumt five Grjecorum,ftve etiam aliorum omnium > quocunque appeUantur n»mi- Wifuijfe, qui de JEfu nomine nihil inaudiverint. Floruitautemi Juftinus medio (eculofecundo. IrenaEO \.ciie,Ecclefta xctfl' «An? t«« •

3» "De ChriftianifmopUntatd

diinifjLlv}f{ t«f Tfurccv r'ii(yr,fSiir'Ta.fiJiivt)iperumverf({m srheitt wque adfinesterrte, & ab Apofielii, d;' a difiipulis eorumyaccefttjidem. lib.i.c.i. &5. Tertulliainisjqiiitertiiimfeculam aufpicamseft, adverfus Juda^os c. 7. urget : Chrifii regmm & nomen ulfiqne porrigttur:>ulfique creditur > ah omnibm gentibiu fupra numeratti coUtur , ubiqueregnaty libique adoratur. Arnobius lib. 1. adverf. gent.p. 44. in eandem fen- tentiam ad gentilesinonne velh^c, \v\c\w\tffaltem fidem vobisfacitmtar' gumentaicredtndi , quod jam per omnes terras in tam brevi temfor'isjpati9 immenfinominti fmjtufacramntadiffufaftint. Ha?c ille, qai feculum tertiumfiniitj&rquartumaufpicatuseft. Seculo quinto poft aUos loqHaturTheodoretusferm.9. decur. Graec. afFed. f. m. 610. Pi- fcatoresnofiri, & pubUcaniifuterque cunilts natwnibus leges Evangelicas intulerunt : neqtiefolttm Romanos, quiquefubillorumvivuntimperio ifed &Scythicas,ac Sarmaticas ^ntes* &Indos,& Aetbiopast &Perfas, & Se- rasi & Eyrcanos, & Ba£lrianos> & Britannos^ & Cimbros , & Tisi/.a.vis "GERMANOSiatqtie ut femeldicam i tuv WviQr )t. ykvQ- avOca^avy OMNE HOMINUM GENUS NATIONESQUE OMNES induxerunt, ut crucifixi leges acciperent. Qux cum ica (e habeant, necPatribusferc coxvisrfwer^reclamandumfit,dicimus>Evange- liumnoftrisquoqueTriboCchisfuiHeannunciatum.Nam ^ipfiint terra , &ea quidem habitata > ut fupra Art. i. §. 5. feqq. efl; ofteu- fum, degerunt. in fitcie, ^ ^^ II. Specialiusidemconfirmatur,ficogitamus>allegato-

rnm qu^dam loca exprefse meminifre ei>tKttsVwf>quam vocem hoftes grati? univerfalis morose quidemexplicantsde orbe SRomanis ha- tato : fcu occupato;Sed recipiamus tantisper hunc fenfum; Eo ip(b e«im patebit> noftrisTribocchis Evangelii lucem illuxille, quippe quod pars iftius orbis & ipfi fuerint> a Ca^fare pridem fiibadii > & mb Augufti ditionem redadi, Art. I. §. 4. Confirmaturexvoce 'jtkfdLrAt qua Paulus (Srlgnatius utuntur. Suntenim> qui /^m/«w intelligunt imperii Romam> qualis tum erat Rhenus>circaquem noftriTribocchicon{ederant> Germania Transrhenanaadhuc fiia libertatefruente. \v\X.tzveteris imperii mtmimenta Rhenus refertur aTacit. IV. hiftor. variisque munimentis &CcloniisaR0manis, Chriftianadodrinajam perfufis>fuit tum exornatus> Drulb cum- ptimis ; vide Joh.Ifaacum Pontanum Orig. Franc. lib. i. c i. Quis

igitui

Apud Argentoratenfes. 33

igituf nortros Tribocchos excliireritacommmiione ioni Ev.uif^e- lici, & verbiflivini ? Iiensciceftimoniiimracisillulhecrt:, qiiodl.i. C.3. habet. Po(K]uam enim f/mboliim recitallec, «3<: dixillec,iprum in univerfo oi be obtincre, addit> ncqui lu Iv yi^[jtce,viaui!j'fvixiveu 'Ek- xA H (t/ou > qu<e m Germaniu frwdata fimt Ecclefue , dliter credunt. Edi- tioGoulaitii Genevenfisle|»it: c* rtfjwjtK/tffjfed Grammaticilegunt c* rirp.et.viiui iu dativo, in Germanjis, ut ica manifefte innuantur duae Jioftrac Germani;r (uperior&inFeiior, ilLc Galliis vicinar,uhilce- na:us, utpore Lugdunenfis, eratEpifcopus. Hirjus mex lenten- tiaf olim fuit Jodocus V Villichius in Comment. ad Tacit. German. p. m. 417. in h vc verba diilerens : Germaniam duplicemfecermt mn- nuUi fcri^tore$->atqiie lren.m Epifcspm LugdunenfiSi vctm authori & Apa- fiolorum temporibus vicinns, Germanidt cts Rhenan<e weminit , tit quitfua dtate Ecclefia^ haberet Chrifii profesfione infgnes : Et ^nte hunc j udi- ciofiflimusnofter B.:Rhenanus lib. i. inquicns: Quod DivusHiU' riusyqui fub ConjUntio Aagu^o , Vulentinianoque & Valente floruit \ac Theodoftanifeu Marcianici (ecHli Romanus Pontifex leo,fcribunt adEpi- fcopos Germani<eprim<t & fecunda, vetufiatem Chrifiianifmi in hisprt- yinciu arguit , de quibtis & Irendfis antiquiifimus autor loquitur libropri- mo'. EtUb.z.rer.Germ.eundemlrensEilocum explicaturus pra:mit- tit: irenitus vetuflisftmiu inter fcrtpeoresChriJfianos i quifaltim extant, froximusquetemponbtts Apofolorum ( Nam auditor Volycarpiillimfuti* cum lehannfEvangeliJla verjati )faitsindicat , Germaniam adchrifiunt cito converfam, eam videlicet, qux provincia fuit > & in primam &{ecu$- damdividitur. Ha^c ille. Sed quia objici poterac » argumencum crtea creneread fpeciemcertam aifirmativum, aGermania. ad Ger- maniam Cifihenanam, fubjicitidem: Inipfani Germaniamiquam egodifriminis caujfa veterem appello> neme facile fuUfet admijfm, quk cmra re>ceptasGenttumfuperjiitiones aliquidfe diSlurumfuifetpollicitttf. Hudiores enim erant > quam qtti nova do^rina caperentur» autadeHrits dvocari poJfent,fic tum Dcovifam eji> qtti gratiamhominibus prevo^ Umtatefua impertitur. Provinciales prius amplexi ftmt Chriftum > ut futaCiviUQTesi& lingtmn caUentesRommam , qua divini verbiprxco- nes fttebantur > ex ttrbe Roma , fi non ab Apsftolts ,certe ab Apoftolictf viris» fuhmisfi. Scntcntiamample6timur>etfirationes non fint jpqualis ponderis GeminumcftfquodcenfuitD.Herm.Conr. de Epifc.Ger-

E man.

34 T>e Ch rifiAnifmo^UntAio

man. ^ f.Tr4nsrben4HAmGeraMnum*^qu,e & MAgna diSlAitxfmemAd' kuc vcra fidei fuiffe verofimilim efl : rationeprasmiiraj. ^.cumgenm omnesGermanica, qu^ Romani imperU prcvinciat infedtrmt , Transrhe- nan^ Germania reti^a>idolorum cultui addi£ias fuij^e confiet, Uniaim adiungimiis fuffiragiam Rev. Dn. }o. Hen.Urfmi p. m^ de Ecclen G^rm orig. 1. i.c.u p. 20. Poftqiiam enim ex Tertulliani c.7. a J- verf. Jad. allegallet verba, quibus ifte docuit: Hijpaniarum omnester- minosy &GaUiarumdiverfa6nationes > &BrttAnmrum inaccefa Roman^ locAytum& SArmatat.& Dacos, &Germanosy & Scythas ChnHono- -.^ men dedille , utpote in quibus omnibiu cbrifti nomen regnet : .Subdic Tit^.'*) idemexplicationem: Loqnuntur autem de GermaniU ad Rhenum y Gal~ Ua vicinii.quarum altera primafuperiory alterainferior fecunda Romanit tum ditionii. Quod RhmA» lioricum,adDanubium > Alpibus ab Italidt difcretA nec dttm Germatus parebant , nec hoc nomine cenfebantur-y Inferiei^ GermanfA Magna di^aM Dacos& SarmAtaspertingtbat > a quibm mettt 4Ut mentibus feparAbatur , Tacitus. Qmque hAC etiAmpArte legiones & munimentA haberent Romani , BArbAris hii utrinque oppofitA nondubiwn 9ft i quin & tbiejfent aliqua EccleftA Chrifiodedit<c Qmd? quod&in ipfAm iUam Germaniam interiorem vidriciafignay ante hac tmpora, non femelintulerint Romani , locaque Rheno DAnubioque viciniora cjifir'u& frtefidits firmArinty ut Chrifio inter Barbaros pAreretur fedes ! Efto igi- tur»abIrena?o&Tertulliano Germaniam etiamTranfrhenanam» utnihil obftare videmus»intelligi » nihilominus prima quoque no- ftralocumhabeh«itinterChriftianos, &hocpotiIIImum, quo vici- jiior fuit Romanae Ecclefiae)& frequentior Romanis praefidiis: Get' mAniam Autemfi irAnsrhenAnAm intelligit ( li:enxus,)plane innuitymfd^ to magis cts Rhenum viguijfe Chrifii religionem : bene colligit ifigid» Bucher. lib.VI.Belg. c.?. §,(?. Prajmiferat autemconfequentianv ex Irenaei loco» /'qui inter aiia dixerat : In Celtis ( Gallisve) & in Ger- maniafundatasBccleftaSf.hitnc : Igitur &creAtos , qui eas regerent > Epi* fcopos. Quam confequentiamideo citavimus->utobtineremus> fuille Dodtores > ^ui Gcrmanos noftros majores Ghriftiauijlmuni! «locuerint.

$. 4. Ha»5kenus de plantatione Chriftianifmi in Germa* »ia noftra prima difteruimus. Pergendum eCt ad Do6lorcs & fropagAtQresfidei, Vulgaris hadenusopinioobtinuitiMaternoPe-

xxi

T>e MaternoArgcfftor^tcy?f74m. jj

tiidirdpiilo&emillario, fbcHsqiieEii-charjo & Valerio pr.-^dican- DeMater- irbiisjAvgentoratenfes adGlirifiijTnifmum efle converlbs. Sum- "^ "■'"^'''' inamtraditionisrecitat Johannes Gualterius Belgatom. i. Chron/* ^***^^^ in Epifc. Argg. iiis verbis : Argmtim porentufima GemanU civittu ad Rhenumfita, convcrf*e^ad chrifium aternum Dei Filium > imperante Kerone, & cmcioname adhuc Bom<e DivoPetro Apofiolo*aS.MaterHo Vetri ApoUoii difcifulo* ejmqtte fociu, Valerio ac Euchurio, concionantibtu Chrisiumimrepida voce^ & virtutcommpotentii vcrbi vmltu fignafaci- entibusper totam Alfatiam. H<^c ille.

Enudeatius rem proponit Hieronymus Gebvvilerus Wh.ll.ceb^^^Her» Chron. MSC. Habfpurg.c.zz.fic referens : h*dem tempejiateydnno { inquam ) virginei partus LXIV. divus HatemiUiUnacum Euch.irio & Valerio ad Belgas CbriUiano dogmate imbuendos a Petrt mijpis , fuperatu nivofarum Alpium jugu, Treboces,feu Alfataifuper veri Dei cultupriwum injlituendos adiit,ubiNovientenfis luci templum Dian<e acMercuriofacnm ingrej^SifortianimoydoladejicitiproHrAtapedibmcomulcatynihilitem vitalUfpiritus itliiinefie rudi vulgo pradi^at, unde &juftsfalufaribns undit ablutUifaciieChriffonomiHadareperfuafir. Hinciplures Deo lucratu^ tus animas, ArgemoratHmcontendit, ttbifemina chrijfiana pktatu firens» mm adfuavtifimum Chrifii jugum urbana cervices adhuc indomitas mi • ntu cerneret abiit novientum ynuper chrifio initiatos verbo Dei conforta- turus,repetiturus,graviorifebrecula inter eundum correptus invilla, cui tlegia nomen e^y adillefluminis ripam aditiore coHiculo , quartofere abAr- gentorato Upide feleflatum verfut afcendende fitaylanguidior decubuit > ubi paucisdiebus pofi anrmam exhalans a Valerio & Euehario CoUegu fuude' flanHusfepelitur, quiferitate gentuattenta injm^um fibi pradicationk Evangelica officium intermittentes quindecim dierumfpatio aMarterni wbitu divum Petrum Khoma. agentem repetunt, atque materni ftmus' ta- menta bicaliter mmciantes » qtudamifio ingro (magiilro) agere debeant . confulunt. Quibuspafioralis baculi fiti partem Petrus tradendo » redite (tHquit )-elegiam , maternoque hac pedi ttoHri parte impofita dicitote , mandattibi PetrusiUtin lEfuChriiit nmine refurgens commufam ^ra- dicationisprovinciamfideliter exequarts. Ciii Petri imperioValer. &Eucha- rius aiidientesyreliCta Rhomatotidem,quotabierant , diebus elegiam redie- unti mdternique jam triginta dies mortui cenditorio a^antes multu& Chriiiianis & Ethnicuprafentibus , exangue cadaverfepulchro eximunt »

E 1 ac

56 VeMaterno

atpedi particulafuperiorii quemadmidumaFetro JHsfi fuerdntifuprdpt* ftta; cUriori voce, ut jujfu Vetri inChriRi nomine refttrgat, imperdM. IW- fedit mox vivus ad abfentU p etri praceptumiqui jam trigintd dies mortuus % fiituram carnu refurre^ionem miracultfafua refufcitatione aHantipopU' lo teRificavit, eoquimiraculo Argenteratenfes permoti tum primumnt' minaChrliio dfderunt i apud quos & matemus templum ChriHo facrw» erexit^ ut in Alfttit noflrji Ubello clarius dicitur.

Piolixior in eadem craditione enarrandh occupatiis eftqui-

^»!ishef. ^2m fequiorum fcrij>tornm Konigshoferas in Chronico MSC-

£210. Cujushaccfuntverba. ^riDcn^tfCn tlfLX.^omocl)

^or^gcburee/torant5>ff^rt>er4bbcr|lcunfcr t)m ^wdlff ^otcn/t)cnbcbep(tcbcnPtui^icIt§u::Xomc/t)o famfant O^auluejutme/unDbifc ^^rcne l)rcDtgctcnt (Triflcn^lou- Un ^u ^ome/uttt»,tn Dcr gcijcnbc umU* ^te antJcrrt |tt?cif ^oitcn bretJigetcntauc^ (Eriflcn gloubcn tn an^^ Dcrn ian\>m/a\^o fu Dcr ^cilige @ei(? wtfete» ^o nu fani 9>etererranteinDcm®ct|ie/i)a0 Diegit finer martelbe^ gunDc nogcn/ Dobcfamcteerallfrtnc iungcre^uDorne/ Die aucl) bc^jJtrc ^cttcnt ^rificfttgloubcn^u &rcDi3enDe/ unD fpracfe $u tn : iixUn Q3ruDerc »nfcr^(^rr 3Q:fu6 Q^gnjhie §at mM^rinn'^ DicanDcrcnjjnejuni^crci^cfmDct tnDie ®c(t/alfotocf^oflFc unDcrDrc&olfc/^umiirfcnDe/ wnD^umercnDcDicfruc^t/unDDcnfomenDencrt>or(^efejf getunD^cplTan^ct^at; alfottJtl u*huci)ouchfenDcninDte ^xU/\ii ire begcrcnDc ^mtim^^a^ in Dcn gcmolt^u binDcnDc/unD^ucntbtnDenDc/unD3cic[)eniutunDe/unD ^anti fu ue tn mini^ iant: Qfr fc^trtctc fant^ipollina^ tmm'^ax>mm/xmX>\ant^mia\im%inli<\mania/ unDfant(riemcn6gcm:9?c^e/tittDtcanDertnanDcreiant 2tlfo wort fant '^atimm mit finm ^tDCtt gefcOetti^u^ ^ario unD 95alcrio/Dtc Do 'Prtejlerc tvorent/t)on {ant gDeteraefantintutfcfec ianthr) DcmDiine.

^o nw fant eO^atcrne unD fine ^mette^efcUctt »ott

S^ornefotTien^un^eittober^ifae/DomettgetttfuattDem S^olfciubrcDi^enDe(£rif?cttg(oubett. ^o ttuDae^oif/ tt?u Docfe fM^ctOcn mmt/ fo§mt Die Seicfeett/uttDDtc

523utt^

Ar^jsnteratcnfi. 37

Q[lBuitber/ t)ic ^mi Q)?atcrnu6/ unt)fmc5?fc0cnt)oncn? \)X^i\iU\\X/ tran fu machtcnt£^ctcnuf(lcn/unt)crIcDt^ gctcnt bcfcifcn lutc/unD crrcttcnt mcnigcn^cnfffecn t)on func ficcl}ta(jcn. S)o iicfcntfuftcfe tcufcn/unD cm* pftcngcnt ^nj^en gloubcn. S^o nof; n«m fant CS^atcr^ nus^ Dae 9[?clf ^unnc/ Dae cr bcfcrt ^cttc/unDfamiti t)cm hciDffcl)cn Slcmycl ^i: (^bcrc^ficimunflcr/ron Dcm to t)or i^fcit i(l / wxi^ ^crbraci) Dcr'2lbgoftc bilDc : m\i Xi\at)ciii uj? Dcm iXcmpcl cin i^irc^c Dcn (^^rtjlcn/ m'^ mai\)\i 116 Dcm ^olf c/Dic cr bcf crt jjcttc/cttptc mcini^cti 9^ric(lcr/ unD pfaflFcn/ Dic Do foltcnt ^u Dcrfclbcn ^tr^ cf)cnf^drcn/unDfo(tcntDa6^^olf inDcrgc^cncDoumbc^ pcn unDlcrcnin(l'rif?cngloubcn/a(6fuouci)Dotcnt>

;X)onocl) (x,xix\\^ ^ixwx Ciy^atcrncin Dicjtat^u (strofj: burg/unDprcDig^ctc Do Da6®ottC6 ^ort/ unD Criflctt gloubcn* ^pfatcntficf) Dtc^urfjcrnitDran/unD^ct^ UxWiii^^cttXiiw^i^iyf^Xii. ^(xx\ \x\ Dcn^E^tcttcnlctficljDas ^olf nit ailfp balDcunDcnrifcnt/ adfo tn Dcn Sdrfcrn/ ^o \:>ix^ ^olf i\x\\x<x\x\^ i|?. ^CLXii^\(xXixx\\x^ (Irofctc Dic ^urgcrctimbircn un^Ioubcn unD ^crtcfctt/unD wolte tt?Dcn6ciDifci>cn!i:cmpclM ^uvBtrogburg^ircfecn m(xo^ ci)cn/ alfo (^bcrf ^ctmun(?cr gcttc ^cton / Do wurDcnt Dtc ^urgcrc ^ornig/ unD f fugcnt tn xx\\i ^ixaw gcfclfcri iinD t)crtribcnt \\\ u^ Dcr@tatmitgro|Tcrfmoc^^ctf/Dt^ iittcnt {\x gar ^ctuUctlic^c/ unD fcrtcnt wiDcr gcn (^r^ bcr6^cimun(!cr$uirc5ltrcljtn/Dicfunutt?ciigcngcbutt5Ctt Jbcttcnt/unDjuDcmSoIfc/Daefu bcfcnfecttcnt/unDfo fuuntcrn^cgcnfint/unDfuno^cfomcntbp^cncoclt/ fo f?oOctcina,ro(fcr ficcfetagcn faiuSKatcrncan/ Sa^ct «n fl:ttf (?arp.

Deinde narrat» quomodo repetito Romam itinere Petri bacu- lumaccepenntfLiperftiteslMaterni fynergi, &:in AKatiam redie- rint» relufcrtaturi Materntimj praelentibus converfisChriftianist

cucij fcmcnt Dar ctiicfec J^ctDcn von ^trogbura/Dic Do

WOitcn lugcn/ XOXi i$ Cr^iCngC» Poftquam autem virtute ba- culi Petrini fufcitatus eflet Matcrnus > Argentinam venit,& Cives;

E 5 con-

5« Dg MAterna

-conv^tit, & templum fcniori Petrodicavit : :^tCt>OM ^Uti^Sd^t

50?atermi6 iw Dtc @faf $u ^trof biira/un& X>tt grofc ga> cfecn/ufTDbcfcrtc Dtc^wvjjcrc ^u <^r!(?c»t glcu^cn/ miD tnttirc ^clfcn^iimcfccrctit^urcbuewcnDtgbcrfe^tat m fanf^cfcrecrc/Dtcunlcfant^pctcr nocfe Do UUu/ m^ Dicfclbci^irc^c^ciflrct^um ciiun^ant ^ctcr/un^ tfJ Dic cr^ pc^irctjc/btc li (fetrofjburg ^cmacljcttt>arf> /vOnD wae t)o$u molc u^iDcnDig Dcr^tat/ n?ant)tc ^tat wao<Icine imDBftfcimmcntbcgrtffcnvonfanfiStcpganantm^itt ^rcmcr ^aiTc/unD Dcr grabc/Dcriiinotc ^ctlTct Dcr fntOcr ^rabc/DcrtoaetHJlcmoIc bcr flcftc grabc/ unDDcrficftc tin^tnmt (!unf t)o, 2(lft> Da^ / Uo ignet c if! Dcr ^ot* lt)C<5unDNr95ifc^cmarfcf/unD fanf £\)?arfin/ba6 was .«lico ufn?cnDiB Dcr ^tat/ alfo Do t)or w^a? fa^nt ?ttbi?ga|i tflgcfcif ♦£♦ <Su6toarf ©trogburg t>ort fanf SD^atcrno imDtJon fincn gcfcttcn bcfcrt/ ^u S^rtpcn gtoubcn/ Do ntan^altc nocf^ @oi? (^cburf uf LXiv. ^or» ^onocfe t)urc6 bcf f c Dc^ 9[>t>lf coirt Un 5)orfcrn macfefcfattt €[)?a^ icrnue cpn ^irc^c 6cp CD?olg6cim/ auctj infan^ 9^efcr$ crc/unt)rtanfcDic nocfe "^lBcffcfecr fvrocf?cn ^ompct cr / i)a0tf?<5cfproc^cnirtfutfc6c^cfcr^^u$« '^artueinfane 5>cf cr6 crc ^mi^a wart . 5?u ncnrtcf mart C6 gcwonltV cfecn^ump^i^tcr. ^(IfofinfDtc^ircfecniu^frogburg MrtDinDcm^iflumtrort fiinf CKatcrnctt dfftiffcf \n fanc g^cfcrecrc* S>ic wiUfant^^cfcr nocfeDoicbctc/ imDic Svomc bo^cfl tt)ae/ uitD \>ai> fim ^it .^rcfectt €'bcrf 6c«V munflcr/unD ^timalfcn fanfpcf cr/unD:4>omp^cf<r/tJDii Dot)ortfl(^cfcif* ;©o noc^ orDncfc fantSKafcrrtc^JC^illcr «nD pfaffcrt Dcm 93o(f cju^ rro^bur^/ unD irt Dcw lan^ ^c/DicDa6^olftt>ifcnurtDIcrcrtfoIfCrtf/unDinDcmnti^ tt>cn cmpfan^ctt (I^riflcngtoubcn^cjlcfi^cn/ tmD orDcntc at!cDingufDaebcfic,

ASm Pe- Tota five hiftoriaj five fabula ( ut Bernh. ^f^Cr^o^^ l- 3- f-ti.

:trin$t. Chron. cen(et)h*gno tilietino artificiofius , quam vcii* incifa vifiuar Argent. in choro jedis, quam Sen. Pctri vocamus: Incifa autem eft A.i;o9,uCi conftatexfchedulajqu^deprctio cum artificecomra(^o

men-

ArgennrAtenjl. iq

mentio ^t; ita autemilla : ^n ^iXi\ fctflg \\Xim (Sf. ^iXiX

foU fcmDKcrn(matcrit>onDcr(Scfandtui§ ©^Pcfcre/ ti>iccru6fompt/«nt>tPici6ml)cy^crrbcgc3nctmuDcnt i£rcu^vort)cr9^ortcn/unD ©t» pctcr fprtcfetDurc^cm 3cl)ct: Domine,qiiovadis?unDDcri;)(^*rrt6mcantmortcf:

VadoJRomami itcrum crucifigi: 3n Dcr anDcm matcri Dca

{ixxx^^ foQ fcm gcfctnittcn ©t/Pctcr mctm(?u6l/ mtt t)cr3nfc(rt /t)mt)i6n€arDindt«n0^tfttoff/t)ort&mDte 5»^if4off-:D?atcrnue/(^ucfeariue/*Jjalcriu6fnicnl^c/ DcncfDcn^cgcngibt/unbficgcfc^iftinDae^iitfcIjIand JfUcprcMgcnj ;Sicfc i.^atcricn/fofcrncebaerpadum cr^ (ctbcf/foUcnmif3c^ug/o&crlanDfctaJTt<jc^icrct»t?crt)Ctt nacf) Dcmbcflcn. ^manDcrnfctttgginfcrBt^CDitcfecl/ follcn (xwMiin^. ^Dvatcricn/inDcrcrftcntncim^^rtfol fi^cni?^t.;Pcrcr al^cin^apfl/unD tjortgm fnicnDcDie i. ^ucl2viriu6 \x\\^ ^alcriue f laijcnDc/Da^ t§r ^cfcll ^ck^ tcrnuegcf?orbcnfcpn/unD @t/Pct<r tf n \>\Xi x\r(^ ^\\>% cin f?ab/ \><xmx fic \\\n triDcr foUcn cnr>ccfcn» 2(m C(X\'^ Dcrn4!)rtDcrC9?afcri/foncnDiciwccnj]o6nunDDcnf?ab lcgcn ii|f^atcrrtitm/Dcrtt)iDcrlcbcnDtg vDurDt/aflfoDae X>\i\iim^i CWatcri r,5D?atcricn oDcr gcfcfeic^tctf in \\t fccgrciffcrt foQ» 3n Dcr anDcm \xx(^ Ic^f?cn ^CKHn Dcg fct^ ti^ii' fol fcin ^cfcfjntttcn/wicDtc 5.^tfi"feoffe,CD?atcrnU0/ <39aicrm?/ ^uc^ariueDtc £urcfc ^um altcn^t» iPctcic ^ongcn/ ttJtc fic fommcn ron (ibcr^fjctmun|?cr \xx\Xi ttici; gcn Dcn altcn 0f. pcfcr/ unD muy Dcr bcgriff Dae crjf (ctDfn/fofoUcin2lb^ottuffcincr fcitcn von \\x\^i^^Vii%

UnD umb^Cirorffcn WCrDcn. HadenusdelineatioAltaris ad. D.SeniorisPetri ere<5li,confignatadie Laurentiianno ipo.ProIi- xius hajc adducere voluimus > «t examen traditionis eo facilius ini ftitui pofHt infra , ubi in circumftantias inquirimus » & ex ipfis dfc re cota judicamus.-

§. ;. Habes receptam invulgus relationcm Materni & Socioi rum. Lfiamfi autem res non adeo magni momend videatur efle»^. MaternOjPetridircipulo,& Apoftolojan abaliofimusprimum adi Chriftum-addu^ij attamen Pontifidi argumenta pre ftabiliendo'

Poni

.4-9 'Oe^Materno

P«ntificis Oecumenico principatii hinc \x\^t <?onqiiirentes > ali- gued etiam a gentium converfione, per Petrum & faccellores fada, mutuantur, vide Innocentium I. quifertur Epiftolam adDecen- tiumcadc refcripfifle; verba legasinfenus. §.8. Baron. ann. ^6. §.r.Ca;:olumScribaniumcontrov.defcript.&:tradit. lib. 2. cap. 2. Annales Treverenfes apud Gualtcr. 1. 1. Chron. p. 1417. Quare operx precium cenfuimus > in c]U'reie infidem hiftoriae five fa- bulaj Materni, a Petro fcilicer in Alfatiam ncxftram ablegati. ,5/.«/««» con- §.(>.Antequam autem videamus teft:mon"a <?i:argumenta,qu?

.trt^erjt*. proMaterno adduci folent» vel polle videntur,opusetitcontrover- fiae ftatum formare.Diftinguere enim folent , qui Materno Petrino patrocinantur, interMaternumPetri di(cipuluiTi,& Maternumal- terum recentiorem , & ipfum Colonienfem Epilcopum , qui floruit lecuIoquar$ofubimperatoreConftantinoMagno,laudatus a Bro- vver. lib. }. annal. Trev, Ann.515.Sic enim Baronius in Martyrol. Rom.noris ad diem i4.Sept. notat : Cumemnesum.orefditeanmrihunc ( Matcrnum ) fuij?e fandi Petri Aponili difciputam, profedo necejje efl dicerejuos ejusdem mminis^ejusdem Cilonierifis Ecclefu^fiiiffe Epifcopost fcilicet majoremi hancde quo hac die agitur , Vetri dtfcipulum 3 d^ mmo- rem , qui claruit temporibus Cenfiantim imperatoru , interfuitque Conci' lio 1, Arelatenfi, ut ejus aQafigntficant. Sic ille , & poft ipfum Agi- dius Bucherius lib. VI. Belg. Rom. c. IV. §. 3. Non examinamus nunc fidem eorum> quorum teftimoniis fefe coadtum perhibet an- notator addiftindlionemfaciendaminterduos Muternos ;Idenim paulo poft fiet; fed hoc folum ex ifta diftin(5lionecapimus>quod duos faciat Maternosoantiquiorem , & recentiorem. De quorum iftonobis h.l.quxftioeft.Namille ipfean£iq'jior,quiColonienfium Epifcopus fuilfecenfetur, traditur Alfatorumquoq; & Argentora- tenfium noftrorum Apoftolus extitifle; ut adeo ftatus qu^eftionis hic fit : An Maternum> Petri difcipiilum, & emiflarium> Argentora- tenfium cxtitifle primum Apoftolnm, pofllic ex indubitatisUtera- rum antiquarum monumentis probari ? ftamus nos a parte ne- ^ante. Argumtn^ $• 7« Argumenta, quae pro afliiinativa folent afl*erri > funt^

ttiaff!r~ vf^generalia, weljpecialia. Ifta fimt> qux conzendwm, Prddicatores' m^ntia i. '^^ ^ccidententi Tetri maxime dijpenjatione > "Roma emijfos : ut Bucherif' ^*"^'^'' utai-

ArgentorAfjcnjiHm. 41

utarvcrbisexlikV.deBelg. Roiii.c.1.4. 6.\n quibus mum omni* um injlar producit Innocentimn I. qui ab anno vtdgarts (tr^ 402. ad ^16, Mt^ij.fedem ApoRoUcamol/tinuit : Q^nd igiturille ? ManifeJ}umeJi, inquit» Epift. i. in omnem Italiam, Gallixi-> Hijpaniasy Africas], &Sici. Itam , Infulisqueinterjacentes * nuSum hominum injiituijfe Ecclefias^ifi eos, quosvenerabilu ApoUolm Petrus, aut ejus fuccejfores conjiituerant fa- cerdotes &c. Hoc teftimonium Iiinocentii Buclierius eo fine allega- vit, ut Maternum quoque a Petro miirumobtmerec : Ec ance ipfum Baronius Annal. ^6. §. i. Velut enim, inquiens» afole radiiy&ejbnte rivitafede Petri longe latequefides ChriHiana dijfufa j VBl O VE eslfelici' ter propagata. Cseteriim ha:c Pontificis > li modo genuinus is audoreftcpiftol£e>jav5lantiaexmuItisargumentis mendacii poreft convinci. (i.) Ex SSliteru. NamAdior. XXVIII. 15. feqq.le-^- ^* gimus Apoftolum Paulum Evangelium RomcEper aliqnot annos praedicaue: anaucemtf Pwoille conHitutusfacerdos? Negatfortiter Gal.11.7. feqq. (z.) ExPacribuscumGraecis,tumLatinis, Atha- ^' nafio in epiftola ad Dracontium^ Cyrillo Catechefi X VI J. Epipha- nio hxrefi XXVII. Johanne Chry (oftomo homilia 7. de laude Pau- ib & hom.75. irj Matth. Theodoreto in epift. Tim. c. 1. Ec Phi- Jip. c I- Et in Pf. 116: Sophronio Epifcopo Hierofolymitano in fer- rnone de natali Apoftolorum : Hieronymoinc.XI. Ifai. Grego- rioMagnoPontifice Romanolib. XXXI. moral. cap, iz. Etquos porro laudat Baroniu^ annal, 5i. §. 3.'&4. teftantes^quod idem ApoftoIusPaulusinHifpaniis>juxta Rom. XV. 24. & iS. Evan- gelium praedic*ric. (5.) ExipJisPontijiciis. Baronioannal.XLlV. 5. I. referente > lacobum docnijfe in HiJpoMia conjlans ejl traditioomnium Ecclejtarum Hijpani*; quodipfunralegiturinBreviarioPiiV.JuUiiy. Et proIixepropugnacCafparSandlius jefuita in appendice com- ttientarii ad A6la Apoftolorum. Ipfe Bucherius non potuicnon futi\,aUos quoqueApoJiolorum mnmiUos Belgium in transcurfu, necotio- fo > penetrajfe i neque Petrum tantum > verum etiam Paulum* e carcere J<leroniano Uberatum , & Simeonem Zelotam Brit.mnos adiife. Ouii cnimy(]\ixrit\dem,credaf,tamo animarum zelo viros Belgitmt ,nullo frorfui ja8o Jidei femine,tranftliij^e f Qua igitur fronte aufus eft ad Plcudo-Innocentium provocare? fcrilDentem »««//«?« hominuminfli- Ktife Eccleftof, ntfi eosy qHosvmrabilu Ap^JloUis Petrui> oittejusfuccef-.

l' fores

'4ft T>e Mdterruf

firescenflimrdnt facerdotes? Nec ta mihi regerasr aliud e(t r»/B- rwrfjfeu plantarc» Ecdefias , aliud plantatasrigare; Nam Paulus uon folitusfaitfLiper alio, cjuam a CeCe jado> fandamento «edific»- re. Rom. XV. 20.

§. 8. Appanifcrlnnocentriteftimoniumniliil juvareMaterni

PetimiPatronos. Videamus,anfpecialiorateftimoniajuvent? Spe^

Z4 speeial. ciuUora autem ea voco, c\ux nominatim mentionem faciuntMa-

froMAter- teini, «5«: dividilterumpolHint. Vel enim laudant Maternum tan-

*^ff"'"'' quam Apoftolura & Epifcopum Colonienfium» Treverenfium»

Tungrenfium ; vel tanquam dcxSlorem Alfatorum , & in his Ar-

^entoratenfium, Ifta quidem teftimonia ad noftram quseftioneni

direde non faciunt > quippe quibus nonprobatur,Argentoraten-

fium>dequibustamenqu.Tritur> Maternum Epiicopum^^vel Do-

€iorem,exticilTe>pr»mittamus tamen eadem , ut appareat, perinde

gentibusGermaKiaf iiiferioris fuppofitumelfe ficlitiiira Maternumr

atque noftiisAlfatis»

ti%Bucht. ^, 9. i€gidiusBucheriu8inBelgii fui Romanilibroquinto

^^° G-i. %. 7. raeminit alicujus fux difputatianu deprimis Jungrorim Eptjce--

ftsad chapeavillittm adjm^ay (\\.\2kprobaveritiBicbarium, ValeriHm»ae

Matermm Roma afanclo Petro inBelgicam ftiam immijfos : Utinam ad

manusfuifletcHfputatio^velaciluic ellet; Forfan probacioribus id

docuit monumentis > qunm qux 1« Belgio fuo- expreflit. Natn ift

Iiocadducit>qu.xacautioiibusindub:um(olentrevocari. Laudat

^'■^ (i.) antiqutsfima Treviric£,C9lomenJis , atque Imgrenfis nobiltifimarHmi

Bcclefiarum tabularia» qua eos ut Apoifelos,ac vere Patres agnofcant , oft'

( 2.) Huatimque recolant. (i.) Romani Martyrologii , & htfiori<e Ecclefiaftics

patris Baromi fufjragtum. §. 8. Subjungit ipla Martyrologii ver-

ba> q wx haec funt ; Trevirts s. M aterni Epifcopi ,. di/cipuli B. Petri Apd-

fioli ; qttt Tungrenfes > Colenienfes, & Trevirenfes > aliosque finitimosad

(^,) Cbripfidemperduxit. Addit(^) Adi^ipiihmes Bedam,Vfuardum>

Adonem,PetrumClmiacenfem, MarianumScotum, Verba adftipu-

lancium non expreffit. Nos igituriplbrum >quiad manus funt,ad-

ducamus: BedjeinMaityTologiotom.5. opp f. m. 4p. adXVIII;

Kal. 0(3obr. hoc funt verba : Treverts depofuio S. Materm Epifcopi y

^ confejfortf. Ufuardus nihil hujus rei meminit ; Nam qua de

Mateino loquunturjMolaniflint interpolatoriSjnonUfuardi. Nec

CoUnienJtum, 4j

M9 mentionem Matemi fecir in fuo Martyrolsgio» qtrodfubjim- dlumefttomoreptimoSuni} M/ti-irfwi^forihxcfuntverba» lib.ii. Chron, iEtat. VI. f m. 3(^7. ^««0 UomimcA mcamati&nu /4. regm mtem Claudii Ciefiris n. Eft-fcofatiu verb B. Petri Apoiioli inKomaS. fan^us Bicharim ium fociti ftm Valerio atqne Materm ad prtedtcandum GaUicu gentibus a beato Petro ApoRelo diredas, demum Treverim pervenir. cuiuiinfideiitattiackmpervincenst verxreiig/omarcem obtinKU,&ejtu- dem urbis Pentijicatum 25. 4««« temit. Laur. Surius addamus hunc) iji Jan.zp. T. I. f m. 734. producit ex infigni, ut ipfe quidem ait » ma- nufcript® Codice de(criptam Valerii vitara» inquaaudior, quis- quis eil , refert de Valerio Tre verenfium Epilcopo , ut Eucharii fi- bi apparentis monitu Maternum fibi fuccelloiem , feii > ut ipfelo- c[\.\\iwx:,fttiojficiifucceforemconllituerit, & veftery.bilem hUtermmad facerdotalem gradum pro vexeriti eumque de Rudio commtifi mini^erit di- ligenter infiruxerit. Confirmat Tom.III. fol. 27.^ . ad diem 29. Maj, addudloiu jnedium tefteLupojquiannoClirifti 835). (criplerit vi- t.im S Maximini, in quo mentio fit Eucharii , Vdkrti » Materni > ficut poft mortemcontra Dxmonas valuerint (^.jUrgetEpifcopos intec (^4 j Maternum priorem» & pofteriorem intercedentes, quamy inquiens» faUantur qui geminum Maternum negant } fatmkcet plusqiiam X X, Epifcop9rum,faItemTrcverorumiUtrum<^intercurfantiumcontinua&nus- ijuaminterruptaferics. lib. VI. Belg. c. 4. Quod confirmatFrancifcus Hara:us»in compend. Sur. ad^iiemXIV. fept. allerens» in concilio Arelatenfi Matenn fecundi nomen legi fubfcriptum. Fueritigitur aliquis primus, qui non poteftaliuselle , quam Petrinus. Confer Guaker, Chron. T. I. p.iifi. yfigidium Gelenium Theologae Li- centiatumS. AndrejeCanon-cura » Sc hilloriographum Epifcopa- lemin hiftoria urbis Colonia? ac Metropoleos > edita anno Domin. i64j-.Et ante hosGeorgiumV^iceUunQ inChoro fanil.cji.Decemk f.SoS.

§ lo. Praecipua allegavimu^ teftimoniorum momenta; cii--R9^.rf'^('j') jusaucemipfifintmomcnti j.am vidcamus. I. labularia imdzta.' rumEcclefimimutinam verbotenus produxillet Bucherius, utju- dicium de ipfisferri potuiftet, Manus certe noftra^ funt oculats > credunt, quod vident. Miramur vehementeriquomodo in tabulis Epi~ fcoporum Colonienfium » quasdefcripfit Demochans t Ubro de facrificio

F 2 wijl/i.

44 DeMAterni

mifft,untutdmum adnumeretur Maternui; qul y fi (ut mllliiidemponit

Demoehares ) prdcesfit Euphratem > qui ut Arianns damnatus eH in Con-

ciUo Agrjppinn/ift.njanifejle connat->illumtion rixijfe tetnporibus Apo>folo-

rumi fed potitis ComUntini Magnii ut apparet ex adisConciliorumpradi'

ilorum: verba iunt Csfaris Baronii in noris ad Martyrol.Rom.

diemXIV.Sept. Inhis verbis hAbes tabulas Eptfcoporum Colonien*

fium,a praellantifliimo audore Demochare defcriptxsy Et tamen nul-

lamaliaijusMaterniPetrini mentionem» qaamnonomifiirec dili-

gens & religiolus auctor> fi quam deprehendillet. Mentio autem

fit Materni iliius genuini , cujus non Eufebio duntaxat , & Optato ; fed

itiam ConUantini refcriptis eelebratum nomeni Brovvero laudaate. Nec

valet, quod Baronius 1. c. fubjungit : Hunc hi^bria nodum > cum aliU

folvendum relinqueremus , nec efet in animo aliquid definire : Rever. D»

Lindamu , EpifcopusEMremundenfis , cum ijlhac ipfa noflra Roma pervi-

deretiin eam fe dieebat ire fententiam , utduofuerint ejttsdeni CivitatU „

eptsdemque nominis , diverfis temporibits, Miterni Epifcopi &c. Non >

inquam»valethicgladius,qui nodumlecetGordium: ficutconten-

dentibus inter fefe Benedidinis decorporelkl^edidi; (quorumali-

qui pugnantjexCaflinenliilludMonart^nom Floriacenle adLige-

rimolimelIetranslatum,ibidemqne adhuc quiefcere; aliicontra„

lcah nempe, contendunt, id in Calfinenh Monaficrio dc fuiHe fem-

per » & adhuc temporis fervari, vide Joh. aBofco jn Floria. Bibl.

vet. p. I . Sc]66. feqq.) non licet fingere , duo fuille & efle Benedidi

corpora, alrerum Floriacenlis, alterum CaiHnenfls monaflerii; Ita

non iicet mferre : au6tores nonnulli referuntaliquemMaternum

l^ctri difcipulum, alii recentiorem Agtippinenfem, quareduoMa-

terni quondam extiterunt. Quantum enim audoribus iftis tribu-

endumefl[et>priusexpIorari debuillet. Certc eruditifllmis & cor-

datiflimis Sammarthanis ScaevoIaE & Ludovicoin Galha Chriftia-

na?Tom. I. f. m. 1^6. Baronii ratiocinatia non adeoplacuit; Sic

enim ilU : Materntts B: Petri difcipulttSyO. Baronioi Molanoi Getenio, &

recentioribtts, ut & in tabulis Ecclefioe Colonienfis conliituitur ; Sed idem

Baroniuf infuts adxiv. Septembr. obfervationibits notati manifeUecon-

fiare, illum non vixijfe temporibus ApoUglorum, fedpotius ConHantini

Magni Imp.ut liquetex aclis conciliorumi in quibtts Materwts Synod. Are-

iatenfi fubfcribit Epifcopus de civitate Agrippinenfium , anno Domini 3 14..

M:

Colomenjium. 45

'At duosfutp MAternos, eosqut Cotomenfes Prdfulesiexlfllmat,in eam opi- tiionem indu^us , ut volunti a Galefinio » qui primtu dicitur Romanofuo Jdartyrologto Maternum , tancjuatn Petri difcipulumy inferuife » de que VfuardttSi Ado, Rahnus» & aUifilent. AddetquoA acta S. Gereonu unum SiatuuntMaternum, qui Treverorum,& Agrippinafimul,Epifcoputfuertt, De hac igitur quaHione & aitu diverfarum Ecclefiarum Gallia. originthWf fuse agit erudittsfimus vir lohannes de Launoy Theologus Parifienfis in dif- fertatione loci de prima Martyrum GaUia Epochavindicati. HaeciUi. Urgent merito teftimoniavetcrum > cjm duos nefciantMaternos : ficut&adaGereonis» quxextantapudLaurentium Surium Tom. V. Martyr. dieio. Odobr. cx Helinando» & antiquis, ut aitsManu- fcriptisCodd. pctita. Inquibusaudlorenarravit» quomodo im- mani/Iim.T^Diocletianoconcirante» peiTecutiones remiferint fub Conftantio, ^hujusfilioConQantinoMagno, uthincindeEccie- (ixrefpirarcnt : Igitur fanclus Maternus {^\A^]mo\t) Trevirorum V.pi- feopus, Agrippirtx Coloniaprimus paHor > dignus gtibernacuiu rexit » m- nucns» primum Maternum fuilTe illum>qui fiibCenftantino MagtK) Treverenfi&Colonienfi Ecclefiis prxfuit Epifcopus.

§. II. II. Mar:yro!ogio Romano, Sc hujixsinKv^ohtozihnsPe- ^' '"K^-}

^rt Galefinio , Protonotarioli.et Apo(IoHco»& Cafari Baronio hujiis

requaci^nonmajorfidesdebetur. IngenuefateturMilletus,fabu-

laealiasAreopagitic^K fticnuus defenfbr, nulla ad nos,wfi adjeclione

novorum fan^ortimyaut Gracorum imitatione->corrupta Martyrologia per-

rfwjf/f. Hb. 2 vindic.c. 4. Quodq; Romaniim in fpecieattinet»noiT

cl fpatabodeeo,q,iod Henr.Vaiefius Pontificius adverfus Eribert.

. Rofvveydiim]efuicamdefuppofititio ipfius Martyrolegio Rorru-

DodiireruitfubfinemnotarumEuiebianarum f jif. Hal>eoenini

propiora corruptelarumargnmenta. Nimirum ftudiofiilimi uter-

ue, & Galenius &C Baronius» extiterunt Pontifici s Romani defen-

oiC8&adulatores>qaare quidquid ullo modo ad hujus emincn-

tiam facere putabarit, id fuis Martyrologiis&notisinferuerunt.

Prodierat olim Marcyrologium Romanum Patavii anno Chnfti

1500. & VeHCtiis anno 1149. in quo ad Non. Auguft.harclegebantur

verba: DepofittoB. Uemmii, prtmi ejusdem loci Epifcopiy qui inter

plurima miracula, mortuo fufcitato » magnificus extitit,&cujusfeput-

thrum celeberrimis iUttUratur miracuiii. Sic tum legebatur : Quid

F 5 aii-

?c

\f; J)e Materm

QuidautemGaWfiniusj&Baronius? Interpolarunt verba in gra- ^ liam fedis Romanae: fic enim ipfi referunt: CataUuni in G^Uid S.MemmiiCmS ROMANI,QXII A. S. VET KO iUius civita^ tuEpifcoptts confecratus populumfibi commi^um ad Evangeliiveritatem perduxit. En additamenmm ! CivuRomani,quiaS.Petr« confecra- tus\ utconciliarentfuoPontificiaudlontatem inCatalaunos. Vi» aliud Galefinio-Baroniana» fidei argumentum ? Ecce aliud : Cc«<^- manriu depofitio S.lulianiprimi eja-demurbisEpifcopi; fic vetuftioraMar- tyrologia addiem ij. Januarii. Sed tjuid recentiora? Etiam hic lo- ciPetrumintrulerunt: fic enim legunt: Apud Ccnomannos depofitio S.lulianiprimi ejusdem urhuEpifcopiyQUEM S. PETRUS ILLUG AD PR^DICANDUM EVANGELIUM MLSIT. In quem fincm h.TC ? nifi ut Pfeudo-Innocentii vera ellet gloria> in Galliis nul^ lum fmninnm injittwfe Eccleftasy nifi Petrum , vel ipfius fiicceflores » &Mifliionarios. Qiiis jamnon fijfpicetur, perinde etiam Mater- rum, Petri Apoftolum > Martyrologiis recentioribiis fiiilTe infar- 6tum? Sedneconjedurisnitamurjcccetibi manifeflum iterumin- terpolati > adeoque corrupti , Martyrologii Romani exemplum. Tohannes Launoyns Parifienfis Theologus dc Pontificius» cordatus tamen&eruditi(Iimusvir»negatilleind;lTcrt. deSulpit.locop.70. 115). 111. 12.1 alleganteJohanneDalla?odeufii P. P. p. p-. in veteri- bus libris > qu0scunque infpexit^extare (equentia vcrba» qwx ta- men habet Galefinii & Baronii Martyrologium ad diemXVIII Kal. Odob. TreverU S. M.tterni Epifcopi » difcipuli D. Petri ApoHoli , qui Timgrenfesy Colomenfesi & Trevirenfes ■> aliosqne finitimos popttlosiad Chripfdem perduxit : Ita Baronius : Galefinius in eundem fen- fum : Treveriifacri Materni Epifcopi : qtti beati PetriiApoHolorum Prin- ' cipUy difcipulus ad Germanos Rhenenfes miftts, coiMtu doClrinA pradica- tionCtVit^que admirabilU exemplo i cum Chriftianam religionem multis partibus diffeminajfety Treverenjempr^cipueEecleftam > afefideiinfiiiu- tuimbutam.Epifcopusfan^e adminisiravit. Haecilli ; Ced nulla anti- quorum monumentorumfideHixi. EatjamBuchcrius » Schifio- ruEccleftaliica Patrem Baronium» &>quem hic fecutuseftimpru- denter)Galefinium depraedicet. R.dd(h) §. u. in. Ut hajc prellius confirmentur » opus eft alle- gatos fupraau(5fcores fub examen revocare. Bed^ martyrologium

alle-

Colontenfinnt. 47

aliegatnfj fed multa 4 quodam Floro, multa qaoque ab aliis fubiiT- dc elle libro ifti addita>ingenue fatentur & Launoyus» & Henr.Va- lefius Pontificius in diflerc de Martyrologio Romano.DePy?/rfr^o ^ Adone non eft operas precium vel verbum facero cum ipfi ne qui- dem meminerintMaterni : Meminerintautemjnequetamenfidem facient : recentior esl Ado^ necadtantdtvetufiawntonumentuniconfir- mandunifatifidoneasi'pdk'mm eft perfpicaci/Iimi Valefii 1. c cum proMartyrologioRomanoaudoritasipfins ipfi objiceretur: Vi- xit autem Ado Viennenfis, juxta Bell. de fcript. Ecclef. annoChrifti 8757. multo igitur minus valebit audoritas» fi Martyrologii audor fueritAdoTrevirenfis>utjpoftAloyfiumLipomannum>cenfetBel- larminus; utpote jnxta quem Trevirenfis floruit anno Chrifti 1070. Adhucrecentior ed Marianus Scorus»quipTpe quem Bellarmi- nusrefertadannumChrifti JoSj. uttaceam > quod propter hifto- riam Johanna: PapiflA' male audiat apud Pontificios: Af4r/.m w; 5f a- tumcontemmmusy aic Bellarm. lib.2. de P. R.c.j.teftemfcilicetde renonadeoantiqua; quantomagisnoseundem contempferimus» teftantemdeMaternoApoftolis coaevo? Vetrus Cluniacenjis Ahhzs inminore exiftimationeerit; Namlongejunior eftjrelatusaBel- larminoadannumChrifti 1150. In quem cenfum referri poteft» ut hunc de noftro addamus>GotfridusViterbienfis,a Bacherio pra^- termifliis, qui tamen,& verfibus quidem» Eucharii Maternique vf- tamcecinit Part.XIV.Chron.f. 345, tom. II. fcript. Germ. Floruft autem, juxtaTrittenhemium>fub Fridericol. Sc ejus fihoHenrico Imp.fiibfinem fecaliduodecimi.Adhucrecdtioreftrow/>;7.«//oC^ro- «o/«i^i^4: quae&ipfaMatemumlaudatPetrinum: Namdemuman- noi447.prodhc> indigna>qua; pro Materno teftimonium dicar. Sicut enim, quanonjiTnitsnixafumfundamentu •, adificiafacile corraunti itanOMnuUahiRorite, qmbus fua defcit ab antiqmtate au^oritasyfacile diijipantur: pmdencer ceni^c Henfchenius Jefuita hb. r. Dagob. i. pac». 31. Surianimonumentifides>ncpaudsdicam, vel ideolabo- rao quod Gereonis a6la ab eodem tom. V. laudata,conftituant unum folum Matemum>Conftantino M. coajvum, eumque primum Colonienfium Epifcopum jqui igitur fuerit idera Valerii Treve- renfis fuccellbr ? Nu^a:*

J.15. Ad IV.Refp. ex Gallia Chriftiana : Videtur ohfcunt adm-R. ddM

dum

9ia.

4$ Be yiAternd

iumprtmiifeculUiUsque ad Agrxciumy cujusnomenin comilio Arelatenfi ft^Jcrlpmm legitur Anno 514. velparva omnino in EccleftaHictt Diptych» tnentio Epifcoporum Ireverenftumi quafticcesfio legitima probetur. Hacc illeingenuetom.I.ininEpifc.Trev. Deinde> quod attinetMa- ternum Arelatenfem^invenio in tomo fecundo Conciliorum Pari- •iiis Anno 1644. eTypograpIiia regiaeditorum» fol. jj. Maternunt Epifcopum, Macrinum diacoH!im,de civitate Agrippinenjium fublcripfis- fei fedycfwni^wwMaternumfubfcripfilTe» noninvenio. ^rgumtn. ^ j^_ Examinavimus teftimonia&rationcsjquacproMatcr-

/^^ negan- ^^ Pgj-rino Colonienfium» & reliquorum» Apoftolo praecipua occur- rebant. Judiciumefto penesledorem^afiniftro partium favore alienum : Intcrferuimus fimul argumenta pro par tenegance> ut eft r'J (i.)ftlentiumidoneorumauclorum: Eorum nimirum^qui deMarty- ribus > infignioribus faltem > & Ecclefiarum conditoribus retule- runt. Nequeenimdiffimulaturi fuiirentMateinum> fi qui talis extitiflet a Petro miftiis, miraculose refufcitatusxS: iiluftriEcclefiae prvxfeclus Epifcopus. Neque recentiores> nifi ex his , notitiam Materni liaurirepotuerunt , quandoquidem immediatoDei afflatu non fint illuminaci. Iftis igitur tacentibus> non habebant lii , quod loquerentur. Certe communis eft er udicorum querela , quod origi- nes Ecclefiarum antiquiflimarum fint obfcuras , mutilae , nuilac> ra- bulofae : Vide Baron, annal. 4^, §. 2. Andresm Saufai in Marty- rol.Gallic.c.14.. appar.Bucher.lib.VI.Beig.c. 4. §.;.Crombach. Urf vindic. hb. i.c.jj. Bucherii verba clara funt: Sacramhorum ( Materni, Valerii 8cc.)temporum hijloriam , maxime Belgicam , adeo ab Romafejtm^am, deterno velutifikntio, exfcriptorum inopia.fepultam, nemo non videt. Sedneque fcriptioni locus eratt cum vel ipfi Pajlores df J.ccleftarum miniflri tot tantuque perfecutionibus iteratis , infolitudinibus potius errare > & in montibus,Jpelunc'u, ^ cavernu terrx , egentes, angu- Jiiati, afjiidi officio fungu quamfcribere cogerentnr. Si igitur xterno velutiftlentio fepultaeft hiftoria» unde fciverint ipfam recentiores? fi. ) (^'^ Contrarium teftimonium dicunt ada Gereonis> quippe in quibus Maternus Agrippinenfiumj)riw«j dicitur Epifcopus > ille nempe» (i-) qiiirubConftantinoM.vixit. (j.) AuMtasSiLmmmhznorximt Launoy,& aliorum^quosjdifllmulato licet nomine,perftringiry£gi- dius Bucherius lib. VI. Belg. c. 4.§.j.

Argentoratenp. 4.^

§. Tf. Ex pr^miflis facilepoflumusde feqacntifens]i»(£ca-/*r<'-<^'2'*«- W. Si cnim tabularia, Martyrulogia» A<5la alia nihil proficiunc '*''*'''»^* WatcrnoO>lonienfi»quantominus pro Argewtoratenfi valebunt lcvioris momcnti documenta ? Priora loca » ut ccvTo^iet oftendic » Tioftr» AI(ati« nullam faciunt mentionem>quodMatemicura ad Chriftiani(mum fuerit perduda » fed folius inferioris Germaniar* Videndumigitur,annon aliafaciant. Pr.TCipuam, quifacitJ tra- ilitur aBucherio fuilTe Otto Frifingenfis lib. HI. cap. i)-. referens, £^ Of/am Matcrnum a Pctro miiliim in Alfatia fubito exfpirafle , (edbaculo PriJiHien/k Pctri refufcitatum refurrexiile. CuiBiwiieriuslib.VLBelg.c.4. §. 3. fubjungit B. Rhenanum» qui non inanem ejus rei (traditionis Ma- ^x s. Rh«* tevni) fanum putet, tametft homo adfimiliacredendalentior : Cic autem "'"'*•■ Rhenanus : Afud Hftfww vif«;»»(Elegiam vocat xna.)tritft(sm(liari' ima felefiadioi adhuc conditdriwnofienditur y tn cjuojacuerit (M^iev- nus j mortuiu aliquandiu ; fed mex vita r-efiimm , ut adhuc Trevero^ Agripfmenfesqueerudirtt. De tempere dulito -, dereipfacertm. Sic ille lib.I I.rer. German. QuibHSdddere poilemus ex icriniis Pa- liEopetrinis ArgentoratiextantibusC/'ro»»w^(?/?.t5««»<fifomw> Eucha- ^xChmtU riii Valerii cJr Matemi Treverenfium Epifcoporum , nec mn Patronorum ^^ ^''^'^^^ mfirorum, pariterque & Virginum,viielicet tinbeth, VVorbeth,VVilbeth, '^" ' ^uaram reliqui^infcrmio tabuU recondite funt m-earumfaceUo : Hxc TOonumentieftiTilcriptioantiquioreCi^araiSlere: verlapaginahaec 5> cxtant verba : Quamvis beata vita fandorum apud omnipoten- ,»tem DEum rcternaliter maneat » &"eorumnominalibervit2efinc >,oblivione conrineat, nihil tamen vere religiGniobilftere credi- ■>, mus,fi eorummedta (^-epius mente revolvamus, a6rus quoque il- ,» lorum vcrbis & fcriprls commen>oremus. Unde Sc ea > quaj de f, gcftis fandtoTum Apof^olorum (prm ) trevericz urbis rediflima ,,reIationemajorum agnovim'jfilcntio (egniterprarterircnodebe- »>mus: Igiturf qr.jvirLTmefthospiiscommendarememoriis: quo- «Tumcottidieinftruamurexemplis. Igitur poftquam beatidimus 5,Pctrus Apoftolus Antliyocenam Ecclefiam prima confedione ,>Chriftiani nominis fuper (olidiflimam Petram fundavcrat» & „ Pontum» Galatiam, Capadociam verbo pridicationis illirftravc- y, rat inexordio regni Claudii Casfaris > anno fui regiminis yideli- 9,«tfecundG, &poft padioncmChrifti xnnononofiipcrnapiovi-

G fionc

50 l^e Materno

» > (lone oidinante Romam ingreflus > falutSf cm cuniSlis crcdenti- 5,busficiem conftantiflima atfeillione prxdicavit. Eandemquepo- j. tentiflimis fignis atque virtutitM.is comprobavit>&ejusdem urbls; j> pontificatum viginti quinque annis rejit. Ubi cum firmrter fii- >, dei fundam^nca collocallet > &per totam Italiam Famadodrinac" ,,ejuslongelacepercrebui(Tet,tandem aSpiritufandopra?moniti/»' j> Gallia: c^uoque acGermanice verbum (aJutib inferre ordinavit. Ad ,>quo hoc opus rres probacillimos viros ex fuis difcipulis elei- >rgitjEuchariumvidelicet>quiinterpretaturbonagratia> magna- >, rum vir excellens ( e(|nd ) virtutumjArimpleyit opere>quodde- ,,iignabatur nomine. Valerium &M,aternum. Quorum ftatin» » Eucharium ad Epifcopalem- dignitatem fublimavit> Valerium» ,)adgraduifi Dyaconatus promovit; Maternum veroSubdyaco- «mim confecravit. Qui fatis idonee a. Magiftroinftituti injuh- » dum fibi mandatum alacri mente fufceperunt, & accepta benedi- » dione ad fupradidas regiones ire ceperunt. Pergentes per viam^ » incellanter lafiam dcxflrmam cundlis Evangeljfabant > & mnltoS' », ad folidiratem fideifacrsefignis & virtutibus provocabant.Gum- ,»que in quodamGallia? caftellumrnomineelegia, vulgaritereyTell,. a>quotribus milliari"bus fpatio diftante Argentina pervenillent» w^ibiquoquealiqiiantulumtemporiscommorantes omnes adcre^ » duUtatem conftiinter invitaienc>unusillorum nomine Maternns- y, febre correptus graviter egrotarc cepit > atquecrefcenteeadem; ,yinfi^rmitatismoleftianonpoftmultos dies vitam finivit, Qua' j>orbitate beatus Eucharius nimium contriftatusfaciemubertim; a, lacrimis perfudit, fimulque ingemifcens ait : O inimica &odio^ »jfa mors>qua^ propter invidiam dyaboli jin orbem terrarum intro- s^ifti, quare innobis crudeliter exarfifti: Et: infra: Romamte- -» diit.. Cundla quje fibi in viaacciderant, flebiliter magiftro pu-ta ,,»Petron3rravitper ordinem dierum. Non pofliimus iter remea. »3- re per vinm, quamififtj nos, & gentes prsdidlasdocere, nifi Ma- ^jternumdifcipulumtuumfanclis cuis precibusrefufcites a mor- ,yruis> ut virtus Domini noftri JEfu gentibus illis manifeftetur. »>Quemclementerconfolabatur,dicens: NoU lugereamiconec 3, triftis elle> quem ut mortuum doles > ipfum per gratiam redem* „, ptons noflii citius refwxgere videbis> &tiu itineris fidelem & in:-

coUi;-

ArgenUYAtenJt, 51

^ columem fbeium habebis. Mortem enim, qnam ille ad tempus •>,corporaliter pertulit, hanc omnipotensDEus ad falutem pluri- pmoiumprovidit.Sed jamaccipebaculum meum»&cepMmicer ,> pcrage> &cum illuc pervenens , ipfum baculum fuper corpus t>defund:i pone dicens, pra-cepit tibi Petrus Apoftolus , ut in nomi- „ne]EfuCiiriftifilii Dei vivta morterefurgasj&commilliimmi- j, nifterium nobifcum perficias. Sandlus vero Eucharius cum fra- „ treValerio imperium Magiftii gratanterfufcipiensad piidiclum » caftellum veloci greffu perven it» atque ad fepulchrum fratris ac- „cedens, dilediflimumqne thefaurum etfodiens,bacuIumfuncri ■>» fuperpofuit, iScdum Apoftoli verba, quaemandaverat retulilTet» •>, ftadm Marernus refufcitato Spiritu refedit , dataque manu Ponti- „ fici vivus «5C incoliimis coram popuH muldrudine de tLMnulo fur- ■>,rexit, qaiquadraginta diesfuerat mortuus. Haiienus MSC. .annoifio.exaratum>uciprumprodit,ChroniconPaLxopecrinam. ■Subjungit de baculo : SuenAwn-» quod bitcttlm B. Petri > per quem ha- :tusMaterntisfiutrefufcitattu,itafebal>et: Superier ejtu pars manftt m Colonia., virga verb baculi efl translata treveru ■> o" baculus paf}oralti !heati Matermfuit mifjiu tungrts. H^c verborenus defcribere volai- mus,ne qaid dilIimularemus,eopr3cferdmin loco, ubi Maternus inhonoiem fui Magiftri Petri baulicam dicitur exftruxUle; ubicSc •merico certa hiftoriarum documenta deMatemo, C\ qui taHs fuillet» Tcpofita requiruntur. Adeo autemperplacuitfuperior relacio fuis au6loribus>utinGermanicamquoq; linguam transfaderint. Qiiae ipfaverfioaliquamprietefefercanciquicacem. Unicumaddimus exlacino Chronico: isiotandtim , pr.rterea inquit> quoi pojlquam Maternus fttrrexit,ftxtimtotam Alfatiam ad fidem convertebat Catholi' cam , &plurim.is Ecclefias confiruxit, & confecravit in honorefan£li ?e- iri > ipfo vivente &c. primb videlicet in apri ^nonaHerio defiruxit tem- plum lovu, & conflruxit Eccleftam in honore fan^i Petri, & in nofiro ideo- mate Ebersheimminfier. Secundo verb pr^edfcavit verbtim damini in Ar- gentina, &ibi confecravit Ecclefiam qn£ vocatur fan^i ?etrifenioris,vul^ ^4mfy,alf<nfiinf<PefCr; TertibfecitEcclefiaminDumpfieter , quodefl corruptum vocabtilum, aliaSidomtts Vetri,fttum apud >)3?(M0(^ctrn. Vofl ihoc treveru adivit limina, & ydotorumverfutiasevacuans, &divinintt- .minis cultum veriDEl lEfu Chrifliinferere conattis &c. Haec addere

G i volui-

51 Z>/ MAUrni

voIufnniS} quia propiiis noftrumfcopum concernimt» retentis au^

tem«bic]iieau<5lorisverbi5, qiix fi-diibia videbantur ^ abbreviacu- rasipfas infe^uitnusrne quiclalieiii.iliinfjeremus. ZxiacuU! fy 16. Coronidisl»coaccederepoiretratioaliqua>derumptar

abaculopetrinojquippedequorefert Otto Fnfingerrfis; ofiendU tur adlfueeadem virgAtn argumentwn^rei i cptam diximus* Treveriac Agrippint, ita qmdfaperiorem ejtts parmn Treverenfes, inferinem Cela- nienfesh^fbeant. iibAll.Chron^cif. Idem paulo anteexClironi- co Palaeopetrino retulimus» Confirmacur 4 compilatione Chco^ Bologica > qua: tradit pitpam mnutibactilO'» eo quod baculum fuunj Petrus mifer-it in Alfatiam Materni fufcirandi gratia.

§r. 17. Kadenus argumema pro Materno ArgentoratenfL , Supereftr ut videamiis, cujiis ea (rnt valoris. Et quidera. i. Otto- ' '^ nisFrifi«genfisteftimoninm,fiquode(Iet,recentiusetTet;Nam(ecu>' lo XIV. medioau<5k)r vkit; fed ne quidem eft j Nam Aliatias rao!- ftratnuUamfacitmentieiiem: Sicenimfonantverba: Petrus-adfla- rentiifima^nGalliA u-rkm Irenrimy tresfimul proceres Valerium > Bicfja* riumy ae Maternmn deflmavit. Qtn dwn Alpes tranfipntt Maternns im vid moritur : quofacio percttlfi Romam reverttmtur. Beattis itaqne Pe- trtts /^oftoiuspafioraiem virgam, mtraditur,ptr eos adfufcitandumettns mifit. Qui venientes ad iocttm fepuicfm , 33. die^ invemrunt eum im mommentojacentem: attamen viri Deifide &operil^u bonii pieniyfuSp «bedientia Magr^i, admota virgai fociim a nmtefufcHarunt. QmyUS fertur, pofi Eucfrarimt & Vaieriumper tot annos Treverenfem & Agrif- finenfeni rexit Ecciefiamy qmt diesameainfepuicfsra jactierat. Hacfle^ nus FrifingeiTfe Epifcopus- Denoftra Alfaria> verArgentinanr- hil memorans. Viderit igitur Bucherius in quaeditione Alfatiam* invenerit. Addit qiiidemSuriumi forlan utdefe^bumfuppleretj ^d nec Surius Alfatias fivein a<5lis Valeriir (ivein acHs Gereonis>fi- re Maximini meminic > quem ipfum tamen' Jefuita non veritus eft: teftem Inudare pro Mat erno AlfatenlL LlndeFrancifais Harasus Suii- Epitomacorcoa,6lus eftdefedlum ad diem XIV. Sept. ubi aliir deMaternotr.Tfiantj fupplere ex recentioribus» nempe ex Baronii Martyrologio> & Natalibus Molani : LicerautemFrifingenfisdi-- citydim Aipis tranfiJfentiM^tetnumeiTe mortuum> non tamen Alia). ciaisrputaiie necefte eft, cum inter hanc 8c i(los plura aiia loca intec-

fint..

ArgentorAtenJi. 53

fint. II. Con^itorium Materni fiEllicft > argumentum quidcm'^-^'^^' pr.tbet omni exceptione majus » (ed vcreor , uc verum fic , quod ortendicur> certe nondum eft probatum. Qftendmtur multa , quae noH funt» quod videntur. Oftenditur fspc caput alicujus fandli inaliquot locis>nequctamenubiquelocorum,ubioftcnditur, eft, 'nifivelimus diccre, bicipitcs fuille fandlos. Dereipfa minusdubi- tamiis & nos, cum pUues fuerint Materni> quam de tempore, de quo maximecontroverlia eft, an is, qnicircumfeicur.Maternus > fuerit Petri difcipulus; 3«:-emilIarius,i. e. temporibus Apoftolicis cox- vus ? Narratio ex MScis Palacopetrinis inferius examinabitur. In- «.] adm. terea uiuipamus illud jiidiciumalicujus Poncificii; nempcFranci- fci Haraji S. TlieolGgiae Licentiaci,qui comosSurianos in Compen- dium redegic, viri> cujus ftudlum & judkium in fanclerum biftoriis mtiltum proLib.itur Joanni Molanoin literis ad Guilielraum Effcum anno i;S) . perfcripcis ; Sic aLitem ille ad XI V. Sepcembris judicac : Sunti qui narranty Materntim in via defunctum^ ac deinde allato D. Petri l/aculo refufciratumt quadamque alia , fed eadem facilitate refelluntur , qu\ aferuntur. Hxc Haracus in compendio vitarum , expreflo Co- R.adiy: loni.e Anno i^of. Quo ipfo baculus Treverenfis & Colonienlis <onfringicur. Mirum quamincertx lintrerum cam antiquarum reliqui.^ : & non femel deprehenfus ed five error , five dolus > qui vocatur, pius in talibus eftingendis. Unicus fuit baculus > fi crc- dere fas eft, Petri, & camen geminus oftenditur, Colonias alter>alccr Treveris : divifus quidem in fuas partes > fed credo , nc qua polli- dentiumpars ,fi totum fibi vendicaret,inmanifeftafraudedeprc- 'hendereCuP. Vix mihi perfuadere polfum , fi quis omnino taHs baculus Treveris cxticillct, quod excidium urbis evaderc pofuiflet : Excifaeft ter continuatti everfionibus fummaurbs (Treveri ) Galliarwn: cmnisque civitas buftum fuit , malis & poft excidia crefcentibus : Sal- viano deplorante libro VI. de gubern. Dei. Id vero perquam ri- diculumeft>Papam Romanumnon amplius uti pedo , leu baculo » quia per ipfum Maternus vitn? eft reftitutus. Quafi unus tantum «in mundo forcc baculus, ut iplb in Alfaciam miflo , nullus alius fu- pcrcIletinloaimdimifl[i ufurpandus; autreligioniadverfumforetj' fi quis Apoftolorum unopoft alterum baculouterctur. Petriw Ron uni pcrpccuo aftixus locohinc inde per orbem proficifcebatur»

G 5 Evan-

3* ^^ Mafern$

EvangelinmpridicatiirusT ubiforpeopuserat baculo graduma^'- juvante Marc.VI. 8. Sedparacumfcilicec ! eftefFugiumexGebwi- lero, qui dicittVetzvimfuperioreinfolambaculifuipaJioralii parcem orancibus dediile; inferiorcmigicur fibi (ervavit ^forfan viaecontM- tem; Unde autem Colonienfes /«/mow» baculi partem accepe- rant,> Auc, (i Pecrus inferiorem parcem fibi recinuit , cm ipfius fcili-* cec fuccelloies faltem non inferiorehodienuTnbaculoutuncur ? Sed quidopusrefucarepucidum figmencum, quod nulla probabilita- tionenititur,aut ullo anciquicacis ceftinvTfnio. Dicerem egogla- dium Pauli apciorem c^cdendis haprecicis fuitle Ponrifici Romano, quampedum,quomortui refufdtanrur ! jExdm!»4. §. 18. Propiuspedem conferamus cumnarrationibus §. 2. &

lurtradi- ^.ij.&^.ij-.^ieMaterno fa(flis.Occurrit(i.)<ii/fK/«»m fffmpo^c.Bnche- ''" ' . ' lius fcribit» Euchariumi Valerium & Matemum anno Claitdii mnoicum vmtorat. luiAOs Roma Claudius expulijjetjin Selgicam Roma millos elle iPetro^ (i.j adiflxh. V.Belg c.i. §• 14. quiannus> juxta computum Baronii>incidit y?«/Af rcfe- inannumChrifti nati quinquagefimum primum.Gebvvilerus au- rentiriM xemnoiler &Konigshoferus referunc -miilionem ad annumChrifii lexagefimum quartum > qui, juxta annales Baronii, cft Neronis Odavus> a Claudii nono diftans rredecimannos »&ultra, five- Tum eft , quod hi ipfi dicunt^ &c B. Rhenan, 1. 1 1. rer. Germ. confir- firmaCj priusin Alfatia prjedicafle Matemum.quam in Belgium de- fcenderet. Adhuc longius eric diftancia promovenda , Ci , juxta eundemKonigshofeaim» Apoftoli ifti mifll func paulo ante Marty- riumPeCLi,quippe quod fubiirjjuxca calcuIumBaronianum>A.Chr. 69. diftancea quinquagefimo primo annos XVIJI. Has 6«:iimiles diflenfiones,<redo, cum videret Baronius>&agnofceret/f y/^romw inopiamt & hiftoriae obfcuritatcm, re(ftius fabulas, maluit \ definien- do cemporevel ascace abftinere, &infafciculocolle(51:osgentium r^O^^^^-fcilicecApoftolosreferreannal. ^'j.^. 2. (II ) Incoharentia vnnvta.' to.Artntta. ^jqj^jj ^ dillonantiaa probacis hiftoriis. Bucherius dicit, milFum ^ Petro Maternum efle anno Claudii nono, Chrifti nati quinquat^e- (imoprimo: Atquieoipfoanno,juxtaBaroniam, Pecrus fuicHie- rofolTmis in concilio Apoftolico , pocuitne fimial in locis cam difli- tis efte ? DtCAii ha?c non pugnare> cum Petrus potuerit Romas f uifle «odem anno> qiio Judxi & Chriftiani julfu Claudiipulfifunt^ &

fimul

ArgentOYAtinft. 55

£mul etiam Hierofolyrois concilio interfiiifle 5 poflqaam rrimirtrtni Rom.i 4ifcefIifTet, & icter alios Apoftolcs etiam Maternum in Al- j&tiam dimifillet : Rejpendca : Si igitur Petrus , dimifro Materno y R.omadifcen!itHierofblymam>quomodo Eiicharius &Valerius,, defundlo Materno,, potuerunt R.omamredireadPetrum,&opem jpflus implorare » qui mterea, dum iili abibant,&ip£e,jubente Claudio, Roma difcellerat verfus Hierofolymnm ? Qupd enim I^ainNarali Apofolmmi dicit, Vetruw non cesfiffeClattdie , vel Nmniy mnficacctpiefuiume/i, ut edido cum aliii pttlfus illi haud acquiefcendum ftttarit ; fedquodpotius, dtmi Rom<t manfit, illts, licet invitis, Evangeliwn intnpidepr^dicavit: Expiicante Baronio annal. ji, §.5. InHes, po- tuidetamenPetrumfaltem aliquot menfes poft dimilfum Euciia- liumcuui fociisRoma?fubftitilTe>(5»: areverfis Enchario &Vaierio compellatus fiiitle ! Sed nec hoc fieri potuit. Nam traduntur di- mifliuer per Alpes in Alfatiam usque feciile» & ibi Evangelium praEdicafle, hincindemigrafl^, templa ftruxifle, minifterium fa- crum ordinafle , quodintra paucorum menfium fpatitsm fieri non potuit. Accedit» quod Metraphaftes dir 29. ^m. tradit > Petrum ,. £ftm Roma recesfiffet , in Africayn nnvigaffe 3 d" Cartbagincnfem erexijfe- JEcclefiam, ac ibidemreliquijse Crefcentem difcipulttm ,■ qui iUam admim- draret: Inde Alexandriam concesftjfe\ eredaque Ecclefia Alexandrtnay ihiq-, Martoinfiittuo Epifcopo,ac ihebts RufoiHicref&lymam profcdum effei Quod quidem teftimonium in dubium revocat Baronip» caufam irtr ter ferens : Si qua tamenfdes adhibenda eU illifine mafarum au^oritatt loqtienti : Sed iioc ipfo propria cxdit vinera>quia fibiilam deMater- no ex audtoribus ionge recentioribus ( vixit enim Metaphraftes anno Chrifti %o.) adftruere allaborat : Quod fi igitur Petrus, poftquam Roma difceflit» totam fere Africam pervagatus cft>. conditis Ecclefiis &conftitutishiricindeEpifcopis,qui fieripotuit, ut 6«: RomjE diu poft edi(ftum Claudiifubftiterit, &tamenetiam Hierofolymam venerit» eo ipfo anno, & concMium celebiarit>con- vccatishinc inde Apoftolis? Taceojquod OnuphriusPanvinius,, virantiqurtatum peritifl^mus,in faftis dicat > Claudii anno VI. Jii- dajos j atque adeo & Petrum, Roma pulfoseile : quod fi verum eft, &mortuo demam ClaudioVetrus Roraam rediit» quwd Bel- larmtnas. dat lib.2.de P. R. c. (>. fequitur> aniio Claudii nono

Petrum:

55 'DeUdterm

Petram Romx tion fuifle» fed tribus ante annis inde diiceflllle, qui igitur miferit inde Maternum ?

§. 15?. Sedpergimusadalia. Dicunta6laPalaeopctrina,qucd Petrus EHcharium ad Epifcopalem dignitatem fublimarit > Valerium ad gradumDiacmattis promoverit, Matermm nro Subdiaconum confecrarit, At quis tam eft obefae naris, ut non animadvertat recentiora tem- pora [\xc redolere ! Meminit enim Subdiaconatus , qui Apoftolo- rumtemporenullusfiiit. Ingenueid fatetur Petrus Lombardus lib. IV. dift. Z4. ad lit . i . Canones duos tantumfacros ordmes exceUen- ter appellare cenfent i Diaconatus fcilicet & Presb/teratus > quiaH OS SOLOS primitivaEcclefiadiciturhalntilfeSUmiACONOS&Acolu- thds procedent tempore Ecclefiaftbi conflituit. Idem fatentur Gratianus dift.ti.§.Decretis. Imo &Urbanus Pap3>allegante M. Ant.de Dom. de rep. 1. 1. c. 4. ^.^9. 1. 1. Confirmatur ex coUatione officii Sub- diaconalis cum ritibus antiquis. Ifiodoro defcribente» oificium ^hA\2iCon\Q{!(calicem& patenam ad altarechrtfli deferre , & Levitu tradere, atque eu minifirare in omnibits, qu£ aguntur in Saeramentis chri' fii\ Ipfienim Diaconi deinde exhibent eacum materia offcrenda facer- doti j itetn urceolum,& aquam, manUe, & manutergium tenere Epifcepo , <^ Presbyterts > & Levittspro lavandisantealtare manibits aquam parare. Haeceremonias &apparatus hic milTaticusconferaturcumritibus Chriftianorumj uti in feculo fecundo dcfcripfit Juftinus Martyr ( ne quid de primo dicam, quo Maternus vixide traditur) in Apolo- giall.f. m.77. depiehendeturnonnifi Antiftitis|& Diaconi mentio fada ; Qui enim ullam Sabdiaconi feciilet , quipatenam , altare, urceolumyaquam» manile,manutergium prorfus ignorat> cum tamen , utpote in confeffione) locus «J^ occafio vel maxime fuillet mentio- nis alicujus faciendas, (i qure talis pompatumextitillet. Viderit igiturPhilippus Faber exordine Min.Convcnt. TheologiiE Pata- vii ProfelIbr,& Magiftri commentator , qua fronte aflerat , non iuhitandume^e (Suh^\2t.con^u\tn &Diaconatum) injiitutakchriJlQ Dominocum perpetua praxi in Ecclefia adinferviendum facerdoti in Eu- (harijiiaceltbranda. In IV. fent. dift. XXIV. §. 12.6. Qui ^nimper- p««4Tuerit praxis, fine qaidem Juftini a:tate Roma:in uIm fuit? Quac ex Ignatii Epiftoia ad Antiochenos objiciuntur, fuppofiti- tia funt. VidcNicol. Vcdcl. Exerc. XI. ad Epp. Ignat. c. j. Et,

npla*

'•

ArgentOYAtenJi, ^

fiplacet>noftramhiftoriatn Ecdefiafticam S>cc. I. art.IX.§,j.n. 5. p. i6i, Et Sec. II. art.IV. §. j. p. ji2.

§. 10. PoftquamMaterHusNovicntumperveniflet»dicitur ingrejfus ep temflum Diattdt ac Mercum Sacrum , & idoU dejecijfe » fro^ ftrata^pedibiisconculcaJfe.Germinosigitmnodzos templa tumha- buille,& idola Deorum necelle eft. At fupra oftenfum eft ex pro- batisaM6loribus,Germanosnoftrosnullis five templis five idolis DEum coluifle , utpote quem invifibile Numen (ola mente reveie- bantur. Videfupraarc. I. §. 16, Unde igitur Diana: dc Mercurii idola&templa?

§. iT. Deftrudis idolis narratur Maternus ftruxifle bafilicam , &conftituif{e facerdotes & parochos. Qusnarratanonunovi- tio laborant. Nam I. eo tempore Chriftiani nullas bafiiicas ex- ftruebant: utpote qui MinuciiFelicis>i. e. tertio Ceculomllaiarat habebanti temfla nuUat nuUa notafimulachra , exprobaHte ipfis Cxci- lioEthnico; Rationem ex Zenone Citienfi rcddit Origenes lib.i. adv. Celf. p. m. 6. Sacella quoque adificare non opuserit, Nihil enimfacrumexijiimandumejliautfanllum, alicujusve pretii ouoj^cfj.av /6 t^yov i^ &A¥AV(7av, quod aCoementariisjfabrit atque opificihs confici-' tur, Similiahabetlib. VII. p. m. 362. Vill. 590. Cyprianus §.f. de idol. vanit. Confer Polyd. Virg. i.V. de rer invenc.c.6,Ho(pin. dc orig. Tcmpl. c. 6. Quae Pontificii excipiunt diluimus alibi. Adde perlecutionem Neronianam. Eo tempore, quo PetrusMa- temum mifille traditur, exarferat immanis adverfus Chiiftianos perfecutjo : Affti^i (upplictts Chrifiiani , gcnm bominum fuperjiitiojiii mvat^^maleficaiCcnCetinNeioneSvtet. c.i6. confer Teitul. Apol. c;. QuisigiturcredatjRomanosin provincia fibi fubjeda Clui- ftianis templa permifilFe? Et Maternum Rcm.i miirLimjpr.xfertim in tanta barbarie templum ftruxifte ? Alia argumenta confuko omitto. 1 1. Subdiaconi non polluntordinare Piesbyteros Sz Pa- rochos.iisquedare, quam ipfi nonhabent, poteftatcm ordinis & iurisdidlionis ,* quippe qua; Epifcopalis eft facultatis , juxta

PontificioS. rife^/SuTifl^ VTrb iV:f il^KrKoTttXflfOTOVf^e^U, ly S^ia-

xcrQ^^oi ^.tifro) KiKifut): Vresbjter abuno Epifcopo ordinetur,& Dia- conust '& reliqui Clerici. Conftitutio eft> juxta Pontificios» Apoftolo- rum » ordine lecunda. Solent etiam ex Damafi Epift. ;. allegare»

H qaod

5^ De tiiuerm

quodnePresbyterisqiiiJffm \\zt3X \MtriQUs cmfecrAret necDiac9'

nos i aut Snlfdiacoms ■ nec vlrgines , nec altare erigere , necmgere, aUt

faerarCi nsc Ecclejin dedicare^nec Chrifma conjicere » nec Chrifmate bap-

tifmatorimfrentesfignarcnecpttblice qtddem in Mifa qmndam poeni-

tentem reconctliareynec formatas Epijiolxs mittere » nec popultmt benedi-

ierCi nec ante Epifcopwn in baptifierioi aut infacrario introire^nec priefen-

te 'Epifcopoinfantemttngere , autfignarei nec poenitentem finepraceptione

Epifcopi fui reconciliare , nec eo prafente > nifi illo jubentey facramentum

corPoris & fanguinis Chrifli confcere , nec eo coram pofito popultmt do-

cere, aiit [^ut.ne , aiit plebem exhortari : His altegacis prcTrri-(erat

M. Ant.deDominis T. i. Reip. Ecclef. lib. i. c.5. e/} perpetua <ir

confians Eccleftzpraxis, & conftietudo ab ipfins incwiAhilu , ut mitltapos-

fint Fpifcopi , qu£ Presbjteri non pojfunt , quodque Presbjteris NUN-

Q\JiA.M licuijfe conftet. Sinc haecica:^ fortiori inferimiis> igitur

mulcb minus licuerit Subdiaconis ; quia neque in fcriptttris fit de e9

( gradn ) jnentio, nec eJHs ordinatio habet mantis impofitiomm > & pro-

prie non pertimntad tiierarchiam, nifiutMinifiri Hierarchiarum : cpod

idemexBellarminic. z.de Ord. allegat. Habuerinc autem Sub-

diaconiidpoteftatis^ffon tamentura temporis poterant exer-cere;

IncideratMaternus, folis duobus fociis comicantibus» ira meros

Earbaros,quo-rum nuilus doArina Chriftiann erat imbutus(ita,

enim referunt narratores) qui igiturinvenerit idoneum aliquerh ad

officium facerdocaleaut perociiialegerendum ? Miniftrum talem

Ecclefia; oporcet cailere myfteria divina j ut docere poflit alios >

&errantes, velcontradicentes,redarguere: quis autemintantis

temporis anguftiis inter barbaros eo eruditionis pervenerit ? Ne-

que enim puto ad immediatam illuminationem Materni Patronosj

velutadafyium> confuguuros elle; Sednec in vicinia referuntur

fuilTe Chriftiane do<5li,qui vocarentur i Nam nemo ante Petri cmiC-

fariosinhacoccidentis parteChriftum praedicaverat» Undeigi-

tur Sacerdotes &:Paroclii ? Forfan ^favcSiv delapfi I

§. 22. Cum Argentoratenfes nollent Materno praedicante coUa jugo Chriftiano iubdere>dicitur Maternus inde profedus» propeEllum mortuus»fedbeneficiobacuh Petrini a fbciis Roma» quoprofedli redierant, allati,vitam recepifte. Caeterum Sym- myftas Materni taii.ineque debui(le>neque voluiiIe,nequepotttis-

fe

ArgentorAtenfi. 59

fefacerepalameft. I. Hon dekiijfe. Midienim erant ad Evan- gelium inter Germanos pra»(iicandum,quare non debiierunt omis- Ib hoc fuo officio iter aliorfum , illiiJcjne periculo(iflimuni,&da- bium) fufcipere» Eccleliam vix pl.-intatam interea derehnqnere; Fierin.potuitnitinterea tempons damnum ipficnperet,imointcri- ret ; z. Nec voluife inde conftat) qnod dono niiraciilorum ipfi erant inftru(5li; referunt.irenim mortnos in Germanis excitalle ; qui igicur voliierint Romam recurrvre, baculigratiT,qaoexcit:arent mortuum Collegam ? Pra^fertim , quia incertum erat j an ibi de- prehenfuri elfrnc Petrum. Sicut enim>duranteEpifcopatu An- tiocheno, juxtaBellarminum» interesi ide ■pcra^r.ivit viciuxs pnvin- ti.tiiPontumyAfiamiGaLitiaiiiyCappadociam, &Bithyniami lib. 2. de P. R.c. ^. Ita durante Romano Pr^fulatu , non femper Romac manfic, (ed in aliasquoque provincias excurfiones fecit> ut ra- ro Rom.T deprehenderetur : Qtii igitur voluerinc illi incertu.-n icer» camque periculofum/ufcipere? Sed«(?f 5. potuit fieri , ut baculo Pe^ trino morcuus excicarecur : Novi equidem per abfolucam DEI po- tenciam id heri potuille > 8c in limilibus tale quid facttim elle , cum fudariolis&collaribus Pauli a-gros curarent» &c darmonas peUe- renc. AAor. XIX, u. Sed hoclego inS. liceris,prasfei>:e Apofto- lo, eilc fadum, inde vero non licet argumentum fumere > pro qui - busvis» ctiam baculis longeincer dillicos miflis. Cum qaUara lohanniLaunojo adveriusfabulamBrunonis difpucanti objiceret, fieri tamen id potuifle, quod ha6tenus communi opinione effet cce- ditum» regellit ipfe : Oujfi meherculejut verafint ea^fatufit , ut verd ejfeHonrepugiietl p.?5. Bone DEus, qua; monflra non prodirent>fi huiciicentia: fenelliraaperiretur! Locuta efl: Bileami afina > quis nc^etigirurciijusvis agaionis aicllummutumelie>fielIelocutura ailererecifte^Diviferat Mofes baculo mare>quo ipfo inter^gypcios ftupenda aliamiraculaediderac,quisigicurconcradixericfimiliade fuobaculo jadtanci ? Elifrus ftratofuper defundlum corpoi^, (pi- ritum puero reddidit> eas tu igitur, & fimilia jaclantcm argiie. Quare, nifi aliundc fides fiat>talia fieri a quibusvis potuiflc perne-

garaus.

§.i^Vercor autem ne raoleftus fim pntsentia? legentis talia; quip- pequi exhis&flmilibus argumentis velprimointuitu fabuhe in-

H 2 eotias

6o De Uaiterno

eptiasdeprehendac. Ne igicurprudentiaclegentisdiffiilcreviclearr ftipeiTedeo pluribjs addiicendis. Si quid veri omnino fubeft tra- dit!oni>ce!9ieremegOjfai(Iefa fin iliqa^^rn Micernum, undecun- qaedeniqaemilliimipermiccerdm etiam Eucliarium aiiquem» «Sc Valerium> qui Apoftolorum ajvo > vel paulo poft in tradlu Argen- toracenli Evangelii femina fparferint»quorum memoria licet tenuis ad feros usque pofteros derivata fic ; Cum vero recenciores Mo- naciii non concenci elfent fimplicitate ilia Apoftoiica » finxille in graciam Petri» millbs fuifle iftos ab iioc Apoftolorum principe $ Et ut augerent admirationem, addidiile de miraculis narrationes>pro- utalius alioingeniofior erat in fingendis rifujiyUt prodigiofbs Ec- clefia haberet natales : Certevidemus aliascircumftantias aGeb- vvilerOjaliasaKonigshofero»alias ab A^is Pala^opetrinis ; alias ab aliiselleafiutas i retulille fingulas & minuciflimas ceremonias > iermonesjCoUoquia, velutauritt teftes&oculati adfticiflent. Qw> ipfo fufpedlum reddiderunt tenue,quod forfan fuperat» verum.Pro- babilius videtur>fidicercmus>Maternum Epilcopum Colonienfem Conftantini M. artate operam dedille noftra; quoque Ecclefije fub Diocletiano afflidafreftaurandr; Certe illo tempore coepeFum templa exftrui» Imperatoris Chriftiani permifiione& ordinatione- Qup forlan & D.Senioris Petri acdes facra efteredVa. Sed hae conjc- <fturacfiint>quas eruditioribus di/udicandas permittimus.

§.24.. IteJfaurat(fresquodattmet,ve\propagatoreSrVulgs.tU

liaflenustraditiofuit} quod Amandus , Trajedenfis Epifcopus>a

DagobertoFrancorumrege primus Argentoratenfium Epifcopus

^^md»- ^^^^ ^ conftitutus. Sicenim Jacobus VVimphelingius inprolog»

dttsTraje. Epifcoponim Argentinenfiumlcribit: >ir^mmf»/f/(Epifi:opatus)

iien/is ? temporlhm Dageberti Frattcorum Germanorum Regu ortum habuit , ^i

'* ^.'^^' Amandum ex Traje^o vocatumprtmum buic 'Ecclefitt Antiftitem prafeeit.

cji^i^s- Et in v*ca Amandi p. 7. Dagobemts Auftrafiorum & Alfaticorum R^x,

btf.(gGei- cognitafanciitate, & virtwum Amandifaina, ipfm > ut ex Traje^o vo<-

^"viUro (atus primm Argeminenfts E(clefi<e Antiftes prceficeretur , effecitromo

Chrifti fp6. Et Konigsholerus Cap. VI I. Chron. MSC. Argent,

f.m.i74.@ani2(mant)«$warf &cm^iinr^e un^ txrM* ni^in alfo hj^/ t)atJ (u in nit rvoUmt^on in laff<ntu$ bm ianU&fa^ ' - - fpmaclitenlf«iu2^nc6ummanDrm

t35ifc6pff/

ArgentofAtenjf^ 6\

I)a6 cr Dort nc ^cr bp m wcrc/unl) tpa^ vormalo $u (Strop^ burg/nocfj^u^anottJCfctn ^irc^ofgcttJCfcn/fud n?a$ Dirrc imi 2(manDu6 Dcr cr(?c Q^ifcfcoflr ju ^tro^&urg»

Cu> fuifragarar Hieronymus Gebvviierus noftcr in Commentario ante laudato Habfpurg. Comir. lib. %. cap. lO. & plenius quidem hisverbis: Sigekrfum (Dagoberti filium}XL dierum infamem» €um Divits Amandtis jrajeBenJis Epifceptu facrofonte lujirareticun^n ad preces pro Chrifiiano more a Pontijice fa^of tacentibus > infam ijie clara voce A men rejpondit. Cui admiranda rei Heribertm, Dagobertt frater » qui lolofe regnabaty interfuit ,prttfatum exfratrenepotem Sigebertum de facro baptifmatU fme levans ; ijique Argentoratenfis Epffcopatus per hosdiet Dagoberti opera eredm, atque aMediomatricumditione fegrega- twy pradi^o Amando inprimum ejusprafulem tunc ordinato ; cui ; ejus^ itt Cathedrafuccejforibits omnta regiiprincipatus jura ha£lenus Trancorum regibtu Argentorati cedentia Dagobertum regemtunc magmfice & libera- liter donap credimus. Sibi tamen acgentts fuapofieritati aliquod regi- iscurtibus,inquibuscitraEpifcopi difpendium iUius venientes hojpitaren' turi refervatts. Idem in l^anegyri Carolina p. 14. fimilia h abet : Da- gubertuSiArgentinenJium Epifcopatueredo, quidquidjuritsaut regiafupe- rioritatisin eafibi, aut fuis quocunque modo competeret , in Amandum, ejusque infrafulatu legitimos fuccefores* liberrime transfudit. Qupd Gebvyileri teftimonium velut audoris vetuftiallegat & depraedicat Jodocus Coccius Jefiiita inCap. 14. Dagoberti. 'O/uo^fxpo/ funt Bru- lchiusdeEpifcopis Germanix, Demochaies lib. 2. de mif facrif. C.34. Cratepoliusdefmdis Germaniac. Guillimannus deEpilc. Argent. Mirxus lib. y.notic. Epifcopatuum orbis ; Ruerus part. 2. antiqq. Vofag. 1. 2. Bucelin. menoI.Bened. f 100. & alii paflim, ^'*^''* Godefridum confer Henfchcnium Jefuitam >indiatribe de tribus Dagobertis lib.I V. §. 4. pag. 117. & de Epifcopatu & Epifcopis Traje(5li ad Mofam. V. p.4j.

§. 2f. Hujus traditionis examen inftitutufi ante omnia de ▼ariis five veris>five falfis Dagobertis & Amandis qunedam dicenda erunt>illisenim expeditisfacileapparebitquid veritatis vel falfita- lis fubfit traditioui haiScn" fccurc receptae.D<igo^m vox eft origine Dag^ttrri

H 5 QtuSthnitit

Germa«ica» ut ipfi etiamFranciGcrmanicagensextiterunt. Erant autemFranci fortes» & ad arma prompti, gladiisque exercitati>qui Germanice qiiondam f ^cgan dicebantur. Excat in Bibliocheca noftra Acadet-nica hber Evangeliorumcnjusdam Ocfridi, compo- ficus, ut Rhenanus iib. Il.rer. Germ. f 107. putat>c«wC/;nf/opi- wum Vramt nomen dedere > inter alios eciam hi veificuli ieguntur : Zi uuafane fnellej

fo fmtthutteganaKc

Ubi eft vox: t^CgaU/ gl'adius>unde Deganherti ,five Da^okrtino- pieit, & Degenbardi > judiceRhenano, quiaddic> fefein anciqua lin- guaFrancica Vfalterium vidife apud lohannem Hutticfnum funm Ar^ gentorati. Konigshoferus in Chron. MSC Argent. c.4. f 173. vo- cat: ^i^vTC^Cbrccljf. DiftinguipoiruntinEchnicos , &inChriftia- nos. Dagobcrci, vel Daguberci , vel Tageberci ( fic enim varie (i.) r:^^/- appellantur ) Echnicisfuerunc I. Fr4W'mji/iw,rex Francorum iheitflifti. (^efjnanorum.GebvvilerusinChron. Hablp.lib.i.CH* circaan- .num Chrifti 305. annocavic : Dagobertus VValteri regiifiliiis pojigenito- rem Francts imperavit, fumma in fubditos & clementia femperufus , quo- ctrcatum fummo amore , tum omni honore &reverentia ¥ranci eundem profecutijunt. Circa ejus regni exordium DiocletUnus minori fanguints tffufionefatiatuf, ut vivensfu^impietatis expenderet fuppitcia,jponte im~ perium depofuit. Exulcimis veibispateccempus hujusDagoberci, nempe quo tempore Diocletianus imperio Cefe abdicavit , quod contigit,juxtacomputumBaronii>annoChrifti 304. Genuitau*- tem ifte Dagobertus fihos Clogionem>fuccellbreminregno> ^ Genebaldum» primum Francorum ducem » Clodomirorege co- (ii.)Gene. lonias emittence. Ex Genebaldo natus eft Dagobertus fecun- haUifilifti dusjdequocap. 36. adannu»iChr.3fi. idemGebvvilerus hxc re^ fert : Dagobertus Genebaldi Franconia ducisfilim patri in principatufuC' cesfit ^quatempeUate Theodomirus Ricbmeri regts filius Francorum re^ gno potiebdtury cui perpetuum cum GaUis & Romanis beUum gerenti pra- fatus Dux Dagobertus auxilia laturus cum ingenti exercitu trajedo Rheno Belgas invadens vetu^am Trevirorum urbemcaptamdiripuitycuJHsbcUi AttimiAn. MarceU.lil.X V. mentionem faciens per Con^antiniM.fiU^ Tum difcordiam GaUias ^ Barbaru magna ex parte ajferit fuiffe deva^la^ Mfper barbdrQsnimirum Francos &G€rmanos accipiens » quibusgenui-

num

ArgentorAtenJi. ^^

nmt tmc cm nomsinh & GaUu exiitijfe lcgimtis odiwn. vnie mnm Uas

'Rom/tYKt ditiom urbes ab cifdem captas Ammianus tejiatur ; ait enim poH

interitum rebcUium &c. Atque hic ipfe Da.gobertus mortuus eft cir-

ca annumChrifti374. Sicenim idemGebvvilerus fub finem capitis

addit: Interca Dagubertus Francorum duxvitam morte comnjutavit,qua

tempenate Divus quoque Amhrofius antiffes fa^us eji Mcdiolamnfium:

id quod computance Gebvvilero, & fuftiaganceBaroniocontigit

circa annum 374. pndidum. III.Drf^(?^m«reftMarcomiriregis (m.)M^r.

Francorum frater. Sicenim Gebvvilerus lib. 1. c. 38. narrac: Da- ecmtrifra.

gobcrtus Marcomiri regis nupera Valentfniani exercitu occififrater una- '^''-

vimi Francorum confenfu per idem tcmpus interrex-,feu regni gubcrnatory

aut vicariui conftituttur » qui annis ferme quinque optimum principem

egit, cui Valeminianus C£fzr,mips ad Francorum populos nunciu ttribu-

tHm,priorf anno impofittim » atque j^onte promiffnm^exegity cui tum proce-

resi tum p lebs Framorum rejponde runt, fe hx clenus cateru nationibus im-

fenere > mn folvere confuevijfe, tributa. Videtur ad hanc hiftoriam

dif^itum incendere Aimon. Monach. d. geft. Franc. 1. 1. c. 5. Diem

rupremum obiitanno Chrifti 399. I V. Dagobertus erat ejusdem

Marcomiri regfs filius', & dux Francorum > celebris ex comitiis ^^^ Y'.^''^"

Francicis>qu2 habita fiintannoChrifti^ig. ( Chiffletius autem «n /J^" "

Childerici Anaftafi enummis in fepulchro repertis annos regum

Francicorum computsns , & cum ipfb iCgidius Bucherius hb.XIV.

9. §. 7. & in Anaceph. c. 6 §. ^6. ad annum 417. referunc. ) Sic au-

tem Gebvvilerus nofter lib. 3 c. i. de ipUs : VharamUndus apr^-

fati ( Marcomiri ) parentis fui obitu plenam Iranconia ducatus admi-

niUrationem obtimns tumpacey tum beUo clarefcebat, Genebaldo adhuc

Trancorum interregno prafidentey quo circiter human£ falutis annum duo-

devigefimum fupra 400. debitum quoque carnis folvente > proceres regni

Francorumjuper aliofibi rege infittuendo confultanres certit die ac loco eo-

iem anno conveniuntpro majorum fuorum vettijioritu ex regni primori-

iiis regem eleduri, ad qtu comitiafrequentes duces nominatim convenire :

Th<trA mundtts Franconia. dux pranominatus > dux Marcomirus , & dux

Sunno dicii Vharamundifratres > dux Cloditts Pharamwtdi frater , dux

Clodius Vharamundi ducufilius , dux Dagobertus Marcomiri filius , dux

Jfjicanor , dux Vharabcrtusy dux FUchmery Anthenor McenipoHtanorunt

duXyPriamusdHxfraterejusiemi Bechterus dux GaUicanus, Teribertus

dux

64- ^f M^tern»

dux InfuUntiSi Stinno ac RicbmerfilU Gene^aldt ducu ac ultimi intemgii. Aderant quoque ex facerdotibtu &fapientibus Trancorum Satlegafi Arcbh fiamen dialu, Gajlaloy Herrenhaldt Magifier Epijlolarum , VVifgajlhddt Pentifex Dian^, Ratvvicus» Adelhardus , Eichvverus , & comflures alii cumequejlrtiitumplebeii ordinii y quorum unanimi fup^agio PharamuH' dusregioFrancorum fceptro chrijliani natalis amo pranominato ( 41S.) donatur. Confer Aimoin.d.geft. Franclib. i. c. 4, Fredegar. Epift. c.4.Sigeb. an. 411. Konigshof. Chron. Argent. MSC.c. 4.^.171. Ex hac narratioHe patet non modo Dagoberti astas , fcd etiam reii- gio prifca Francoriira > nempe Ethnica; Nam comitiis interfue- runt FlaminesJovialis&Diana-idololatra:: quod argumentoeftt Amandum Argentoratenfium Epifcopnm Chriftianum ^nalloho- rum fuifle conftitutum ; Etfi DagobertusII. Genebaldi filius cir- caea ipfa tempora , annum ^\i. vixerit. Vid. Greg. Turon. 1. 1. dc geft. Franc. c. 10. Hincmar. in vita Remigii. Paulumi£mil. de regg Franc. f. f . D49»l>erti §. 2.5. Jam videamus Dagobertos CI»riftianos. Primus

Chrifiiani. pranconim regumClodoveus ad Ghriftumconverfus eft circaan- num Chrifti 494 Genuit fihos Theododcum , Chlodomerum » Childebertam»&Clothanum,quem &Lotharium dicunt: Huic filii nati (unt : CharihertuSjSi^ebertus, Chilpcricus » & Gunthra- mnus. Sigebertus produxit filium Childebertum; ChilJebertiis TheudericumBurgundum ; Theudericus Lorharium I L Lotha- j.T>*goUr^ rius L Dagobertum » cognomento magnum. Sic enim iterum '««"Kf"9' Gebvviler. lib.in. c. 10. docet: Lotharius Francorum rexperidem tempusi quo a Salvatoru noflri Atate annus XX . Juprafexcentejimum nu- merabaturifliumfuumprimogenttum Dagobertum nomine,quem ex Be- rendruda prieri conjuge fuagenuerat i AHflraJiis regem prafeiiti quem inpueriltbus annu Arnolfo Metenfium Epifcepo , vero Amabili D EO * patri Anchisle ducui & avo Pipim ab Hernflell moribus fandis , ac Chri- ftiana pietate » tradiderat erudiendumiqui juvcntutis annos ingreffus uxo- rem duxeratGertrudemt qua tandem { quiaferendo utero minus apta cen- febatur ) repudiatai fuperinduxit alteram Mathildem nomine > sigeberti regumatrtm (yc, Qui practerca Dagobcrti hujus res geftas nolTe velit adcat ex vetuftioribus Fredegarium , Monachum S. Dio- nyfii,& AimoinumMonachuinFloriacenfem lib. IV.degeft.Franc.

C. lOi

jyeTi/igovertls Chrtfliams. (55

c. 10. ex recentioribiis unus omnium inftnr eflo GodefridusHen- (cheniusjqui in pnmode Dagobertis libro hujusMagnimajores ^ res geftas dilij^entilTim^conrcripfit. 1 1. Dagokrtus eft Ma<yni 2 Si^ebersi exSigebertofilio » & Imnechilde nurunepos. Sigebertuseftna-^^'**' tusannoChrifti ^jf. mortuus autem anno 66]. relido poft feftfi- lio Dagoberto j qutm multi cum avo confundunt > ^ resutri- usque gertas invicem commifcent > ut paulo poft patebit. Mar- tuuseft annoChrirti (587. filio Sigeberto, &:filia poftreferelidis. III. Dagobertm eft Childebertifilius. Dagobertus Magnus duos 3- ^^'^J'- poft fefe reliqueratfilios Sigebertum,a quoDagobertusII.defcen- '-^ dit j &ClodoveumII,qui parens fuit Clotharii III. Childerici, & Theodorici ; Ex hoc natus eft Childebertus? Dagoberti III. pa- rens : Childiberto Traruorum rege paucis diebns poH (anno^oi.) vita fuN<l0i ejusfilim Dagobertm ImperiiguberHacula adeptm > omnia exarbi- trio Ple^rudeuxmsPipim, & Theob^ddi prafedi ( fub quorum tuteU erat)agebat\ verbafuntGebvvileri lib j. Habfpurg. c.12. Confei: Aimoin.degeft. Franc. c. 45?. Obiic hic anno Chrifti 71;. Ejus res geftas confcripdc fupra laudatusHenfchenias in tertio > ficut fc- cundi Dagoberti fecundojlibro Dagobertorum.

§. 27. EnumeravimusDagobertos; Qui vulgb circumferuu- tur : Ethnicos e Gebvvilero ; unde autem ipfe habeat > non dixic : ridetur Hnnibaldi fcrinia compilafte ; Audtoris non omnibus probati: certeJohanneslfaacusPontanusinoriginibus Francicis lib III. c. 2. cenCet harbariac coeciducisvejiigiis in^itijfe , quotquot in hiftoria Francica ipfum fecuti fuiTt. Cur igitur » inftas» Gebvvi- lerum» ab ifto fedudum) tu quoque fecutus es ? Dicam>quo confi- lio: VoIuimusomnium,quotquotcircumferebancur , etiam du- biorum, vel falforum» Dagobertorummencionemfacere>utcert0s ab incertis > veros a fuppofititiis fepararemus > adeoque diftinde de pTopofita matei ia difpucaremus.

§. ig. Sequuncur Amandi > & ipfi diftind^ recenfendi. I. Amandus Argentinenfmm antiquiifimus Epifcopm. Hujus men-j ^^^ ' cio fit in a6lis concilii Snrdicenfis , referente Athanafio „^»yj> Alexandrino Epifcopo in Apologia fecunda Conftantio dicata. P^ftqua^m enim de aAisConcilii iftius egiftet , &: Epiftola: Synodi- C3elub)e(5la vaFiorumex variis provinciis convocatorum Epifcopo-

I rum

riim eiiumerafl&t nomina, etiam Gallia: Epifcopos recenftt, qui

cianc : Maxlmianus, Verufimtis» Vtclor , Vdenttnus > Defiderins , IhIo-

giiis, sarhtiiis, Dyfcoliusy Superior, MercuritUt Declopetw , Eujebiiu > St"

veriwu, Satyrus, Mdrtinut» Paulus, Optatianm Nicafm» Vi6lor, Sempro-

niusiValerimuyPacattiSi lefies, Arifion, simplicitUiMetiantiSiAMANjVSi

Aemiliawis, lujiinianus, ViQorinus,Saturmlns, AifundantiHs,Donatian»S9

Maximus. IncerhosEpilcopos compaiet eciam Amanti nomen»

qaem fiiilTe Argentoratenfium Epi(copum> coUigere eft ex acflis

Synodi Agrippineniis circa ea ipfa tempora celebratac j Huicenin»

fequentes Epifcopi rabrcEipferunt : Maximinus Trevirorum , Valenti-

wts Tricasfiwndeps "NemetumiViclor Vmgionwni Amandus Argentinen-

fium» lujiinianiis Rauricorum i Eulogius Ambianorunh ServatiusTun-

grorum > Dyfcolius Rhemorum , confmtientibtis & maitdamibus Martin»

Epifcopo MogfMtinenfium, Viclore Mediomatricorum i Defiderio Lingoni-

4a, Pancb.irio VefomicnfiumiSantino Artickvormn->Vidorin9 Parifiorum*

Superiore Neryicorum, Mercuria Suesfionumi Diopeto Aurelianorumi £»-

febio Rhotomagenfium. Ecce quicoucilioincerfueruntAgrippinen-

fi, etiam Sardicenfi.inteuflieriint, duobus (blum > Panchario & Sanv

dno> exceptis,ni(T dicas Sc hos interfuitle , nomina taraen ahter re-

latae{Ie5ricut&:inaliisfa(5lum.eft: quarenuUa nos cogit neces-

ficas, uc AmancumSardicenfis> & Amandura Agrippinenfis-Con-

ciHiEpifcopumaliumcredamus>quam unum eundemqueArgen-

tinenfiuraEpifcopum. Nec obftat diverfa fcripcro Amantus, 5c

Amandus. Nam Graccus erat, velcertegr^cefoipfit, Athana-

fius» qui AmanUimvocat, Gra^ciautera in nominibus Latinotara-

propriis Gramma-ticam non adeo obfervarefolent^ficut viciflim^

Lacini> cum Graecorum nomina pronunciauc. Imo &c Latini va-

riant. Quem enim Beda iii martyrologioVL Februar. vocavit

Amandum Epifcopum 8c ConfeIIbrem»eundem (ut ajuntjprid. non^

Novemb. vocat Amantium Epifc. & Confellbrem. Nec au<5lorita-

te caret ha^c noftra fententia > Baronii nempe & Bucheiii. Cae-

far Baronius celeberrimus Annalium Ecdefiafticorum conditor

deSynodo Agrippinenfi adverfiisTrittenhemii errorem Chrono-

logicum difputans , Anno^^rJ.. $.8. fic dilTerit: Sci^nus Trittenbe^

mium hanc ( Colonienfem ) Synodunii in qua damnatiu ponitur 'Euphra.

w, rejicereinanmim Domim trecfnteftmim , feptuagefimwn qtiimum:

fed

Aygentordtenjt. ej

§tiplani hiiUucmatur , cumionjieti essdem ferme Epifcopos , qui interfue'

runt Concilio Colonienfi > a quo depofitus cH Eupbrates, pratfentes quoque

fuijfe Synodo Sardioaifi , nempe Maximinum » Videntinum > Severintm ,

Optatianum>Vi&orem,Simplicium'>AM.ANDVlliIu/iinianumySerV4tiumf

Diofchoiium-, hlartjrium, Eujebium , Superiorem , Mercurium > Vi^ori-

num » ^ Eutogium. Hactenus Baronius. Annalifla igiciir ladbis-

cum (enrit,Amantum, & Amandnm efle imum eundemque Epifco-

pum Argentoratenlem , quii&: Sardicenfi &Colonien(i Conciliis

intcrfuerit. Baronio Cardinali addamus Jefuitam ^gidium Bu-

cherium Atrebatenlem, ab Henfchenio magni aeftimatum. Is aii-

tem fcripfitBelgium Romanum, Ecclefiafticum > &Civile,editum

LeodiiannoChrifti iC^s- Ipfead annum Chrifti 547- §• S- dilputar ,

quiexGnlliis, &GermaniisEpifcopi SardicenfiConciliointerfue-

rint ? Allegaverat Atlianafii fupra a nobis relatum Catalogum

Epifcoporum» quos Pater Gallorura nomine dixerat , fed -quia no-

mu-ja Epifcopntuum omifcrat Athanafius, Buclieriuseademfup-

pietexaftisConcilii Aorippinenfisiutpote rn quibus fingula; fin-

gulis Epifcopis Ecclefia? ki.Textent adfcripta?. Adfcripfit igitur et-

iam Epifcopo Amando fuum Fpifcopatum, nempeArgentinen-

fcm: Verba§. y. funt h.TC: E.v Gcrmania fccmda, fcu inferiorenn-

y/r4/c ( Sardicenfi conciiio interfuerunt ) COlonienfis Epifcopm Ett-

phrates, quem Athanafuisipfe Eptftola ad Solitarios» Agrip'pin£ > quctfupe-

yior'uGalli<£ Metrepolis cjli Epifcopum appellai,fuperiorem appeUam,quod

in mappii Gallicu ea;n fupremo leco fofwmi vidcret > Servatius Tungren-

fis : Ex Belgica prima Maximinm Trevirarum ,Vi^or Mediomatricum»

Satjrus {forte Santinus ^ Virdunenftum. E 'BclgicafccundaDyfcoliusKhi'

ntorum, Macurius Suesfwnum, Eulogitu Amhianorumt Stipmor Ner-

Vorum : Ex Germanica prima ifeufuperiore, Martinus Moguntitt, Vi^or

anVt^urus} Vangionum, leffes^Nemetttrn.AmantusSEU. AMANDUS

ARGENTORATENSIUM. HaaenusBuchedus.diferte fta-

tuens, perindeeHefive Amantum , Cive Amandum dixeris , perfo-

nam elle unnm eandemque , Hpifcopum nempe Argentinenfem >

quijfinoninSardicenfijfaltemin Colonienficoncilio unacumre-

hquis confedic. Idem §. 6. occafionem quoque docet,qua tadtum

fit, ut Gallicani > & Germani Epifcopi in concilium Sardicenfe fefe

couferreiu^ nexnpJ au(Soritate Athanafii > qui tiim Treviris dege-

I i bat:

6g Z)<r Amandls

bac : Hw omnts Athun.ifttn hi G.iUias,a Conflante ctm ofio f/atre (ut vo

c.ic ) Mediolano vocatns , fedibiis fuUexcitosin Arrianam pcrjidiam ant-

mavit ; Sjnodisqtie fimilibtu j.impridcm afimtis ifinon Qmms funttii ^a-

tiores tamen aliquos,Maximimm puta, & Servatmn fcctm una cum oft9

Sdrdicam eveciione publica. deduxit \ Catcrosy iit proxime Jequeremur %

bortatus, quod &fa^t4m. Etiamfi aiitem probabilius ftacuamus in-

ferius, Amnndum noftrum Concilio Sardicenfi omninonon, aut

cerf^ non ftatim iiiteLfuiire > actamen hoc ceuumeft ^ quod fubfcri-

pferit.

- SwJe §• ^^' ^^' Amandus Burdegatenfis Epifcopits. Fuit hicaliquan-

Ttaff, tojunior Argentinenfi>idquodcolligimus ex verbisGregoriiTu-

ronenfis Epiicopi j qui Iib. i. de illuftribus Aquitania^Epifcopis^

c. 13. fic refert : fe hos videas dtgnas Domino Sacerdotes > vel Exuperium

Tolof<e,vel Simpliciuin Viennne yVel Amandum BurdegaUiVel Diogenia-^

mm AlbigAiVelDynAimum Engolifma » velVenerandtm Arvernu> vet

Alithium CadurctSi vel nunc Pegafium Fetrogortisj utcttnque fe habeantfe^

culi mala > vtdebis profe^b dignis/imos totittsfedei religionuque cuflodes^

Ex his collateralibus Epifcopis facile statem Amandi Burdegalen-

Hs venabimur.Exfuperius enim coiEtaneus fuit Hieronymi>ut patet

ex Epiftola quarta ad Ruft icim Monachom , & decima ad Furiam t

floruitautemHieronymus fub fineni feculi quarti&:initiumquin-

ti,, floruerit igitur etiameademtempeflnteExfuperius, &Exfiipe-

rii coaetaneus Amandus Burdegalenfis. Simplicius Viennenfium^

Praful ad annum Chrifti^iy. fpedat» utvidereeft exepiftolafe-

ptima Zofimi Papae ad Epifcopos Provincix Viennenfis & Narbo-

nenfis. Dynamius Engolifmenfis (ub initium fecuh quinti floruit :

igiturcircaeademtempora & Aman<^us Burdegalenfis j Imo Ba-

ronius juniorem ipfumfacit,referens e^s ^etatem ad annum Chri-

fii 431. quo anno obiit Paulinus , cujus epiftolas iile ipfe Amandus;

compilavit.

^.rrorms^ §• 30. l\\. AmandusVangionum EpifcopHs. SncceflitVidiori*

tienfis quiArgentinenfiAraando coaevus fuitj Referente CafpareBru-

P**r> fchio, & ex ipfo Gualterio in epitome. Vius fuit Ecclefu vangionum

faflor>concmando ac docendofideliter prafiiif, Ad ipfumeKomavenit;

S^ervatius,TungrorumBpifcopus : verficuli extant.

Vraful mmt mspropriasi&pAvit Amandus.

Burdeg. ^ Vrorma,tienfih. S9

idelrce fvperis feniper Amundus erit. lUe DVmi docuit urdenter Amandus amdndumi Et nobti igiturfmper Anundus erit. Siintquiputant AmandumhLincfuille eundem cum Aigentinenfi Epi(copo , cjuod nefcio» an cum adtis Concilii Agrippinenfis conci- liari poHic. In his legimus Viclorem Wormatien(ium fuille Epi- fcopum» cum Coionix concilium hr.beretur > fimulque Amandum Argentinenfnim Antiftitem interfaiile; Nullus igitur tumWorma- tiendum fuit Amnndus Epi(copus; ne cogamur duos (imul ejns- demEpilcopatu»; Antiflites ndmittere>contra quod difpurat acriter Dion.Petav.jcfiitadeEccief^ H.erarch. 1. 1. cap. 11. Necleqitur Arf^enrinenri<; mut itn ("ec-le Wormnci.un concediile- Unde nec ailen- tiriponumusGodcfndoMcnlclieniocum in Diatribe de Epifcop. Trnj. pag |4f. §. IX. re(err,Serva:ium al> Atrrando Argentinend Epiicopo ^''ormiticT (uille exceptum. Vecitnm erat tum moribus EcclefiaftiasabunaEcclcfliad ciiceram migrare: Sicenim Canon XV Nicajnus cavet : Proptcr miiltam p€mrbationenh& feditiones-, qu<t imtiplactiit confuetudinm ommbusmodis amputaii iqu<t'cy^ 70» tcet- V iya. pr£ter regulam in qutbusdam partibns videtur admijfa > a?-i ct-rovo,

y.nTi S^iaKOvov iitaut de civkatt ad civitdtem non Epifcopns t non Vresbj^. ter,nondiacenustranfeat, RepetituseftCanon, & confirmatus iii concilio Sardicenfi, canone I. vide Tom. Il.concil. f. 100. Et Tom.III. f 19. &:p. Nam Sardicen(es notant in Arianis tcIs y.i- TdL^iitii stTra utKf-uv rTiKicav Hf [m ^ovete •n^ctfoiKictf^ transpojttiones 4. minoribus civttatibus inmajoresparaciof.

§. 51. IV. Amandus fecundus Vangionum Epifcopas. Vixittem- ^Z'*/''^' pore Dagoberci Magni Francorumregis, quippecujus aliquod ex- ^ ^^ tat diploma a Marquardo Frehero in libro de Lupoduno editum» in quoEcclefis V^ormatienfi Laudemburgum legavit: adbaftU' gam S. Petri Apoftolii qu<x. e(i in Wormatiacivitate conjlru^a , cui praejl Do»"««^vJri4/>o/?o//V«j>AMANDUS>qusE verba fuut diplomatis» dati anno 50. regni Dagobertini. Confer Epitomen Brufchii apud Gualther. T. i. Chron. p. ^pj). § X.

§. 51.- V. Amandus irajeflenjis : Errant enim Laurentius^.TrrfyV. Beyerhnck T.3. Theat.htiraE. fol. 174. &alii, quando legunt: '?<'»/j^'

I 3 l^iUra-

jo "DeAindKdtj

idltrajeUenJii : qiiippe qux lon^^ alia > quam Traje(5en{is,erat civi- tas. Traditionem vulgo receptam de hocTrajedlenfi Amajido iii Epitome exhibet Gtialterius T.i.p.Sif.verhzCant\\xc:S.Am(tn- ius in AqwtMiAt ex honefliifmafamiliai Patre Serano, matre Amantia » natur. [4ltraje^intEciieft£Epifcopus,evocatHs ex liltraje^o [ Traje- 6lo debuit dicere ) Argentinenfi Epifcopatui prafcitar arege Galliarum Dagoberto, cujusfiitum Sigebertum in eajlroEyfemburg baptifavit idem fandusfidelis&miraculis clarus Epifcopus Amandus- Cwcionatus eji CJjrijiumfideliifime&magnezelo'. fedcumpopulusverbum DEl non fo- Itm non audire , autpcenitentiam agere vellet,fed centra veritatu verbum crudeliter etiam tumultuarmtr\ cesftt Amandus ifti furori , &refignata 'Epifcopatus gubernatione anno chrijii 6^0. Monujierimm a fe & Dag9- hertofundatmm ingrejfttsefl; ubipefi aliquot annes febribus cerreptus ex hac vita mortali ad immortalemfeliciteremigravit. Hadenus Epito - meBriirchii* QiiibusaddipoiIunC,qua:ruperius §. Z4. prcemi/i- mus.

§. 35. Jatfi revertimur ad ftatum qusftionis fupra propoli-

Vr^rfi*.' t"nn§.3. An Amandus iile Aquitanus» & Trnjedenfis Epifcopus,

primusa Dagoberto Magno Francorum rege Argentinenfium inliitHtus fit

Bpifcepus circiter anntim Domini noHri 640 / Affirmat GuiUiman nus»

cajus hxc funt verba in libro de Epilcopis ArgentiHenfibus,^cum

ipfo plures alii. Polliuitautem Guillimanni verba geminum fu-

ftinercfenrum: VelenimitapolTuntintelligi: Primus Epifcopus»

quem Argentinenfibus Dagobertus dedit» fuit Amandus Traje-

d:enfispridemEpifcopus; vel ita: Amandus» quem Dagobertus

Epifcopum conftituit > fuit primus Argentinenfium Epifcopus.

Quomodunque inteliigas , nos in negativam inclinamus» donec

fohdioribus,quamquasha6lenus legimus» rationibus in alfirma-

Difl jKter tivam pertrahamur. DiHingHimus autem inter Epifcopatus fun-

pndauo' dationem»& dotationem; fspeenimmunificiRegesj&Principes

nem^ do. Epifcopatus>monafteria>templa amplifEmis donis ditarunt» qui

tAtiomm. tameneademnonfundarunt. E.g. VipinHsmonasierium->quQd Adel-

hertusidHX Suevia & Alf4tiaifrater diveOtilie » exvetu^ufma^ &jam

ruinofa arce tirasburgo> pro cun^i potentu Ueii ac divi Stephani gloria in-

tra Argentoratenfta mania> protngenuisveBalibusjam dum conftruxe-

iAty cui fiitam quoque fuam , nomine Attalam ,mult'tslam anatsfub Div^

Otilia

Contrivcrfia. 71

KitiltA h Kohefihtrgenfi monaflerio regularem vitami ac monaRicaiH do- Ram prafecerat Abbatijfamiregiii mmmitatibus & privilegiis dotavit, Verl^ funt Gebvvileri d. Comit. Habfp. lib.3. cap. ij. quibus gemina fcripfit KonigshoferLisin Chron. Argent. MSC. c. 4. f.177. Hincapparetiftius nionaflerii alium extitille fundatorem, nempe Adelbertum>aliumdotatorem> nimirum PipinumCaroli M.pa- rentem : Eodem Gebvviiero referente : donavitqnoqHeLotbariuslm' ferator fub idem ( annum Chrifti 84^ ) tempm Ecclefu VeUalium divi Stephani Argentinenfts oppidulum VVangen cum omnibns juribus > agru > decimii adid pertinentibus , omnia ipfarum privilegiaconfrmandoiincd" pis donatioms im^rumentoyadhucfigillu & fcripturailUfoMem Lotbarius teUatur,AdeLbrechtumducem id mona^erium fundtffe , Pipinum quoque regem ejus donationem tum confirmafe , tttm locupletajfe. Hxc idem cap.i;. Manifeftediftingnensinterfundationemi&locupletatio- nem. Cont igit etiam, ut Rmdationes in araphorem ftatum trans- fertentur, manentepiiftinafundationej E. g. Eadem (annoyyS.) tonpeilate Etto Argentinenfis pr^ful oratorium CeUe -moHachtrum a VVicgerm conRrttclum in abbatiale moHa^erium pro XXX. monachu fuf- ficienter dotatum circiter domtnice nativitatu annum 79. fupra DCC commutavit, unde ab eodem Ettoneusqueinhanc diem Bttonumonaneritmt nuncupatur, divi Landelini martyris&Eremita, in eadem valle qmndam a latronibus occifi, reliquiis nobiUtatum» refcrente iterum Gebvvilero C.14. Unde tamen fimul obftrvamus fignificationem vocis dotaret quod interdum idem fit, ac fundare » &c conftituere » vel certe ei- demfundatorietiamtribuatur,quofenfuGebvvilerus eadem vo- ce ufus eft c. 12. prascedente >cum ita narravit : Adelbertus dux Ger' mania ac A'.jati£,frater dive Otiliey cocnobium Honovv,haud procul abAr- gentorato » pro fcotis monachis benedi^ine profefsionis > circiter amwm dominice nativitatisXXI. fupra DCC extmctwn->magnifice dotavit , cui tumbanus, qugndam Epifcofus,prtmtts Abbas prafuit , necex eo quisquam lontendat Honovvenfem Ecclefutm cathedralem aut Epifcopalem fedet» fuijje. Cumplerique archifl.imines & epifcopipompam mundanamfugi- juri reliclis Ecclefiu fm monafieria in defertts locts extrtixerint , quibus et- iam pofiea pr^ifuerunt Abbates , ut de Hjd:- Ifo Archiepifcopo Treverenfiy ^ Dtodatol^iivernienfi quondam ^rafule fupra diximus : Idem fuit Ab- batiac Honovenfis Adelbertus & fur.dator,& dotatoriNos veio do-

jz De Jmando

tttioiiem eain dicimiis j qiias fundationi contradiftinguitur. Lti-

bentesigiturconcedimus» quod Dagoberri Epifcopatum Argent^

nenfem dotaverint. Refert Gebvvilerus lib. 5. de Comit. Habfp.

c. 10. quod»poftquamArbogafl:us Argentoratenfis Epifcopus D<f-

goberti filium Sigebertum Aujirafea regem > in venatione propius mvien-

tumexequo pr^cipitatumyDeiauj^piciovittprecibus fais rejlituifeti rex

^reginatrescurtes ( repudiaveratenim Arbogaftas.z«r«;;; 6cargen^

tum dc regu thefauros fibi praemii loco oblatos ) principales , cum omni'

bus appendicibus fuis & proventibus in jus ac dominiumfan£la Deigenctri-

cUlsiaru ,ac Argentinenfeum Epifcoporum libere propter Deum tradide-

rint . harum prima Rubiacum oppidum, cum arce Fretburgo> pagu (jr uni -

verfes pojfesfeonibus in Comitatu {illejam,)fetaiquam ob id nojiratesfupe-

rius munui danim appellant : fecunda ^lfcfeoff^fKtm in Comitatu Troje-^

Terna vero in Cemitatu Bargat qui nunc Ergovia , feu Augia diciturifeta

eratifuperquibus in illuftrat<£. Alfati^e libeUoplura dicemus. yec mmo-

ri magnificentiaidemDagubertus rexflorentium Scotum intra Vogafe mon'

tana heremiticam vitamfub idem (annumChrifti 6^i.)tempus agen-

tem,profecutus eji. Nam cum regiamfiliam, &ca:cam > &mntam , ora-

tionibus (uis ad Deamfuftsjn arceTroje nomine , quamvulgo j?:i d^bcnn

frope martem {vole)vocanty& loquelam &vifum afuperii mpetrajfet->ne-

dum territorium JJafelacenfe Ecclefeam - - fed etiam nmlt.ts decim.ts

yroCoenobii exftru£lione didus rex Dagubertus florentio Dei caujft dona-

vit. Ex his patetj quod Dagobertus Ecclefiam Argentinenfem

magnificequidem dotaverit^fednondumhinc (equitur,quodfun-

daverit. Prxfertim fi cogitamas dotationem iftamnon a Dago-

berto magno, ut vocant, fed a Dagoberto fecundo > Magni ex Sige-

berto filio nepotejfadam efle. Gebvviler' equidem Magno ea bene-

cia tribuit, verbis modo ciratis immediate fubjungens : Poft hdtc

tam multurebus aDagobertogeftiii rerum pr^fentium foliciius > nec mi-

nusprovidusfuturorHm, habito Pontificum ac Procerum regni Francorum

conventu ,throno infeJeiis aureoi duobus ftbi ct^fedentibus regibus fiiiis , Si-

geberto videlicet & Clodoreo { quem alii Ludovicum dicum inter multa >

qudtde brevi & mifera hominum vita locutus eft,fiUosad mutu.mi chari-

tatem cohortatus > teflamentum condidit-, quo inprimii , qu£ CbriUi ficer-

dotibus donaffet ^raiaeffemimdat. Hajcille. Sigebettnsaurem-v^

Clodoveus II. cranc Hhi DvgobertiMagni>&iftequidemD.'.go-

berti

'Argentoratenjt. ^

berti 1 1. parens , nt <3ubium non fic > quin Gebvvilerus intelligat DagobercumMagnumEcdefiajArgentoratenfis dotatorem; Cje- terumGottierridusHenrciieniuslib.2. ck trib. Dagob. c. 5. feqq, /^c>o/f,quGdnjunt,A£i/y-o7fdemonftravir>iftasdonationes eficfadlas «

5 Dagoberto II. Magni nepote,poftquam Epifcopatus Argentinen- iis dudum ante ellet fundatus.

§. 54. Scatucontroverli^itaformatojanerinius. \.X)iiiQhtY' ^ferU. timMagnHmEfifcopatui Argentmenft Amandum Aquitanum Trajeclen-''''^-/'-} j fempridem Epijfcopitm ,mn prafecip. Hancaiiertionem probnmLis (i.) ^y*^^* ^ ex defedu idoneorum teftimoniorum. Novimus equidem, qnod ex lo gicis objiciant: a tcftimonio humano negative nonV. C Carte- xum&iLiudnovimus>nejninemobIigari>iKcredat> apud anciquos alirquid fadnm elfe, n'fi idoneis teftimoniis doceacur > & probetur. ^am vero videamus teftiinonia vecerum. Guillimannus cap. f. Je Epiic. Ari^ent.IaudarSigebertumteftemj ficenim pag.jS. fcnbit: Videturhmuereidem Sigebertuibaud muUi pojl S. Amandum ex Traje-si^ei^eyei ilenfi ad alium, & , ut credo > Argentinenfcm translatum. Scribit emm Gemyia. ad aimumC^S- S. Am^ndus, Tungrenfi Epifcopatupofibabito > verbi fnflat ""•'^' it^cio. Sedtimidecaufam ipfe agit GuillicnaJinus. Cuimodovf- 4itur, Sc quidem tantu m »Mf»(?;'^ Sigebertus , quod a Dagoberto in Argentinenfem Epifcopatum ex Trajeilenfi fuerit trajedas. Nec ,immerit5 Guillimannus cimidc agit. Nam quod ex Sigeberto . produxit teftimonium , ipfius caullam non probat. Scribit qiii - dem Gemblacenfis, quod Am^ndiis pojlhabito EpifcopatuTungrenfi Ssrbi infiitrrit offick ; ied non icribit, quod£p?/topf« infti terit. Pau- '\h ante ex Gebvvilero audivimusquod pterique arcbifiamiJies &Epi^ fcopipompam mundanamfugituri, reliclu Ecclefmfuis , monajleria in ie- fertu locfi.exHruxerinti quibus etiam pofiea prxfueruMAbbates : Id quo d exemplisTumbanijHydulfi,d:Deodati fubjedis iiluftrat: quare N. C. Amandus > pofthabitoEpifcopiitnTungrenfi, inftitit ofticio verbi : E. in novo Epifcopatii. StcA fuei^t Epifcopatus; neque ca- men fequitur; E. Argmtoratenfis : Sed & Argeatoratcnfis fuerit , non tamen Sigebertus dicit, ^ D.*^o^.frroipfumelIe Argentoratenfi ifti Epifcopatuipt^efedlufn. ExSigebertoigiturnulliunpatrociniurn fiippetit.

$. ?;. JodocusCocciusJefuitaMolshemiiannoi^i?. edidit

K iibrunb

mtfff,

74 De Amdndo !

librum» cmtituliis cft : T>Agohmui rex Argentinenfis Ipifcofmi fm- dator» In hoc. quaefivi idonea anciquit.jtis teftimonia > & deprehendi cjuidenn ad margiiiem capitis decimi quarti ad- fcripcos nonnuUos audores ,. unde Harracionem (uam Jefuita; de(umpfiflevidetur>{untaucemF/«cf«^i«f in Jpecuto , duhio procul B/ «/»<»- hiftoriali» RoherttisGanguinus inannalilfiu Fratuorum > Hiiiorid Petri feniortiiunde Wimphelingins ftwn, GufHimannm in Eptfcopu Argenti- nenftbtisy Cafpar Brufchius in Epifcopu Germ. Epifc. tom. Cratepolitu de Epifc Germ. vita S. Amandi » Annales Argcnt. ^L S. vita S. Sigeberu. f. h. Afilfert. Mira. I. de »rig. Monafi. Belg. Antonius Majer. lohann. Tlander. Molan. indic. SS. Belg. Sed vel filcnt id» cu jus gratia addu- fti funt» vel reccntiores plerique funt>quam ut rei tam antiqux ido'- neum teftimonium perhibere poffint. Antiqui/Iimus eft Vinceii'- tins Beilovacenfis» qui vixitcirca tempora Innocentii I V. P.R. me- dio {eculo XIII.& (cripfitSpeculumhiftorialej quem fecuti funt re- liqui. IsautemAmandiqaidemvitam. infpec hiftor. lib. XXI. c. 119.&110. delcuibit, (£dArgentinerifemfuiireEpifcopum!Ldtonot¥. refert» ut potius TrajeCienfem in Vanco» uti vocat , mortuum eile- haud oblcure profiteatur. Bobertus Ganguinus feculo decimo quin- to definente (ub Ludovico XIT. Galliarum Rcge floruit Monachus>, fed velideo in hac Amandihiftoriafiiipedtus eft > quod» judice Lu- dovico Vive, inrebus patriis ( Gallus autem natione fiiit) & inprinm faorum temperum affe^i aliquantum indulgeat : referente Vo£ de fcripr. Lat. lib.IIL c. 11. Eadem tempeftate yixitVVimphelingiui „ &communemhadcnustraditionemfine ulteriori examine fecu- nis eft. TrancifcufGtuUimannus Iioc adhuc feculo de Epifcopis Ar- gentinenfibus retulit jux-ta vulgaremopinionem; Cafpar Brufchius" iftoqiiidenjvctuftioreft, (ednon unojufto feculb; Petrus Merfkus Cratepdius Minorita catalogum fuum finit in Adriano II.P.R. ut Sc ipfe inter recentiores rcferendus fit : Aubertus Miraus Bruxellen/ir Pontificius Protonotarius , & Decanus Antwerpienfis , hoc ipfo. feculo vitam degit ; Nam anno US^ 9. Bibliothecam cdidir Ecclefia- fticam: il«ro«/«/M4;frjUventutis Atrebatenfis quondam modcra- Cor anno 15-79. edidit annales Flandriac ^ JacoboMajero Parocho> Blancoburgenficoncinnatos ,&ipfos antiquitatc deftitutos: Uoft' n^iK(?/^»/eademcempeftateiloruit: Adeoque omnes intrahoe.

Argentoratenfi. y^

d:lap{umfeculumfuerunt >quiigitnrfide antiquorum monumen- torum deftituti fidem invenerincin re adeo antiqua ? Manufcripta quidemimpre/Hscodicibjs adjicianti.iraCoccio>redcujiis ealint vel JEtatis>vel fiiei>additum non ert/or.afTis recentiora & ipfa funt, Dt ea fuerunt, quibus nos ufi fumus rn traditione Macerni fu- perius difcufla, & infra utemur, cum Aureliar fabulam examinabi- mus ; Quare hadenus in medio ifla MSC. reiinqiiimus.

§.5^. Cumigiturapud reccntiorcs Amandus Dagobertinus -M^ftyrdlt* parum prarfidii habeat, videamus, analinnde fidem ipfi canciliarc^""^*'^**' ^ueamus. Proltant Martyrologta t &mhis pra?cipuum Romanum aGalefinio(?c Baronio nocis iliulhatum: fed Amandum e Traie- dlenfi fadum elfe Argencinenfcm Epifcopum nefcit: Hxc enim Itinr verl)a: Aryernu in Callia fandi Antholiani Martyris; eodem die ftmilorum Epifcoporttm Vedajii ^ Amandi,quorumvita & mors plurimit miraculu extitit gloriofa ; e quibus prior Atrebatenfmm, alterverl) Ira- jedenfem rcxit 'Ecclefiam. Audis Amandum Trajedenfem > non Argcntinenfem Epifcopum. Beda venerabilis Presbycer Tom.III. secleu Opp. fol. 59. in Martyrologio memorat in Elnone Mona^eriocele- brari depofiiienem S. Amandi Epifcopi & Confefsorti: Adeoquene^ Bedi Eprlcopatus Argencinedis facit mentionem. Vfu^ivdus Mo- f^fuardu nachus Gallus ( Vir do^ifimtu & diligentujimm , laudance Valef dif. ^e Martyrol.Rom. adv. Rofvveydum} qui jaflu Caroli M.fcripfic Martyrologium >judicioBellarminidefcript.Ecclef § 2n fatisac- curatum , ad diem VI. Febr. Sanciorum Veda^i , & in Elnone M.ona/}e- tio Amandi , qui Trajedenfem rexit Ecclefiam , memori.im celebrat ; prafCerito Argentoratenfium Epifcopaiu. Laurencius Surius Car- sarn. ttiufiamis ad mfWI: Martyrologii concinnavit vitas fandorumper fingulos menfesdif1:ributas,qnas alii, Francifcus nimirnm Harxus & Zacharias Lippelous, ifte S. Theologi.t: Licentiatus 1- ondficius ; hicCarthufianusColonienfisMonachusjincompenciiumredege- mnt,carterum neque ille> neque if^e> neque hicullam Amandi c TrajecSenfiadArgentinenfemEpifcopatum a Dagobcrtocranslati mentionemfecerunt. Quisa.fibiperfuadeat, Argentinenfis Aman- dimemoriamabenumeratisdiligcntiflimis, fa:peprolixi.s,nu6tori- bus praetermittcndam fuifle, fiquidtalecontigifleccum Amando

& Dagoberto ?

K 1 §-]7-£i'^-

7^ Ve Amdndo

•SrtVi*ria' $. 57. £^tamJ« nutic, & BrcrMr/^ conrulamus. "BecJajftl

rjtmjut Be- Ephemerid^VII. Kal. Novembr.expreflic memoiiara Amaadi con-

ttuo/u^" f ff'^^^ ^ fedhuncfuiileAig^tincnrem Epircopum non dicic. Bre~

Tiarium Argentinenfe , quod primum RuperCi>deinde Guilielmi

Epifcoporum aufpiciis prodiit jin leiSione V 1 1. KalNov. Amatndi

quidemnativitaC€m,miracula, & resgeftasahasdepraedicat^ fc<f

Epifcopum» & quidem ArgeBCorateniim » failTe , reticec : Ec licet

Ephemeridis t^hnhy Amandi ^ifirapi Argcntinenfis meminedc»norr

tamen perhibet,quoda Dagobcrco fuert condituCus Epifcopusf

TfAtrtnfis Argentinenfium. rrewrm/^Breviarium VedaHi & Amandi Epifco^

jjflr«wmerainic&VI.Fcbr.& VII.Kal.Novembris» uc manifefte

appareac^cxeodem Amando geminum efle faclum. Unde forfart

Romanum Martyrologium anfam fumpfit Amandi exOctobgs"

'^-^^''"""'"XXVl. die expungendi. Moguntinum,quod aufpiciisTheodoricf

Epifcopi ^zo6\\lPi.i^^6.Amandi quide E/?i/?op;meminir,ut Sc^Legendd

ad VII. KaLNov. £ed Argentin^c non meminit. Quarc nec exBrc--

viariis , &z qmdem ArgencinenfibuS) habemus >qaod Amandus^l

^ Dagoberco fueritconfiitutns ArgentoraCenfiumEpifGopus.

Jdi/^' -' ''^' •''^*^^'0^s"^i-is&M//^/i^>neqnidinCentacumrel;nqua-

' mns. AnnoChrifti 1J04. prodiic ArgencoratiM//^/^ , at ciciilus ha-

het, Ipeciale, in cujusquidem Ephemeridibns, ut Sc in^RegiHro EccU'

fix Argentinenfts , habetar mentioAmandi B{>ifc0pi , fedfineaddicoi

ArgeminenfiSf quod aflutum eft in MillaU Wilhelmr Epifcopf , anna

jfio. edici. In aliis MillaUbus > ne quidem Ep/fcopi alicujus fic

roentiosnediim Argentinenjis y mnho minus.a Dagokrto con^kati-'

Moguncinum enim exhibet memoriam i4^/w«t(j Confejforif : Balile-

enCe. zddit Sacerdotis &Confeforii9 de Argentinen^Epifcopo altura

cfl (ilentium. Colophonem addimus Aimoinum Monachuin ,

qui feculo nono vixit» & DagobercijUt&Amandr^resg^ascu-

liose 6c prolixe enarravit> fednecipfeufpiamullam Epifcopatus

Argencinends mentionem vei ievimmam injecit. Quis credat

igiturAmandum e Trajedenli Argentoratenlem a Dagoberto fa-

^tumelle Epifcopum: Sc tamen ejus cam illuftris translacionis ad-

eo nullam neri mentionem in Iocis>ubi maxime poterac & debcbat»

Martyrologiis, Breviariis>MiiraIibus> Ephemeridibus > Hiftoriis ,

Legendis > aliisque moniimentis Umh apparet, ut ex Amandofcce-

Ar^cntOYAtenfi. 77

n'nt ^ronfeflorem, exconfeilore lacerdotem,e {acerdoteEpifcopum, «X Epifcopo Tr.ijeLienrem, e Tra jedenfiArgentinenfem>ex Argen' tinenfi conftiLiitum Dagoberti beneficio, Fo«es oportet clFe fidi- culas, quibus h.anc extrahas ex prcEmifHs conftquentiam,

§. ?9. Praemillaadebevidentiafunt, utvelGallos, eosque eruditi(Iimos>coegerintfateri>AmandnmilhimTrajedlen{empri- dem EpifcopumjIediArgentinenfinunquamprajfuilTe. Quodfe- €undum aigumentum eft defumptiim ( 2. ) a fufragio pnjiamufimo- C^-) ^Af' tum virorum. Quales funt Suvola & Ludovkus Sammartham/"*^'"^'^' Quippe qui in enumeratione Epilcoporum ArgeKtoratenfium'"'*'^' "''^ Amandum illum Aquitanum Trajedi Epifcopum prorfus omic- tuntTonft. 2.Gal.Chrift.f.iO(5.SicenimrecenIent: AmandHS (pu- ta>qui concihoAgrippinenfi annoClinfti 346. interfuitjjuftus fi- ve jurtinus» Maximinus > Valennnus, Solarius^BiuIfus , Magnus, Garonynus,Landebertus> Rodobaldusj Magnebertus» Labyolus> Gondoaldus> Aldus, Gando,Uto> Anlbaldus^ Rotharius > Arbo- gaftus , Florentius > Wicgernus Szc. Hos illi Epifcopos Argentora- tenfium recenfent > nullius lamen Amandi Aquitani memincfunt : quod aliianteipios fecerunt: ut GualteriusTom.I. Chron. p. m. Jif. ita recenfens : Amandus Aquitanus >Arbog;iftus Aquitanus, RotharfusexducaliGallorumftirpe> Florentius Scotus, Anfoal- dus,]uftus,Maximus>Valentinus, Solarius&c. KorrigshoferuS in Chron. Arg. MSC. 4. f. 174. [^ Wimphelingius in Catal. Epilc, Aigg.annor6<5f. editop.7. RotuI.Cancel Aigent. ^iVt\\^txX^t J^crftCg-in Chron, Alf hb. 1 1 L hoc ordine collocant : Amanduj Aquitanus,]uftus,Max{minus. Valentinus ,Solarius&c. Brulchii £pitomenaGualterio laadatam LaurentiusBeyerlingk inTheat. vit.hum tot.5. lit. E. fol. 174. feqq. non modo fequitur ; Sed dc dillentientesfugillat: Sunt , ajens, qui alioordine recitem fuaesfto- nem Epifcoporum Argemimnftumyfedfalli, (^ toto ccelo errare eosy& cer~ tuftmum efi > & vetujlts diphmatibus etiam demonfrari potefl, At Sam*marthani non modo alio ordine recitantj i^ed &: Amandum 1 jquemBrufchius Arbogaftopr^ponit, planeomittunt> &hocnoii cxinadvertenria,fed deftinatoconfilio : iJleenimAquitanuSi ajunt, munqum fedem /i/<f;w( Argentoratenlem ) occupayit ; & probante fi- lefltioidoneorumaudlorum, cumnec a^a ejmapud 3imum, mcalia

K 5 a^iii

78 T>€ Awando

ofud TbiUppttm IBomJpei Abbatem fcriptAinec UeYigerUh mt Vettijlm

olmfcrtptQr id dicant. Hajc iUi> qiii Sc ipfi vetuft» dipldmatifms nec

caruerunc s nec nuUam cuiam adhibuenint. Suam enim Chriftia-

nani,quara vocant? Galliam» ex conciliorum ad:is & decrecis>ri'm-

morum Pontificum refcriptis, & epiftolis ; Martyrologiis , Biblio-

theca Vaticanaj Curije Roman.T fcriniis^ regio Chartophylacio »

regeftis fummarum Gallia; CuLiarum , feciecis tabulariis Ecclefia-

rumCathedralium» CGenobiorum& illuftdum regnifamiliarum»

compilarunt» & ita quidemj ut fcripta depravata hi^oriciz fidet multU

Ucu reUituerint , ut verba ipibi um huc transferam ex prcefatione.

Ultrohinc (equicur jfiAmandus Aquitanus patria>dignicate autem

Trajedenfis Epifcopus»nunquam (edem Argentinenfem tenuic;

quod nec S Dagoberto Gallorum rege hujus ledisEpi(copus>ne-

dum primus, fuerit conftitutus.

jsj^ert. II. §. ^o. Afterilnus 1 1. Amandum prtmmn Argentoratenfmm Epl-

fcopum mvenirieum , quicoucilio Agrippinenfi& Sardicenjifu^fcripfie.

Amandum aliquem didis duab«s Synodis interfijilfe $ vel certc

Symbolis &decretis fubfciipfille» extradubium efto: Namfupra

probavimus, & inferiusconfirmabimus ; Eundem Argentoraten-

i^ura fuHle Epifcopum lis etiam perorata eft. Exabundanri ad-

dimu« unum vel alcerum ex recentioribus > & quidem Pontificiis

fuftragium» quale eft Petri MerfaeiCratepolii Minoritce,in haec ver-

hz loqitentis : Adconcilium ( Agrippinenfe putat ) hoc pluresfideles

Epifcopi convenereiinter qu9s pracipuifuijfe memerantur Mitximus Epi-

fcopus Moguntinenfis, BonofusTrevirenJis , Vidor Vangionum > U^c Ne-

metenfis^ AM ANDUS ALS ATENSIS , Viclorinus Metenfis , '& alii

mnnuUiVontifices. Haec ille apud Gualter. T. i. Chron. p. iifi,

Accedat AubertiMirjeicalculusex Chronico , quod Belgicnm fcri-

pfit» adann. 346. fic cnim hic: Vtfi Confulatum Ammtii& Albini,

IV. idus MaJAS > Agrippinenfe » feu Colonionfe Concilium celebratur > in

toque damnatur Euphratas iUiHs urbis Epifcopus , quod Chrifium Deum

negaret. Huic concilio Maximinus Treverorumt Valentinus Ateiaten-

JtHmtDonatianus Cabilonenfiumy Severims Senonum^optatm Tricasftum,

le(fesl<lmetum, Vt^orVangioHumyValertanusAntiftodorenfuin , simpli-

tius AuguMunenfium , AM^NDUS ARGENTINENSIUM> lu-

iiinianus Knuromum &c. tfifco^i ft^fcrifferunt. Satis harc prolsant,

quod

1

AtgentoYAmfi. 79

Cjuod voliinius» Amandum illnm feniorem extkiHe Argentinen- fium Epilcopum j fed an primtts fueri: ? Ita videtui Sammarthanis : Atnandus PRlMVSfidei afud ArgeminenJesin^imor&Epifcopas anno 346, interfuit cum aliii AnttHitibus Synodo Agrippitienfti L O N G E ALIUS EST A SANCTOAMANDO Aq.UlTANO TRA- |ECTENSI, quem tribus ferme fecults prxcesfit , l. c. Subfcnbit eru- ditiflimis viris Gotfridus quidam Henfchenms Jefuitaindiacriba Dagob. lib. IV. pag. iip.x:.^. Poftcjuamenimdiii multumquede Amando difputalleti tandem concludit : PRIMUS ergo fidei apui Argentoratenfesfundatordicendus eUAmandusfenior, qui tribus integra feculii vixit ante S. Amandum Epifcopttm TrajeClenfem > quosindoilum vulgus non tnter nofcit, dum iUiusfa^a huic tribtdt, Hxc ille. Ma- lumus nos eTe^^ft»» quam certi quid definire. Idquidemcertum eft,quodha<fl:enusjquantumegonovijnullus fiierit hocAmando prior &: vetuftior in probatis literarum monumentis cicatis invent', an veronullusalius ant^)pfumnoftrorumEpifcop'extiterit?dehoc licebit cogitare. Ircnaji certe state > adeoque iecundo poft na- lum Chriftum feculchin Germania etiam prinva>uKi Argentoratum ^am civitisfuit> Chriftianas Ecclefias fliille fundatas>certumcft; Opottct igiiur & creatos, qui e.ts regerenty Epifcopos fuille, inferente iCgidio Bucherio lib.VI. Belg. Rom.c. j.§. (J. DextriChronicum adannum joo.annotat de Epifcopis etiam Gf m4«w > qui concilio SinuelTano in cauHa Marcellini Papa^ Romani apoftatse» fed refipi- fcentis habito,interfuerunt. Quae teftimonia hoc faltem dicimt > quod ulteriorem cogitandi anfam ^ fufpicionera moverit> etfi nihil definire vclimus,pr.t fer trm cum & generalia fint hxc teftimonia>& Dextri Chronicon non tantifiat apud AubertumMirxum inBibl. Ecclefiaft. f.5v<. &alios.

$. 4L O^j/Vi poterat audloritas pervetufti Breviarii Argenti- o^yV<?/# ncnfis>inquoaddiemXXVI. Otlobris celebretur memoria S. k-/el^frftr, mandi; Sed i^.idemHenfchenius lib. i. §. f. p. 35. In antiquo Bre- yiario Argeminen/ii annii i4r7^- &\^Z9.excufo, celebratur XXVI.Ocio- irufe^um S. Amandi Epifcopi Argentinenfs leSiionibMs t qu<z admatuti- tmt recitantur ex vtta S. Amandi Epifcopi Trajedenfis defumptu. Vkdc nliuvidetur errandi occafiodatamaximeyquodeodem dteetiam colatur S, AmAndHs Trajeilenfts > ob trmUtoi (o dk Ytliquioi. Apcrit cr udi-

tits vir errorls fontem» nempc » qaia lediones Amandi TiajeSeif^ {is EpiCcopi translata: Rierunt in ofticium Argentinenfis» & qaident eo ipfo die» quo Trajectenfis reliquix translata: erant , hinc fadui» <lle,ut, qui diftindliilimi erant» &:tempore maximedtQantesjin unum fuerint conflaci. Perinde ut Laurentius Ramirez de Prado JalianuminChronicofecutus Amandum Trajei3:en(em confadit cum Hifpano, notante eodem Henfchenio in diatr. de Epifc. Traj. §. XXII. p. fo. Conje(3:aramprobac BreviariumTreverenfe, quod fupra laudavimus. llU eiiim ipfi Vedaftus & Amandus, quorum memoria die VI. Febr. celebracur,inveniuntur 3c dieiXXVI.Odto- bris adfcripti>manifefl:o indicio confafionis. Ea autem Henfrhe- nii teftimonia eo pluris faciamas , quia fcripcum fuum defumpfij: € veterihti diplomatibnsi aclisque fan^lorum aiicrum. An 34.1 tem idem ille Trajcclenfis Epijcopus Amandm a D^oberto (Argentoratum ) wijyW, y. Arbogapim Epifcopum confecrarit / ah populos ad Rhenum , jujfu Da^ gobertiiinviferiti & Eftfcoposiederit Argentinenfibus f quod Henfche- niovideturindiatr.deEpifc.Traj.c.V. §.9. &XI. p.4(5. idaltio- risindaginisres eft: Libram>qaoid probarevultjnondumvidirau* editum j Nam in editis fenceiitiamlIiam.propofuit, jtjon aj^teat ptobavic jnomert' 5« 42- AlicujusmomentielTehancdeAmandoArgentinen-

lumco»- iium,DagobertoGallorumRegeconfticnenCe,Epi{copocontrover- tn^ffid' Ham.vel unum illud probat,quod exAuberianisPr^tenfionibus 1.2. c.?.allegari poteft» & confirmant Axiomata Pohtica compendiosS edita. Nam p. i z. §. i <J. h.^c kgimus verba : Argeimraterifis Epifio" patus aFranciarege DagobertofundatuseJi,ideoque etiam nunc ad Monar^ (hiamTrancicam pertinet, Ecce.fundamentum praetenfionis audor . libri ponit in fundatione Epiicopatus Argentinenfis>utpote a quo- damFrancicE rege fadta; fi igitur oftenderimus » Argentoratenrem fuifle Epifcopatum prius, quam uUus Regum Gallicorum Chrifto nomen daretinec Amandum i Dagoberto fuiile ordinatum Epifco- pum» quorum utrumque oftendimus,ultrocorraitjquod ifte luper- ftruxit > jedificium praetenfionis.

§. 45. Ut autem Amandumillum Agrippinenfis Sc Sardi- ccnfis concihi illuftie membrum,eocertioremhabeamuSjage> ali- quanto amplius de eo diileramus. Confidercraas (i.) £tatm qua

vixit.

'^

vixit. Inpfoclivi hffcScfaciliserircomputatiijdummodocogice- iuus tempora Concilioiiim Sardicenfis & Agiippinenfis habito- '^^'***^^ rum. Sardicen(em Syrnodum quod attinet > clarus eft apud Socra- * tem lib.z. hift. c. i f. loci' s : Vndecimo annopoH mwtem Patrtt duorwn AugMflortmi RuJJino &'BMfebio Cojf. Concilium Sardicenfecod^umeff, Idquod etiam Sozomenus lib. j. hift. c.ii. confirmat. Conftan- tinus igiturM. jamobierat,ficut&ipfiusfilius ofjLavvfjiQ^ Conftan- tinusjunior jfuperftitibiisduobus reliquis Conftantio onentisi&: Conftante occidentis Imperatonbus. Hoc vero tempus, juxta computumBauonii ,incidit inannumChrifti ^47. quorfiim etiam retulerat nofter Gefiier. d. Concil. Tom. i. p. 1^9- & JacCappel. Cent. 4. hift. Eccler. p. So. Vixerit igicur Araandus Argen- loratenfis medio feculo qnai ro. Cum hoc tempore coincidit cem- pus Synodi Agrippinenfis j habitvtj juxtaBaconium> Sammartha- nos > Compilatorem ronciliorum > circa annumChrifti 54(5. poft confiilatum Amantii & Albini : Juxta Bucheriura autem circa an- num }4p. adeoqiie poftconciiium Sardicenfe. AUi terminum pro- rogant > nominatim Scholiaftes in notis ad concilium Agrippinen- Ce T. 2. Concil. f. m. 704. ad annum jfo. vel ^fi ; Ulceriusadhuc Trittenhemiusapud Suiium Tom. VI. die 18. Novembris in Maxi- mOy Refert enim ad annum Chr. ^yf. Ukerius adhucprocedunt AnnalesColonienfesapudGualter. To.i.Cliron.p.uyz. conjicen- tes (ynodum in annum Clirifti 598. fic enim habent 1 Epifctpi Gd- lUcottfiimmCokniAaucloritAtelulti primi fummi Vontifcu fotgerunt , AC btreticum (Eupliratam } exJu3orarunt , ac offich pajiorali anno Do- mitti 398 exuermt. Wxc illi.

44. H.TC (ententiarum difcrepantia dubiam fere facitarta ExamwJ^ tem Amandi> nifi quod intra feculum quaicum omnes tamen lefe'^'''^'''^''' contineant> ut adeo verum adhuc maneat» quod fupra oftendimus» Amandum (eculi I V. Epifcopura fuifragio omninm ditferre ab al- tero illo Aquitano in feculo V H occurrente. Videbimus tamen, quiddedifcrepantibus iilis fencentiis fit hnbendum.Uc autem ur?- f af Tf cT€f of agamus* annaiium Colonicnfium compucus fecum ipfc^»»^i/w foede pugnat. Referunc enim tempus habitae lynodi Coionien- Cotemen. fis iii annum Chrifti ^c)S,Si. dicunt» eam (ynodum audoritate Julii l.f''*"'' Epifcopi ^omani fuitle convocatam, quo tamen tempore diu in vi-

L vis

52 De Amando vetufiisfimo

vis elVe detierat )ulius I. papa Romanus» qui igitur hic con vocave-

r it fua aucloricate concilium Colonienfe ? Sed & illud vel maxime

obftat, quodj concilii Agiippinenfis adis teftantibus , illi ipfi Epi-

fcopi > qui huic lynodo interfuerunc > interfucrint etiam concilio

Sardicenfi celebrato fub annumChriftij^/. Utade6,juxtacom-

putum AnnaliamColonienruim^interSardicenrem ^Agrippinen-

iemintcrceirenntfi.anni,Quis autemcredatEpifcoposjjam Syn-

odi Sardicenfi tempore fatis grandsvosj UiperfuiClej & omnes qui-

dem, poftyi.annos? Etnequisexcipiatrimpoflibile hoc noneile,

quodeousquevitamnonnulli produxerint>ficutde Seivatio Tun-

grorumEpifcopoannales referunt, quod obierit annoastatis 37J.

apudGualter.T.i.Chron. p.1483. (ForfanautemA.Ch.373.nonau-

tem tanto fuse asta.tis, tempore, obiit. Vid. Bucher. Belg. Rom.

lib.^ XII. c. ^. §. 4. f.571. ) Nonnullorum dabo fucceflores intra an-

fium 398.. fubftitutos. Valentino Arelatenfi circa annum Chrifti

3 f3. fiiccefllt Saturninus, celebris ille Arianorum fautor , ut ex Are-

latenfi Arianorum conciliabulo > & Biterrenfi, pater. Certcfyn-

chronus fuit Hilario Pictavienfi» utpotefiio adverfario » qui fub

Coiiftaatii astatem vixit. Baj:onius ipfum refert in anniimChr.

5f(> ScholiaftesaotemTom. i.concil. inannum^^Ji. necultra. Suc-

ceflorem habuit Concordium» qui concilio Valentino I.ad Rhoda-

numii. ]ulitAnno374.celebrato fubfcripfit. Hunc excepit Con-

ftantius» qui concilio Aquilejenfi anno ^Si.interfuit ; fi igitur intra

annum 3^8. Arelatenfes Epifcopi fuerunt Saturninus , Concordius,

Conftantius>Valentini fuccefibres; qui Valentinus concilio Agrip-

pinenfi anno^pS. fubfcripferit ? Forfane fepulchro rediit > & fub-

jfcripfit? Nugas! Ita Maximino » qui in Agrippinenfi Euphratam

damnavit, fucceffitanno praster propter jfj.Paulinus^certeeo tem-

pore Epifcopus fuit Trererenfis j Nam nomen ipfius legimus in

adis concrlii Arelatenfis > quod eo tempore habitum eft: in quo>

cum Arianis fubfcribere nollct,damnacus,& relegatus eft.Succefle-

runtipfiBonofus>Bri(3^o,qui ^ipfeconcilio Valentino fubfcripfit;

Felix > qai anno 38<5. fynodo Treverenfi interfuit : Qui igitur Ma-

ximinus,diu ante ipfos defun6lus,nomcn fuum Agrippinenfi conci-

lio collocarit ?

§. 4;. Supcrfedco plurium &r€liquorumEpifcoporuiiiiuc-

cef^

Argentinenfium Epifcopo. 8j

cenbres ad illiid usque tempus fubjungere; Nam exdiftis racile apparet (lvctx?ovi<Tuli annalium Colodienfium. lisdem arf^umentis &cTrittenhemii compucus deftiui poteft, ficut eum deftrivxit Baro- nius an. 546. §. ?. 8c Baronii Epitomator Spondan. an. 345. §.5. Ba- ronii verba fuiit : PUtic ( Trittenhemius ) hallucinatur,cum conjiet-, Trittenh, eosdemferme Epifc»pos > qui interfuerunt concilio Colontenfh a quo depofi. tus eU Euphrates , prxfentes quoque fuiffe fynodo Sardicenfi: fubjungit deinde Epifcoporum nomina, S<. addic : hos > inquam , qui cum aim 0^0 praftofuerunt concilio Colonienfii nominatos etiam reperies ab Atha- nafio aJHtijfe fynodo Sardicenfi, ut eK hac parte nihilfit » quod idem conci - lium rejici posfit adtriginta (multo igitur miwus ad quinquaginta & unum ) anms ; Cum etfi non omnes, majoremfaltem partem ex his 'Epi- fcopis ante tempus iHud confiet fuijfe defundam , & alios in locutfi ipforum effe fuffedos : Adco ut in dubium rev9candum non fit,circa tempns comiid Sardicenfis , Colonienjem fjnodum habitam effe > &boc ipfo ^^6. anno > ut ex notaconfulam patet. Hsc Cardinalis verba non fpernendis ar- gumentis Trittenhemii computum, & multo magis Annalium Co- lonienfinm>erroris convincwnt.

§.45. Has difiicultates ut removeret,& Trittenhemio fuppe- Seh^iuj?^. liasferrec,conciliorum Scholiaftes in notis ad conciliumCoIonien- ^^* '"'^^^** fe Tom.i. Concil. fol.m. 704. & 70/. duas nobis facir fynodos ColonienfesincaullaEuphratxhabitas^alceram tempore concilii Sardicenfis anno ^\G ; alteram vero paulo poft , nempe anno yjs ; juxtacomputumTrittenhemii : verba ejus fic habent: Hisadex- tremum addoinonvalde a veritate aiienum viderit duo in caujfa Eupbrat<e concilia habitafuijfe : unum ipfo anno Chrifti j 46.^«^ infcribitur pofl con- jutatum Albini & Amantii ; alterum yquodfentit Trithemius in Maximo annoCbrifti^jf.fubMaximo Moguntmt Ecclefi^ Epifcopo. Haec ille. Et utfententiam fuam uberius declararet, Cuhdidk.fecundumhanc fententiamdicendumforeti priori Maximinum Trevirenfem, Lucium, aut Martinum Moguntinumanno Chri^i 5;4. teHe Baronio relegatum,Serva- mmTungrenfem *cum Amando Argentoratenfiy aiiuve aiiarum dioece- ftum Eptfcopis interfuiffeyatqucEuphratamycalumtitoseforte denunciatum, abfolviffe ; adpalinodiam cantandam induxijfe. FoReriori autem praHo fuiffe Maximum Mogunti<eEcclefu Epifcopum> Severinum , aliosque Epi- fceposyatque in ea Euphratam condemnatumyEpifcopatu amotum , Severi-

L z num

^4 ^f Amando vetufilsfimo

mm autemfi^ftitutum ejfe. Ha6tcnus Scholiaftcs conje<5liirain riian> vcrius» qiiam definitam (ententiam propofuit. Iple enim dubiu j efl : dum ridetur aic > ;»0» valdt aliemm k veritate, Icem : dkenium foret &c,- Exfxfidi. ^. 47. In hac Scholiaftis (ententia obfervamus I. Aman*

*>»r,(x-) ^nj Argentoracenfium Epifcopiim priori ccncilio Agrippinenfi annoj^cJ. habito incerfuiil^ >quod noftrae {enCencii£ favec, qui vo- lumus illum EpLfcopum incra cempora concihi Sardicenfis & (z.) Agrippinenfis,fiveunum, fiveduofuerinc»relacum. ILEundera Amandum pofteriori concilio non incerfuiire/icucoppofitio doceti incer Epifcopos qui priori» &c qui pofteriori interfuerunc,ucpocc pocrdlmamialtemparcemdefuridVos. Cerce non ampliusfuper- fuic Maximinus Treverenfis, utpoce cui Paulinus jam anna jfj» (uccefterac ; NecMartimiSrUCpocerelegacu5»necplerique reiiqui in fubfcripticme concilii anno 5+1J. occurrentes. Quare admo dum probabile eft,& Amandum poft crigintaannosnon ampUus fuperfuifle. Inceffuerit ^ucem etiam fecundo, nihilominus ma* (^) necj quod dudum W^fuerit Epifcopus. I II* Erdcm Amando nonconvenireabfolutioneminconciliopriore fadam. Nam ada aliudceftxintur ; TeftanCurenim , quod Euphracas ab Amando Ar- geiitoratenfi fuerit & literis prius y & deinde coram condemnatus^ * Qtii igitur i pfum abfolveric l Dicas : aWblvit ipftim in priore > fed

damnavitin pofterioreSynodo. ]^.Nondumprobacumeftipfurn pofteiiori quoque Synodo interfuifle ^ imo haudobfcure ipfe Scho- [iaftes innuitj non interfuifte,cam diftinxic incer Epifcopos, qui priori, & qui pofteriori interfueruncJ Et inter iltos retiiliC eciaro^ Amandum Argentoratenfem : inter hos minime. _, ^ ^^' Sedvidcaimis Schokftis pro duplici fynodofivera»

i/cMfr- jJQpgjjj g^g con je6hiram : Hoc nonuniusy inquit , fei plurium Epifct*' forum fuffra^a indicare viientur-> dum eum abaliu Epifcopis juiie judico)^ Tumfuip ajunt. ^. (i.) Tale fufftagium tulit Maximinus , qui pri- oriinterfuicconciho,&temporepofteri€)ris jam mortuus erati fic cnim ille : omnii mundus jam ore Domimcognovit (Euphratam ) effe damnatum. Jam igicur damnacu« fuerat Euphratas,& hoc foleni» niter ; & fequerecur, ance prius , cui Maximinus interfuit» aliud Colonienfceflehabitum* ScYcrinus Seuoncnfium Epifcopus &

ipie

m/r.

^

Argcntoratenfmm Epifcopo- g5

iple tale nilit fuftraguim : cum conQet luphratem fubfcripme fra- trumplurimorum inSfintHtn fanctum blajpbemajfe&c. Putojureab Epifcopatu elle dejetJum. An hoc fufFragium tuledt in pofterioti vJxvidetur credibile» cum us^ue ad annum ^yj.habucritnovem fucceilbres Epifcopos>qui plus temporis requirunt. JelTes»Atha- nafiitefl:imonio,interfuit|concilio Sardicenfi» Sc poftea Agrippi- ncnfi fic dido prion>an verb probabile eft,eundem in tantis tribula- tionibus poft jo. annos fuperfuille ? Valerianus Antiffiodorenfium Epifcopus meminit in iuo voto»quod Euphratas a j. Epifcopis jam fuerit condemnatusj adeoque videtur aliam omninb iynodum velle, & proindeinpofteriore Colonieiifivotum tulille. Sedfa- teturipfeScholiaftespriori fynodoColonienfipkues> quam f. Epi- (copos»interfuiire,ut ipfiusverba ^. ii. aliegata apertc pvx fefefc- runt. (i.) C(w/f^«WMaVi/^^o>/s-/?laborat. NamN. C. Euphra- tas ante concilium Agrippinenfc faiit Hamnatus» E. ab alio concilio» & quidem Colonienfi. Damnari cnim quis poteft a finguHs Epi- fcopisinconciho nondum congregatis; aim ©rthodoxi fibiinvi- cemfcribuntdeheterodoxiaalteriusj&didenfumihumabipfbde- clarant ; Etiam ipfi auditores p^olTant prius improbare fententiam fuipaftoris, qiiaminconcilium cocantEpifcopi, inw hac ipfa im- probationc anlam dare conciliis, id quod in hoc cafu videtur conti- giftc. Nam in fynodo recitata eji epiJioU plehis Agrippinenfmm > fed ^ cmmunium cafirorum Germanix fecundt de nomine Euphrata , qtd ChrtHum Deum negavit : Et Amandus ita loquitur : siquidem in fritfemiiquando Euphrata a ;. EpifcopU fementiam accepit > me inter ipfas fateor ejfe confentaneum, qui epiftolii mtiiadeundem deponendum confert- Ji. Epifcopi igitur Germaniarum cpiftolis prius inviccm age- bant adverfus Euphratam, damnantes haerctici errorem,antequam in concilio coirent. ( ?. ) Contradicit fibi ipfe Scholiaftes » aile- rens> quod in priore fynodoEuphratas fuerit abfolutus» inpo- fteriore damnatus » Qui igitur Epifcopi in pofteriore tam fue- rint abfurdi e. g. Maximinus> ut diceret : Euphratam ( perditum & IrUjphemm) mnis mundus jam ore Domini cognovitejfe damnatum: Scveiinus : CMm conJletEuphratamfubftriptione fratrum plurimorum in Spiritum fanHum hla(phemafe &c. Valerianus : fuffecerat ^ ^uin^ ^pifcopii Btfbratm bla^kmunt &(. eje depofitm. Si in priore con-

L 5 cilio

Alitrum,

$6 "DeAmdndsvetufli^jirKO

cilio fiiillet abfoluciis ,iKpoce calutnnlose delatm j vel palinodiam ce-

ciniilet , & ad veram Ecdefiam rediillet ?

§ 49. CumigiturTdccenhemii fententiacumadisnonpof- fitconciliarij pri^ftac eam erroris redarguere. Neque tamen pro- pcerea ipfa quoq; adia func omnino rejicienda, vel in dubium revo- canda,quod fecicBaroniusAnnal.H6-S-7-Spondan. Annal.346.§.5. Scholiaftes ad conciliumColon. To. i. Concil. f.701. Sammarch. Gal. Chrift.T.i.f.m. ii8.§. ^. Racio ipforum pLimariaeft,quod non videacur veridmile» aHquem Epiicopum in lolenni fynodo , ut crat Colonieiifis anno 345. habicaxiamnari canquam hsrecicum, & ne quidem laica communione dignum haberi , quod (lacucum eft in Euphracamj & tamen proximo poft anno ad orchodoxam fynodum evocari > ucerac Sardicenfis , anno 347. habita, imo fplendididima pioorthodoxis legacione, ucEuphracas ad Conllantiura > defungi. Sed Ri. (i.}praefupponiabhis audoribus > quod nondumproba- tumeft» nempefynodum Colonieniem celebracam e(Ieanno34<^. adeoque ance Sardicenfem. Regerunc quidem ilh> habicamomni- noertc poji confulatum Amantn & AlbmtiquitmiduimaJM , ficut ada teftencur; jam veroilleconfuiacusincidericin annumChrifti^^tJ. Sed Bz. dubium per ajque dubium probacur. Nam & hoc in qu.T- ft!oneeft>num incerpundio rede ficfada ? Annon itafueritfacla : Voft confulatum Amantii & Albini quarto,idibusmaj. Amantius&: AlbinusconfulesfueruntannoChcifti34/. utquartus ipforuman- nusinciderit inannum^^p.&itabienniumintercedericincerlyno- dum Sardicenfem> habicamanno347. &Agnppinenfem celebra- tamanno549.Incraidcemporis{pacium facile fi.ripocuit^ utEu- phratas afynodo Sardicenfi reverfus in Phocinianifmum labere- tur> fedudlus ab Arianis, 3c Arianorum fymbolicis occultis Samo- fatenianis & Phocinianis. Etiamfi enim Photinus tempore con- cilii Sardicenfis> & forfaneciam Agrippinenfis nondum adeo inno- tuerit.innotuerat tamen hajrefis Samofateniana & Artemonica» qunc eadem fuit cum haerefi Phocini. Neque infolenseft >utad priorarevertamur>utapraccedencibus confuHbus potioribus»vel prxftantioribus (ublequentes anni denominentur,qHod .i£gidiuS Bucherius lib. IX. Belg. Rom. c.6. ad ann. Chr. '349. exemplis pro- bat, ncc Baronius abnuere poteft an. ^^6. §.i. ( 1. ) Non cft pra^tcr

omnera

ArgentoratenfiumEptfcofo. %y

omnem fi ve niorcm > (wt ladonem, fi quis Epifcopus pridem hs- reticiis & dimnatus , {^^ refipifcens > deinde in concilium aliquod evocetur orthodoxum, intcr orthodoxos fedeat, & legatione aliqua fungatur honorifica. Rari tunc erant>in Germania pr^(ertim>praE- ftances Epifcopi , Arianis ubique prajvalentibus j quare quot- qiiot habere poterant , fuarum partium , eos ampledebantuc orthodoxi , quos opponerent hjereticispotentiflimis (SccaUidifli- mis. QupdinEiiphrata fieri potuit, utpote pr.xftante viro» nifi obftaret Severini elc6liofuccellbris,adprobandumjquod Euphra- tas prorftis fuerit lejecStus.

§. fo. Camigitwrnullagravisratioha6tenusallatafit>qua- re a(5b concilii Agrippini rejiciamuSsnutindubiumrevocemus; jitt inconcujft fymdm hu noflra > a variis noflratibus EcclefttiAgrippincn- fii Jreverenfi, TuNgrenft, Aliuque, quavts atatefemper agnita > traditione nunqu.im interrupta, fcriptoque rohrata. 'Sosque in antiquitattsvene- tand£ disqutfttiom nonplus, qttam oportet ,fed ad fobrtctatem fapiamus : ut cum Bucherio rerum Belgicarum> Judicc Henfchenio , peritiffi- nio(de Epifc. Traj. p. ^6. 1. 3. n. ii.)lib. IX. c.6. §.7.1oquamur. Efto, inendum in tempus ircepierit ; quis tamen tam antiquam Synodttm » propter mendtan intempus illapfum in MSC. tamfamiliarey rejiciat ?Ut denuoejusdem verba ufurpemus. Cl. Hermannus Conringius incxercitatione de conftitutione EpifcoporumGermanicT §. 4. fo- briede hac fynodo, &ex mentenoftra,iudicat. Utenimprobet Germaniam>l'altemRomanisfubditam,luoshabuifTeEpifcopos>in- ler alia ita dilferit : Prctter hos Nemetes,VMgiones > Argentinenfes ,ftve Tribocos, Mediomatricesi Ambianos, Rattracosi & Tun^ros, Epifcopos ha^ buife, a^a concilii Troviucialu Celonienfisi a quo Euphrates > vel,ut ali- qittbus dicitur iOffrada y Epifcopus Colonienfisiob h^refin Arianamann» i^4f6.Epifeopatttpulfusefiidocent. 'Nequeenim tisque adeo interpolatx illa ejfe, ttt nuUam omninomereanturfidemy argumenta Baronii evincunt- HatSkenusConringius. ConferUrftif hiftor.Bafil.p.(j4.

§. fi. PoftquamvidimusAmandinoftriajtatem,con(equens^^-^'if "''''*' eft>ut & (II.) Dtgnitatem Epifcopalem confideremus. Jure equidem divino Epifcopi & Prcsbytcri inter fefe non difFerunt> nifi nomine, ics & officium idem funt jure tamen > vel potius more , Ecclefiafti- gadiftingtiebanturjutEpifcop' fummus inter Presbyteros eflet : Vt

g$ Df Anjojtdo vetufiisfimd

ergo, atinotat Hieronymus in epiftolam ad Titum» Vreshjteri fciunt »

feex Ecclefi^confuenuine Epifcopofi^i prdpofuofubjedosejje-y ita Epifca-

fi novenntyfe confuetudine magisy qu-im bominicx dijpofitiontf veritate*

rreshyteruejfe majores ,& tncornmune debere Eccleftam regere: Mofen

imitantesi qui,quum inpotejiatehalferet folus praejfe populo ifraeh 70.

elegit, quibuscumpopulumjudicaret. Quibus genuina eli Leonis I.

ti^\^o\oi univerfis Germaniarum regionum Epifcopts initripca ,clepre-

hendentjGermanos noftros in leculo quinco quo ex;;tata? putantur

ift«litci-3e, fiilitiumiftudinterEpircopos &:Piesbyteros, quafiju-

redivino introduiSlum, difcrimen ignorafle vel negiexifte,im6&

contrarium ftatuiile. Conqueritur enim Leo,qiiod quidam Germd'

niarum ac Galltarum tirbium Eptfcopifrequenter Chorepifcopos ( qui jtdx-

ta Canones ^eo-C<£fireenfes>fivefecundum aliorum decreta Patrum,itdem

funti qui & Presbyteri ) vel Presbyteros deHinarenf, qui abfente Pontifics

altaria erigant » Bafilicasque confecrent &c. \. e. ofticium Epifcopo-

rum obtineant. Etiamfi autem non prscfuerint Epifcopi Presby-

teris jure divino , prajerant tamen , & quidem jure humano. Id

quodetiam in tertio»multo magis in quarto>l^culojamobtinuit.

Tertullianus»qui fub initium feculi tcrtii floruit » in libro de baptiH-

mo , quem adverfiis PfeudoprophetiflTam Quintillam (cripfitj c. 17.

id difcriminismanifeftedocet: licenira ille: Dandi (bapcifmi j qui-

demjus habet fummus faccrdos , qui esl Epifcopus; Dehinc Presbyteri &

Diaconi , non tamen fine Epifcopi aucloritate propter Ecclefu honorem.

DifFert igitur Epifcopus a PresbytCFO non nomine folum» dum

fummus Sacerdos vocaturjfed etiam ordine» dum facramenti ad-

miniftratio primum Epifcopocompetit,deinde demiim t*resbytero.

De ditferentia inter Epifcopos & Diaconos res in ccnfelTo eft. Unx-

cum tantum, (edilluftrem>locumdaboexmediofere tertiofeculo»

nempe Cypriani, qui de minifterio Ecclefiaftico multa hinc inde fuis

epiftolis inferuit.Ipfeautcm adRogatianumEpifcopum>deDiacQno

fuo conqueftum» itaperlcripfit: Memini/k Diaconi debent, quoniant

ApoHolos, i. e. Epifcopos & Prapofitos Dominus elegit : Diaconos autent

poH afcenfum Domini in coelos Apoftoitfibi conftituerunt , Epifcopatus fui

& Ecclefidt miniHros: ep. 6$. §. 4 Hxc ille adverlus Rogatiani Dia-

conumy qu\immemorSacerdotaruloci,&officii » ac minifteriifui obli-

tuti CQHtumeftH & iniuritifuii Epifcopum exacerbaverat. Unde pa tet^

emi-

Epifiopo Ar^entOYAtenpum. tff

«minentiorem effcEpiicopomm prae Diaconomm gradum. Sin

velis ejusdemMartyris de difcrimineinterEpifcopum &Presbyte-

rum fentendam, habes illam in epiftola fi. §.4. adAntoniumde

Cornelio Sc Novatiano perfcripta; Sic enim ille deCornelio Koma-

norum Epifcopo : No» ifle ad Eftfcopatum fufrit»pervemt yper omnU

'Ecdefiajiicaofficia premtiis , &in divinii adminiftratiombus Dominum

fitpe promerituty ad Sacerdotii fublimefaWgium ctm^tis religionis graii-

busafcendit. Loquitnr autem de Epilcopatu » quem Novatianus

Cornelio dubium reddere allaborabat> & jpfum vocat Sacerdotii

fuUimefaftigium, uz in domoedteKkum , vel in fcalafupremusgra-

dus; Presbyteratus igitur eftinferiorgradus. Lege apud Eufe-

biumhiftoricum lib.VI.c.ji/.qua: ipieCornel.adFabiumAntioche-

numEpifcop.exaravic de jiadibusiftis vel fi.indionib.Ecclefiafticis,

Presbyteratu>Dinconatu»SubdiaconatUj Acoluthia»Exorcifmo,&':

LedoratUiqu.-cq; nos nnnotavim^innoft.is Antiqq. Hccief Evang.

fcc. 1 1 1. art. II. §. u. feqq. Et ut propius ad fcopum feriamus »

inconcilio ArelatenfJ, habito anno Chrifti-;i4- cui etiamGerma-

ni.r Epifcopi incerfLierunt » &: fubfcripferunt ; Canone XVII lan-

atm-i ut nuHt^ Epifcopits alium Epijcopumin(ulcct,ve\ > utalii legunt»

concttket\ MoxCanoneXy.il {uh')n\v^v<.m de Diacontiusmbtcu, ur

nonfibitamumpyxffimuntyfedhonorem Prexf/yterisrefervent» tit finecon-

fcientia ipforum nihii talefaiiant. Hinc patet ditferentiainterPres-

byteros & Diaconos. In concilio Nicajno » cujus dodtrina & ca-

nones mSardicenii concilio,cui Amandus nofter interfuit,vel certe

fnbfciipfit) funt npprobati» ftatutum eft CanoneS. quiJ haben-

dum fit de Epifcopis aliunde in civitacemEpifcopalem venientibu?»

nempc fi recipiantur in Clerum , Presby terorum loco , & non Epi-

fcoporum, habcndos eile> inuna civitate duoEpifcopi probenttir exi-

ftere : ?va.fji^U rn^TrcKeiSCoiTtff-Ktvaifiiyir. Et in can. i/. fancitur,

ne de civitate adcivitatem (jiNTi iviffKOvQ^» (jLim. TfsaiSyTef©-, (xriTt

SiAKtp&^, neque Epifcopust ncque Vresbyter , nequc Diacontts promovea-

tur, feu transferaiur, [xfi [xiTalieuvHy. In eodem concilio > referen-

tcGelafioCyziceno» ftatutumeft : rcv [xiv iTijKGTrov {'Trlx^v 'tct-

TdL TOTOV n KVeiut af Ki(pAhUV //fcT UVTOV CVTet T^i iKKf^pTiaC Epl-

fcopum debere obtinere locum Dominii tanqnam caput poft iOwn Ecclc/i^e , quamrecepitj Vresbytertenereiebetfedem & (ocum seraphicum Sc Gc].

M T.i.

^}

^o Vf Amando

T.z. cctjcil. f. +f^. In eociem can.iS. Dlaconi jubentnr tn ftis menfuramAnere,fcientcsy quod Epifoponmi quiL,nm'tniJlriftnt, infe- fiores autem Preshtcns baheantur. SarciiCv.n(cs Patres , in liceiis» quibasipreAmanciuswofter(Libfcnpru> conquerunturcleArianiSj, quod alicui fuorum fycopiianrarum I.chyrq,^^/ nec?resb}ter quidem erati i^tj-KoTtif ovo[xa. Epifccpatus mmentndulferim.[ T.j. conc. f. fy.) quo fine? ut magnificentia nominii per fycophantiam auditores percel- lerent : paulo poft eandem artem notaut» qaod Orientaies ex Aria- nis fecerint Diac9nos,exdiaconisPres(;)iteros,ex rresbyteris Epi/copos. In conc.Antiocheno,quod an.^^r.celebratum eft,can.V.decretum lioc exftat : Si quis Presbyter vel Diaconus contempto ftio Epifcope fe/pfum ab Eccleftafegregaverit>& privatim apudfd collettispopuiu, altare arige- re aufmfueriti & nihila minus, Epifcopo feexhortante , & femel &iterum revocantettnobediens exjiiterit, fyAncmodisomnibus deponendum , necali' qtiandaconfequi CHrationem,autproprium honoretnpr^ctpere (peret. Ita Antiochenus habet canon , ex interpretatione liidori Mercatoris. Habitaquidemefl fynodus ab Arianis» fedcanon de re inter or- thodoxos t^ Arianos minus controverfa agir.

§. 52. Prolixius ha?c voKiimus prewlucere > ut conftaret» jam (eculo quarto > etiamtertio > fuille Epifcopos & Presbyteros inter (efe cum nominibus» tum autfloritate, 8c poceftate diftindos. Ta- lem i*it:ur Epifcopum ftatuimus nos etiam noftnim Amandum» Nam(i.)No;»e»hocgeritin adlis concHii Sardicenfis &A|rippi- nenfisjquorumutrique fubfcripiit. Ex epiftola Sardicenfium ad Alexandrinos res dara eft.^ Conqueruntur enim de pervicacia ^protervia Arianorum>quod citationi nonobtemperaverint kai 701 ^civrav >5 y.a>t <j\ivihQ'wTav i-^iaKcrrav r ctjt omnes congregati ejfemus Epifcopi, Dkas (i. ) etiam Presbyteros epiftoln? ifti fubfcripfifte c.g.Archidamum& Philoxenum Romanos. (2.) Forfan Sardi- cenfesvocabulumEpifcopusnon accepilleeofenfu, quo aPresby- terisEpifcopidiftinguuntur. ]^. ad [ i, } Presbyteros (iibfcripfille verum quidemeft>fedexprellb Presbyterii nomine, nomine etiam. fuiEpifcopi: Itaenim; habetPresbyterorum iftorum fubfcripdor ^«A/®-' 'PafjLHf iio. Af>X'S'eiiJt.it )^ (ptho^iw Tpi(x(?vri^fov ; lultus Rom<l { Epifcopus ) per Archidamum & Philoxenum Vresbyteros. Alius igi- ua: eftEpifcopus ilomanus> alii Presb^tej:i. T alis autcm iubfcri*

ptio

Monumeiiium LeQioms VIII. AuQufte quocl mvenhxm eft Arperiiordti sfofsum Anno ChviSii^^ T>C txill. die :? . 5eplembrB' . ^^

fubi

erra dej

^iiig^i^i/fii^tmmmMiimmmummmimitmmiiiittm

Zfifcopo Ar^entordtenftum, ^\

ptib ab Amando noftro nulla fada eft ; Nam fimplex runm nomen uibjedt: ^ a (j.ctv j&'y AmariiHs,y ei Amandus» ficat reliqui Epifco- pi. Adi.^^.QuoienfuSardicenres vocemEpifcopus acceperint> nempeeo>quemdiximus>fenfuj id patetexaliquot locis. Inipfa epiftola conqueruntur de Arianis > quod ob Aiiani/mum dejedtos fiofifnodoreceperinti «'m* ;i^ nV [xh^^ovo. QaQiiov •^fonyAyov > S^iuk^vhs /utVfif -^fia-^vTifiov, <t'!T»Si(ifi7(lvTifm Ai iTi^Ki^Trv! , fcd €tlam ad, majoresgradm evexerint-, ex Dtaconis Vresbyteroi > ex Vresbytcrii Epifco- posfacientes. Epifcoparusigiturexmente Sardicenfium eft fum- mus>&majorprasPresb)Teratu>gradus. Confirmatur fententi^ Ofii Cordubenfium Epifcopi prjcftantiflimi^&rerumEccIefiafti- carumpermultam experientiam fcienti/limi. Cenfuit illecano- ne VI . Concilii Sardicenfis > «0« licerefimpliciter Epifcopum conjfitue- feinaliquopagOy, velpdirvaitrbet n rivi )yeif i/.iv@^ "jrf «j/SuTej»©- {TAf Kt^f\iK ava,yKt£ioy^ ^.iTK^TKi tKfn(ri Ka.9t?'a.^i lya, ,ui; H.et.TiVTi\i^)Paj: Tcnima-KorH tvof/.a., yl ri slu9iVTi*j cuivelunus Presbvter fufficit i NOff vecefe ejietiim ilUc EpifcopumconJIitui, ne Epifcopinomen & aucloritat vitipeiidatur. Inter Epifcopum igitur 8c Presbyterum ea eft diffe- rentia>ucnonomni{ococongruatEpifcopatus,utpoteeminent2or» cuicongruitPresbyteratus. Nec abfurdam eiljfihincnoviimca- piamus argumenmm» nempe(2. }f.v tocoy ubi Epifcopatum geflit Amandusjquippequi erac Argentoratum. Neqne enimhcecerat velpagL4s>veIparvaurbseo jamtempore; fed nobili(Iimacivitas> digna( I.) ad quam Romani luas haberent ftationes. Legionem O^tavam Argcntorati ftationemhabuiirefuamJUuftri documento probari poteft, Cum enim Anno Chrifti 166^. Septembris die fecundoi?.iueportam> ut vocant, Hofpitalem , Argentorati» terra , pro excitandis munimentis> eftoderetur: inventus eft farcopha- gus > & in eo olla hominisquondamdefun6ti. Cujatis autem ille fuerit>infcriptio monumenci dooebat;HcTC enim erat infcriptio» fatis adhnc illxfa>quamvidesmajufculis hic(^) literis exprelfam. Operaf precium exiftimavim' fchematifmum hic loci in{erere>ficut eumpinxit artificiolamanub viriClarillimi Johannis Jacobi 2(1*^ l^arDf 6 Incl/ta:' Reip. Argent. tunc temporisArchitecli> Qui& defci ipfithis verbis:^or|IclItm^ ctrtf693?cnfcf^ctt^(Jdrpfr$/ tt?e(cf2crvcrmP3Dcr@cferifff/imurt)cracbtCrtLegiont)ct

M z ^cp5?

fyz ^<? AmArtdo

^cpfcrltcf^m ^ric^ef^Sdlcf cr ficlj bcfun^ctt / im^ ftBcr acbf IBcrrffcfeub licff iii Dcr iirDcii; lubcn anDcrn unf cr^ fcfeicDUcfecn ^afcn / mit gcbraiiDfcn O)^cnfci?cn^^no^ cfccnunD2icfc6cnacfuU/Dabcpaucf>^rui^c/4^c6(4am^ ^m / ®ldfcr /C^Jun^cn/ unD anDcre gc funDcnworDen/ Q3cp(^*riPctfcruna»nDFortiHcauonDcr<rtaDt<Sfrapt>ura vcrDcmBpufal^Xfeor/ Dcn ^Xi\\{a\x(ki uor unD x\<m\\1 iScpfcmOrietn 2(nno k^^^j^ 2(uc^i(I fKljnicfetwentg^u^ DcrtminDcrn/ Dag foIc!>c ©cbctnc alfof?arct/Daf?fl^ctie fnitJDdnDcnnicfef tt)oIt)abcnm64cn v^cbroc^cn tperDcn/ t)a Doc5 fclbige aMff Dae ttjcnigflc Dc^ 3a6r0 ^u ^wjcpcn fnafen/romanfauffcnDen jje^cn ^after bcnci^etunb wiDcrumb f rucf cn morDcn. ^ii\i acfjt 'Platten/Damii g^Dacf^fcr C<5rpcr bcDccft gcn?cfcn/ feinD ron rot^cr gc* metncr <^rDen/ jcDc in Dcr @rdffc/ 5ocf} i.<5cf?ut 9t5oU/ fcrcif g I. ^i\iv^ 4. 3oU/ unD Dtcf i. gotf. 2lu|f bciDcn i2:tu Den Der^ogcn (geif^en aujf gerauflTt/ Die ®c^rtfff/fo ficfe auff Diefcn ^laften ^cfunDen/ fcinD ^tpcpcrUp untcr!» fcl)icDlicf2C gormcn / Docij etnerfcp '^•ort wnX> %ck\{m/ toicobcn c;cDacfjf / unD algier ncbcn Dcrperrpcaivifcfeen ^orflcUuhs m\i Jictg obfervirf / »on Dama§ligen DCK ijr:)fabf ^aumcifler unD ingenieur

3o§ann 3acob 2lr§arDt

Qusqaef2.)initineranis>uteftAntonini, inter illuftres civitates computaretur; verbaitinerariiCunthaec: FroviruU Germanu pn^ ma civitatesfuntnumeroquataor: Metropolu civitas MoguntMcenfisj CIVITAS ARGENTOR ATENSIUM, Civitas Nemetum, i.e.Spi- ra, CmtM Vangionunhi.e. FFowew.Haec Antoninus,Caj£ar;anali4.isf Namadhucfubjudicelis eft , de Argentorato quoque notavity Quaremeritooenfemusjdignamquoque hancdvitatem fuilleha- bitam fede Epifcopali : Et(3.j exconciliisi quibus Amarufus inter- fuit, & rubfcripfit. Presbyteros quoque &Diaconos conciHis in- terfuilIe,<S: rubfcripfiile fatemur» vid. Eufeb. lib. VLhift. c.jf.fed & illud fcimusj quod non abfblute fubfcrip(erint> verum cum addita- mento Presbyterii > vel Diaconatus. In concilio Arelatenfi illu- Ibie habemiis exemplum. Nam canonibus rubjiciuncur nomina

Epifco-

Argcntoratenfium Epfjcopo. 93

Epifcoporum , Presbyterorum , dc Diaconorum Italiae» Gallix, Afiica-e.g. RetictHs Epijcopus > Amandus Vresbyter , Vhilomatm Dfa» tontts de Civitate Augufiodmenfimn ; Vocitts Epifcopus » Pettilintu Exor^ 0/iaideCivitate Lugdumnfium. Maternus Epifcopus ^ Macrimts Diaco- nttSfde CivitateAgrippinenfiumiSc feqq.Hribitum autem eftconcilium annojH. Inconcilio Ancyrano Iblifubfcripferunt Epifcopi ; fo- li in Neo Ca'fareenfi> foli in Romano 1 1. foli in Nicitno I. five ipfi , (ive ipforumLegatinomineEpifcoporum; foli in Gangrenfi» foli in Antiocheno ; Etquotquotprcctereafive nbortliodoxis» fiveab heterodoxis hactempeftatehabita funtconcilia» & fubfcripta , foli exprimuntur Epilcopi nomina fua f.ibfcripHlIc. Qunre fufficicn- tifailaindudionepatet,etiam Amandum Argentoratenfem fuiile Epifcopum. Confinnatur ^ '4. >.v condemnatione ,8c remotione Epi- fcopiColonienlis. Amandus quoqueabrogavit Euphratce Epifco- patum,quod tum non tam potui(I'etfacere,ex moreEcclefiaftico>nifi Epifcopusextitillet. Jusequidem removendiad univerfam Eccle- fiam fpectabat.fed exercitium juris erat tum penes Magiftratums&: Epifcop.prqcipue.Hi caulfam cognofccbant in concilioj& reum re- mocione dignum elle declarabant^fuum deinde judicium exhibebats melioribus tempor;bus, Imperatori» & rogabanc, ut approbaret,& exequeretur. Ut hxc omnia clarius elucefcant, teftimoniisali- quot jlluftrabimus. In concilio Nicajno oecumenico > S< apu4 omnes orthodoxos hadlenus recepto, Can. 5. clarehabetur » a qui- bus excommunicaciones fuenntexercitar, nempe u'jbrZvxa.Q'Ua,t rnr iirttfXi^v ^^Ko^m , abEpifcopu per unamquatnque provinciam ; Ibidem locorum habetur» quomodo habita fint concilia> nempc

KotvK TJv7a)V tZv ^iTKii^av 7»{ iTTetfXittS ^lc etUTo ffvrttyofxivav ,

commHntter omnibusfimul Epifcopis Previmia congregatU, Bftc , per- git Canon» qui fuopeccaverint evidenter Epifcopo > y(pKiyosdiKmuvmoi <^ ireiaiv Ivau S^^afu excommunicati rationabiliter ab omnibus <ef?/- njcn/fty.IgicurjquiconciliisintererantjerantEpifcopij&Epifcopiab Ecclcfia indignos excludebant. Canone VI. (ficutTom. z. con- cil. f. iH» exprimitur) fancitur : N«//«i Epifcopus reciptat ab alio quo- iunque Epifcopo excommumcatumyftve Fresbyterum > five alium e numertt Clcricorum. Quae cum ita fefe habeant,manifeftefatisargumen- tum hincnafcitur proEpifcopatu noftri Aroandi, faltem exmente hypothefiumEcdefiafticaruiQ > &i PontificiacutQ.

M 5 $.;3._Aman-

^

P4 T)e Amando

rcfAfi». §. 94. AmandiEpifcopatnmfatis,opinor>prol>avimus,Vi*

dendum jam,qais poft Deum ipfum vocaverit > elegeric » &<. confti- tiieric Epifcopum. Statuimus nos : Ammdum AYgmoratl Bpifcopum ejfe declmn & vocattim » &conftitutum a totd Ecclejia. Statu nimirum ToliticOiEcchJiaJlicOj&Oeconomico. Etiamfi n.in fpeciedeeledtione & vocatione Amandi nihil inveniamus; invenim' tamen communem in Ecclefia regulam> a qua Amandum excipere nulla neceflicate co- gimur. jaredivino poteftaseligendi ^ vocandi Minifterii Eccle- (iai^ici refidet-penes univerfam Ecclefiam » &omnes ejusordines» Ecclefiafticum,Politicura>&Oeconomicum. EccleftaRtcum ^Niifn Chriftus Apoftolis fuis in orbem miflis fingulis dedicpoteftatem non modo ut ipfi <locerent , fed ^ utDo(5l:ores & Paftores Eccle- fiis a fde fundatis prsficeient ; ficut enim, inqiiit Joh. XX. mijit me Patert ita ego mitto vos ; MilFus autem erat Chriftns non modo ut ipfe Evangelium pra?dicarec> led etiam ut ordinaret miniftros > qui dc ipfi annunciarent : quare ^ Apoftolos mifit > ut prasficerent Ec- clefiis pai[cendis Paftores , pari inter fe poteftate. Hanc Epifiro- pos conftituendi poteftatem fibi a Chrifto commillam Apoftoli transfuderuntinfingulos quoqueEpi^opos ■> ordinandi Epifcopos alios velfibi fucceilores , vel novarum Ecclefiar4.im& parochiarura Paftores ; vide 1. Cor. XII. iS- Tit I.|. 2. Tim. IV. 10. Iren, lib. 5. c. 3.Epift. 7. Cxleftini Pontificis Romani adfynodum Ephefinara. ExempU rem magis declarant; Polycarpus Johannis Apoftolidi- fcipulus, & poftea Smyrnseorum in Afia Epifcopus , deftinavit Gal- lis docendis Irenseum, tefteGreg.Turon. lib.i. degeft- Franc. c.257. Idera mifit &Antiochium, ThyiTum, Felicem> BenignumGaUis erudiendis , Cr fides eft habenda Marty rologiis. Athanafius, Ale- xandrinorum Epifcopus > Indis pafcendis prasfecit Frumenrium> ut eft apud Socr. lib. i. hift. c. ly. & alios. Burgundiones > in noftra Germaniaprimahajrentes» convertit ad ChriftianifmuraSeverus TreverorumaliasEpifcopus>&Epifcopum,fiNicephoi-olib.XIV> C.40. fideshabenda eft> prxfecit. Confer Socrac. hift. lib.VII.50. Foliticum; Eft enim Magiftratus extra Ecclefiam Epifiropus > in externaacconomia^&Nutritius Ecclefiaj,cui competit cura con- ftituendi utiles Paftores> qui gregi pafcua verbi divini & aquas Ifraeiis praebeant > non toxicum. PraxisEccIefiajprimitivajrem

facis

Epifcopo Argenteratenpum. 9j

{atisprobabit&illiiltrabit.EuftachioEp:rcopo Aiiciochenoriimdc- pofito,ImperntorEpircopos;«///r> aliumt quiipfis videretur idoneus* Ecdefiie Antiochena antifiite deligeret » id quod etiam » acceptis Im- peratot iis literis» feceriint» refereiite Sozom. lib. x. hift. c. 18. Et ne quis excipiat^ noti valere teftimonium , quod Euftachius injuftS fuerit dejedus , recitemus exemplum Eufebii & Theognidis Arianorum. quos Imperator exuUre mdndnvit , fcriffitquc Ecclefi<t liicomcdienfi, utfidci, quAin comilium tradfdera:>aclhxrqieret,&ortho- doxos eligeret Epifcopos ,Ultique obtemperaret. hb. i. c. 20. Imperato- ris igitur erat mandare,qui &quales eligendi elfent Epiicopi><?<: Ec- clefia? competebac jus eligendi. Non qnidem negamus,fuifle tum Epifcopos, qui ad (e (blos id juris raperent» confticuendi , quos vel- lent, Ecclefia: miniftros» fed improbavit ipforum audaciam conci- liumNicrenum. Etiamfienimnolueritordinatos abMeletiode- ponere,reliquistameninferiores;udicavit; nec niCi fitffragiopopuli &c Epifcopi Alexandrini fuccedere permifit. c.15. In EcclefiaHie- lofolymitana popuU /ufragio decretum fitit , ut poft mortem Macarii ( Maximus ) in iUius urbk Epifiopatum fitccederet. lib. z. c. i<j. Ecce poputi 8cfuffragitifn> dc decretum in conftituendo-Epifcopoetiam HierofoIymitano.Conrtantino dcfundloidem juris inConftantium filiumderivatumeftv ExtantAugufti hujus literje ad Athajiafium T.z. concil. f. (jO(J. inquibusharcfcribit: Athanafius & voluntate optimi , & judioio nofiro > patriam & Ecclefiam, quamantea divino nutn pojfeditirecipiat : Et inliteris ad populum Alexandrinum : Decre. vimus Athanafium Epifiopum , virmn apud omnes reclitudinemorumqtu pr»bitate clarum^ad vos remittere. Lt ad Neltoiium : 5/ quid tmquam ddnoxamcontumeliMnve eorumy qut Atkanafio communicarunt y decre- tuminvemtUTiid omnino deierivotumui. tiam & officinmi quod an- teahabuerunt ejtts Clerici, iteruni eosdem habere volumw. Hocenim decretamobfervari jubemus,ut refiitHio Athanafio fu£ Ecclefit, commtt- fiicatores iUius idem haberent officium t quod antea pojfederunt : & feqq. Hinc patetjjus Ecclefia? miniftros conftituendijvel reftituendi,fuiile hoc feculo penes Magiftrntum politicum. Sednequepenesfblum Magiftratum politicum , verum etiam populum. Mentio enim in ipfis concilii Agrippinenfis adis fic literarum plebts Agrippinenfiunt adverlus Euphiatem Epifcopunafuumfcriptarumi Nec Agrippi-

96 T>e Amando

nenfmm moc^o 5 fed omnium EccUfurwH, lui J.lTes Spifenfiiim , fcu

Nemec.im, Epifcopusexpreflin Ec nequisexci}:)eret> perEcclefias

intelligi repr:tlentativas, nempe cimcilia» ideoque Valeri-uius Aiv-

tifiodGrenfium EpifcopuSs midtorum etiam caromm Laicorum fubfcri-

ftione infignes fuille memorat. Si igitur Laici cooperati lunt

in Euphratae condemnatione, etiam ineledione Epifcoporum fuo-

rumfutfragiafuacontulilleperfpicuum efl:. Fecit plebs Agrippi-

nenfisjquodHifpanicam facere voluitCyprianusepift.68-§- 4- ^ro-

per quodplel/SiObfequens pr<eceptis Dominicis, & DEum metuens , apecca-

tore Prdtpofito fepararefe debet,*necfe aifacrilegifacerdoiufacrijicia mi-

fcere ; quando ipfamaxime habeatpotefiatem veleitgendi dignosfacerdo-

tesi vel indignos recufandi. Ouod ipfum videmut de divtna au5loritate

defcendereyUt facerdosplebe prcefente ,jubomnmm ocults deligatur, & di-

gnus atque idonetis publico judicio ac tejfimonio comprobetur. Cypria-

nus vult plebem Hifpanam? ut a facnlego facerdote f efe ahftineat *

ratione addita>quod habeat poteflatem eiigendi dignos facerdotes>

innuens,eum> quieligendi poteftatemhabet, habereetiamremo-

vendi > 8c \icc verfa. Ulterius veniendo, referendum huc eft»

quod de Martini Turonenfis Epifcopi eledlione anno ^70. fada

apud Severum in vita Epifcopic.y. legitur, nempe? populi luffra-

gio, nequicquam rewitentibus Epifcopis , Epifcopatui admotum

fuifteMartinum.Monachum pridem hifpidum: Merentur fub-

jici vetba ^»idii Bucherii lib. XI. Bel. c. 10. §. 8. HancMartini

confecrationemfufius e Sulpitio narrare vifum;non tantum > quod Marti'

nusGailiarum Apo^olus habeatury& Belgicx nofira Ecclefia fpiritualUex

iaptifmo alumnus : fedetiam, utmodum prifcum Epifcopos cleripopuli^

fuffragits eligendi reprafentem , quemyficut in alits Galliarum , ita in Belgii

noJiri,partibHS viguife nihil dubito. Mutare fuajit populi f<fpe efferati

c<ecitas,improbitM-> avaritia, partialitaSi&ad unum prmcipem declarart-

temy Pontifcem Romanum approbantem, confitio tutiore referre : Manet

tamen in Belgarum quibtudam populis prifcus iiie eligendi mos , ut in Leo-

dienfi adhuc hodie videmtts , & non itapridem in Cameraccnfi. Confer

cxipfisPontificiis fi;riptoribus illuftres Henric. Valefium in notis

adEufeb. lib. VI. c^j.f ijy. Ifmael Bulliald.de Ecclef. Lufitan.p.8.

feqq. Dionyf. Petav. lib. 1. deHier. Ecclcf. c. 25. fi placet noftras

quoque Antiqq. Ecclci. Evangel. (ccul. I. pag. 14. 11. pag. 205. IIL

p. n<?.

Argentinenfmm Epifcopo. py

p. fK?. (eqq. ubi videbis fufficienti indudioneex tiibus primis poft mtumChriftumreculisprol^atiJim, jus&morem vocandi minifte- riifemperfaiirepenes totam Ecclefiam» non autem (olos Ecclefia- ^icos) multb minus penes folum Epifcopum Romanum.

§. y4. Oftendimus» Amandum noftrum abomnibus tribns

Ecclefia; ftatibus Epifcopum elfe eledtum & vocatum , jure &c more

ubivis Ecdefiac locorura recepto. Operrc autem prccium eft , in-

quirere, quis potillimum Magiftratusnoftrum Amandum confti-

tuilTeEpircopumprobabiliusvideatur. Singulari beneficiodivi-

no fadlum ert, ut divifo inter Carfares orbe> Gallia quoqueCon-

ftaniio ceflerit regenda > viro tgregio, & prafiantufim^ civilititm , lau-

danteEutiopio. Parumhoc: NamhocCjelare/^^fy^fubditism*

reltgiomfine molejiia cxcoknddt libertas ^emiufa ifl-> tefteEufebioI. i.

devit. Conft. M.c. 9. Cumulus 'xcct6S.x.,Q^\\o^,re^iiiiata^erittniT)eo-

rumplurium fuperJiitione».l)eum onmium moderatoremultro agnoverit.

c. II. Non diu equidem poft inBritanniarebus humanis exem-

ptus efl: Conflantius > fed semulum paternae virtutis habuic

fucceflorem Conftantinum cognomento Magnum. Hic compe-

fitu Britannia rebus in Gallias cum majori copiarum patc} narum parte re-

dittyTreviris claro jam decejforum Impp.domicilio imperiHm fiabiliturus ;

Felici hoc omine fadil eft' Nam tranquillisChriftianis fiib hocPrin-

cipelicuitelleilmb ipfe tandemanimum adChriftianifmumappIi-

cuit. ExquotemporeChriftianor.res melioriinlococoeperuntefle.

Nam moxconcilia funthab.ta, Ecclefisreftaurata; , Epifcopi con-

ftituti; diosceles diftindae > &omniainmeiioremfaciemfuntrefti-

tuta. Imperio interfiIiosdivifo>GaUiaConftantinoJuniori ces-

fit regenda; qui ledulam deditoperam,ut Galliis Epifcoposordina-

ret. Vide Greg. Turon.I. X. c.31. Occifo fucceflit fraterCon-

ftans»orthodoxo orthodoxus>Treveris ledefixa.Hictemporecon-

cilii Sardicenfis & Agrippinenfis occidentis erat Imperator; Socra-

tes cnim lib. 1. hift. c. 20. ipfum vocat partium adoccidentem fpe^an-

tiumlmptratorem. Olimquidemltaliae folumpraferat, &utplu-

rimumMedioIani verfabatur; extin»f>oautem Conftantino fratre^

Galliarum (Sc Germaniarum Domino , quod , juxta computum Ba-

ronii > fadlum eft annoj^o. in defimdi ditiones fucceflit Con-

ftans. Hieronymi Gebvvileri verba hoc doccnt : pofi Confiantini

N Magni

9$ Vf AmAndo

yutini obitum Con/iantinus > Confiam , & Canflantius im^rtm-» quod pr manm a Fatre annopriore accepetanty ita interfepartitifmt > ut Con- jiaimnm MaxlmHi natti GaHinfy HifpaniM, Brittanniamquc Infulamob- tinercty Conjianti Italia ctm lUyricocr Gr^cia cederet-, Btzamium & m- ens Confiantii ejfet. Vcritm Conftantinns hubendtfQrfan lihidinevi£itts> ConfiamifratriGailicoexercrtufrettisbetlum inttdit , quod, dumincau- titis^erereti ad Aquile^ram inftdm exceptus, anno Domini Chr. XLlll.fii- pra CCC. occiditnr : ficque Romani imperii principatns loccidentalium qmdempartiumiadConHantem,Ortentaltum vero ad Conftantium deve- nit. Ha:cille lib. 2. Comment. Hafp. MSC. c.3y. Sed vide.imus amiquiera teftimonia. Certe, ne longius eamus , idem infcriptio concilii Agrippinenfis pras fe ferc ; C\c enim fonat : Euphratas ColO" ni£ Agrippin^e Epifcopns. quod Clmftwm Deum negaret, harefis damnattisy atqtte exauciorattis efttanno Chrifti 7,^6, lulii Fap^t X. Cenjiantu AuguUi in ItalialX- inGallia V. Et quidem Treveris circa hxc tempora ver- fabatur^ uti docet Jacobus Gottiofr. in notis ad defcript. vet. or- bis p. 45. Videcur igitur Amandus nofter a Conftantini faltemc filiis^frnonabipfoConftantinoMagnoparentejEpilcopuseflecon- ftitutus. ludicioeftorchodoxiaAmandi^cuiirapenfe favebant &c Conftancinus Junior,&Conftansfrater: Sicut enim ipfi Arianam ha:reflndamnabant>ita vicifltm Homoufianam orthodoxiam > Sc. ejusdem profellbresfovebantjpromovebantj&defendebant. Non- dum coniiieverant fummi Ma^iftratus facrorum jus m folum ordi- nem Ecclefiafticum rejicere , Ccd ipfjmec exercebant. Exemplum' prsbet concilium Sardicenfe; Sic enim Parresinlicedsadomnes; Epifcopos : Cooperante Deigratiai^y dvro) oi Xji/si^cLToi /iiatKHi; auvnyAyov iii/.tts cyu.S^iunicfav ex«tfp^(&F5.t) tcaswj» ;t, thv etytcLv tauthv' ovviSovhi THSsipJ^a»' '7rcKiiy'iv't^n^$iScdKai7iv , ipfi quoque religioftsfimi ^rincipes nos ex diverfis provinciis , ^ civitatibtisinunum convocarunty> iupienteSiUt fan^a fynodus in Sardorum civitatem conventret ihx. paulo' poft : Venerunt quoque ex oriente Epifcopi 'Tr^oj^a.irivni k- eturoi is^'- T-avtijai^i^a.Tm l2a,(rihicovyadid ^ ipft in/iigati a religioftsfimis Impe- r.atoribus. Athanaf Apol.adConftant.T. i.opp. fy^Jo.feqq. So- Gr-at. 1. i.hitiG.i6.Patet hinc,civitatem Argentinenfem fuifletum) fu.b imperio Romano > utpote cujus Epifcopum Romanorum Im- peiatores Cojiftantius «Sc Conftans pro fiia au(^oritate poterant

evo

'Eptfcopo Argentoyaienfum. 99

evocare-, quovellenr. Cumque rfeudo-Saidicenres legatioiiem ex (uis mihllku ad Maximinum Treviienfem, excominunicati Tunt abhoc, \d qvicdfme Conjfaniii Imp. confenfu Maximinus/Je^-ze^m «0« potuijfet, fatente Jeliiita ijuchetio 1. IX. Belg. c 5. §.8- Addit.§.f>. eosdem Gallicanos EpilcoposConftantem ad fynodi celebrationem impultsfe. Mediolanenfem uc Corrftantius convocaietj rogandus crat, referente ipfoBaron. an. 546. §. j. Etutpropiusadnoftras Germanias accednmus : Maximo Gatliaritm imperatorefeu rege fedem ftwn Treveri fubentei freqnens concdittm prjtfati U-tximi jujfu ibidem fuit convocatum , cui divtis Martinus luronenjis prxful ittterfitit. muUif (orufcans miracults , item Ambrofius Mediolanenfts > Aufonius Burdega- lenfis Epifcopi, Hieronymus Bcthlthemita, &plures alii-^ verba lunc GebvvileriinChron.Halp. hb. i.c.^^.adannumChr 3S8. Idem lib. ?. c^ fcribit : Leopapa Marciani Catholici imperatoris cmfenftt. Chalcidonenfe concthum indixit. Annales quidem Trevirenfes & Colonienfesapud Gualcher. To. i. Chron. p. 1458. referunt, fyno- dum Agrippinenfemfuiffeconvocatam audoritace Julii P. R.per Maximinum Epifcopum Treverenfena: ied ficut nullustunc Ju- {ius tl.omanorLnn Epif:opuserat, ica nec uUus calis fuaaudoricate coaere pocutt fjnodum- Maximinus ipfelaudac poflulatum fra- /y«/»5cujusgratia conciliumcongregaricj nul'umautem Pontificis Romani imperium. Credo» Baronium>alio<;que Pontificios, ideci iniquiores elfe concilio Agrippuicnfi , quod nulla fui Pontificis Romnni in ipfocompareac auvitonMs &: jurisdidlio.Neq; convoca- runc tantum Epiicopos ad conc.MagiftratuSjfed etiara de re ipfa di- fpoiue^runt. Sic enim iceinra Sardicenles ad jiilinm Romae Epifco- pum perfciibunt ; Triafiierunty qtMtraclanda crant. Kam &ip/ire- ligioftsfimi imperatoretpermiferunt, ut de integro univcrfa difcHJfadijfu- rentur. f. 4 i. concil. Conhrmac Socrates lib. 2. hift. c. 14. Imperor tor cenciiium EpifcoporumSirraii convocari jiibet. Ecmox: Dcfen- tentialntperatoruconvenerunt Epifcopi. Ecc 19. Exibat edicUm Im- feratoris, ut concilium Mediolani cogeretur. Loquicur de uno folum Imperatore; nempcCouftaiuio»quiadhuc fupererat, habito con- cilio Sirmienfi , cum fratres jam defundiellent. Sardicenfes vero loquuntur de pkiribus, nempe Conftantio (?c Conftante , qui Sardi- HiceJifi & Agrippinenfi conciliis habicis adhuc incer vivos dege-

N i bant.

loo Ve Amando

banr, <5«: communi jure res Ecclefiafticas adminiftrabant. Cort* ftans adhuc lupereiat , utpote demum defun<51:us anno 3^0. jiixta Baronii computum» fed &Conftantius. Athanafius in epiftola adSolitarios refert» q-.iomodo ex concilioSardicenfiablegati fue- rintVincentiusCapiianus Epifcopus , & Euphratas Coionienfis > literis commcndatitiis Conftantis Imperatoris inftrudti , ad Con- ft:ancium3tt/-/jro/i«flrf/ decreta Uiiperator ConslAntm Epifcopos, quosipft ejeceraty infuxsfedes revertipateretur : Et in eamfententiam a ConRante pientuftmo adfratrem fuum titerii datis , quibus Epifcopes illi commenda- bat. Nec infelix fiiit legatio. Imperator enim {celere Ariano- rum ab hxreticis abhorrens, & ad k^t reverfus^ relegatos ex Alexan- dria ArmeniaVresbjteres & Diaconos eveiiigio redire jubet y & diferte Alexandriam fcribit» ne uUerius Athanafii aui Clericos, aut Laicos perfc' ^uerentur. Unicumexrecentiorefuffragiumaddamuspro jurefa- crorum. AdoViennenfisin Chronico ad an. Chrift. 30<J. anno- tavit : Conflantmus Imperator de perfecutore chrifiianusfa^Hs > licen- tiam dedit Chrifiianis libere congregari» & in honorem Chri^i ubique Ec- (tefi.is confirui ; acpene per totum Imperium Romamm privilegia ftngu- ifSiivitatibusdediti utpopulus Cbritiianus fub jure & crdinattone Epi- Jcoporum libere vivereti ac Dei temptis tibere honoris /iru^uram compone- ret H^cille. Hincpatetsquomodo jurisfuiretinentiflimifue- rint Imperatores >ut in conciliis convocandis > itain Epifcopis vel deponendis> vel Feftituendis> ut non poilimus non Amandum quo- que ab i pfis confticutum autumare. Primus Con^antinus ad Rhenum Epifcopatus inHituife , ac dioecefes diHribuijfe > videtur Bucherio lib. VIII.Belg. Rom.c.^.quare & Presbyteros in Epifcopos evc- xit>&vocavir. ni.Djctce. §• fj* Videamus jam>quorumEpi{copiTs fuerit Amandus. Jis(\.)m Refpondentada Agrippinenfis CynodiArgentinenfiu?n. DiftincSlam /enere. igitur>fuisq-, limitibus circumfcriptam>dicecefin habuit Amandus. Id quod altius repetendum ; Poftquam tempus venillet , ut per Ev- angelium univerfus mundus ad veram Ecclefiam folenniterevoca- retur,Chriftus,EccIefia? Cnq caput>mifit duodecim Apoftolos in uni- verfumorbem, qui Evangelium praedicarent^&hincindePafto- res & Epifcopos conftituerent> ut quod ipfi plantaflent » hi ulterio- ri do6lrina rigarent 8c promoverent. Conftitati igitur abApofto-

lis

Epifiopo ArgentOTAtenfium, lor

lis Ecclefiariim Dodor;rs non ipfi /bliim docebant, fecI&n.ovos ipfi » Apoflolorum exemplum & mandatum fecuti, conftituebant operarios in vinea Dominij ficubi videbant velcommodum>vel necedariumelTe. Res feliciter procedebat , ita utexiguo temporis fpacio univerfus orbis femine vcrbi divini confereretur. Sed ne qua confiifio &■ fchifmara orireniur , placwit Ecclefi.T Epifcopos fingu- los, fingulis fuis fedibuSj & diarefibus circumfcLibere, ut quisque Hiamportionem eodiligentius cxcoleret>dum fbli illielletinten- tus. Ulteriusdeindeitumeft. Ut enim interEpifcoposquoque ordoeflet, placuituniMetropolitanofubordinarereliquosprovin- cia: Epifcopos ; Et iplos quoque Metropolitanos plurium Provin- ciarumuni primatisfivePatriarchn?, qui (Sc Epifcopis & Metropo- lirnnis prasfideret, fiibordinare. OtnfHntfuper Hioecefm Epifcopii ad Ef- clefhtSifuprafuos terinimsfit.iiM accedant ; neque cenfundant Eccle/iafy fed , fecundum canones ( Nic.Tuum & Antiochenum ) Alexandria qtti- dem Epifcoptm qu<tftmt in j£^ypt9,tantwn admini/Iret ; Orientti autem Epifcopi orientem folum gubernent,fervatUfrivilegiUiqU£ Antiochente Ec- cleft<t,Kic(entiCAnonibusytributa funt ) Et Aftant dioecefeasEpifcopi Aji4- ttamdiaceftn tanttimgubernent ; necnon & Pontic^diacefeas eatanttwi > qu£ ad Ponticam dioecefin pcrtinent \& Thracite,qu£funt in Thraciagttber- nent: Itafancit concilium Conf^ant. I. cap. 2. lis autem Eccle- fiis prxrogativAm aliquam vel Metropolitanam» vel Patriarchaletn tribuebant) qua: vel ab aliquo Apoftolorum fundata? , vel politica aliquadignitate erantinfignes > &:hicquidem rcfpedlus ifli inter- dumprarvalebat. NamCa?fareaPalxf^inT,ProconfiilatuaVefpa- fianoexaltata, palmampra:ripuitHierofolymis>uti(IaefIetMetro- politanTEcclefixfedes>hxcfubje6la. Patres concilii Chalcedo- nenfis capit. 17 : Si qua verb Civitas, inquiunt ,fuerit imperiali po- tenateinnovata, h. e. ad dignitatem Metropolis eve^aijimiles acpublicas form.ts EcclefiaJIicarum quoqtie rerum ordo confequi debet. Et in con- cilio Taurinatenfi, habico tempore Siricii>cum certamen inter Are- Iatenfem&ViennenfemEpifcoposefIetexortum> de primatuMe- tropolirico> definitumeftcap. 1. Vt,quiexeti cemprobaverityfuamci- vitatem ejfe Metropolin,'ts totius provincia htnorem primatus obtineret : & ipfe, jttxta prttceptum canonum > ordinationum haberet potejiatem : Me- iropolin igiturintelligunt quoad politicam emincntiam. Unde

N 3 fimul

102 Tic Amanda

(Imul {.^tetjdiftincbixDnem iftam fediiim Epircopalium &Metropoli-

canariim ex refpedlu fere politico fuille depromptam. Quod au-

tem didlum eQ de Patriarchis -k Merropolitanis » quod ipforum fe-

fe Doceftas Ecdefiaftica extenderit > quousque policica Magiftra-

tuum, idem de Epifcopalibus quoquefedibus ftatuendum»quod

Epilcopus fpiritualis fu.x poteftatis limites habueritaequales > qua-

- leshabuit iii politicis Magiftratus.

^"^.'J^^JfJ' Hxccumin theliita le^habeant, videndum in hypothefi de

f,e]f dicECeli Epifcopi Argentinenfis, qui fuerint ipuus fines> & qui Me-

tropolitanus? ^lms definivit B. Rhenanuslib. 3. Germ.f. m. 117.

fcribens ; Xnbams •> [iuTnhacos ahEckenhachorivo terminali Saletio-

nem mque regtt ArgentoratenfisVrdtful antiqua jribonorum oppida>fmn-

mum Elcebum , aut hujus ruinas potius » & ifijimmn Broconugum fub fe

habens, ab Argentorato vero, quod etiam olim Tribonorum caput fuit, no-

men fortitm-,non fecus ac Comes ille militaris apud Romanos. Etinl. r.

f.u. in eandemfententiam fcribit: Maximam Sequanorum excipit

tra^us Argentoratenfis adfojfam terminalem EccenbachhfiuvioUy mdia-

riofupra felefiadium , iisdem propemodum finibiis olim inclufus > quibiis

nunc diacefis Argentoratenfis circumfcribiturinifi quodverfus Moftllam

fluvium huic multum decesfijfe videtury quousque Gertnaniam fuperiorem

fiveprimam Vtolem<zus extenditi cujus hac pars fuit. Hxc Rhenani

C^ Metro. feiitentia eft> in qua nihil delideramus. De Metropoiitano videa-

^Mo^^unti" "^^^ ' ^^"^ fuerit » Moguncinus ? an Mediomatricenfis ? W^or-

„ffs ? matienfis ? an Treverenfis ? Rhenanus ftatuit : Sicut Conies Argen^

toratenfis , prxfeclus militum apud Nemetds y&Prdfedusmilitumapui

VangionaSi Ducem Mogunciacenfem agnofcebant , df ConfuUrem ipfum ;

fichodie VrAfules iftarum urb/um Archiepifcopo Mogunciaccnfi fubjeoii

fint. ConfirmaturexilluftrilocoicinerariiAntonini) quemfupra

§.4^. defcripfimas. Nam Metropolis civitas Moguntincnfishada-

tur;&: fubjicitur civitas Argcntoratenfium ; uc videarur Moguntia

fuille Metropolis refpedu etiam Argentorati. Subfcribit ^gi-

^„^^^/0. diusBucheriuslib. VHI.Belg. c.io.§.io. Non tamen di/Iimulat

gna/rice». Rhenauus , elle > quiMediomatricenfem faciantMetropolitanum

/'•'''' lib. i.f.ii. Hancregionemolim Medi9matri(itenuerunt , quorumfines

pr£terftuere RheNum,autor eft lulius C<cfar : Proinde & EpifcopalemMe-

jdiomatricQrum dicecefm hucusque protenfm furjfe » funt > qui tradunt*

prius-

ArgentQratenfium Epifiopo. 103

priUfqu4m Argemoratifedes Eptfcopulu per Trancorum RegemDagokr- tnm con/iitueretur. Si igitur (iioecefis Alediomacricenlis CeCe exten- dk Iiiper Argeiuinenfemj iftius EpifcopumoporcecMetropolita- numhiijus fuiile. Supponimusenimnos, quodruprael^ evidum» antc perfonatum illum Dagoberci Amandum, exticiilealicjuem tri- busieculisantiquiorem Amandum , Epifcopum Argentinenfem : iit ex eo tempoie Epiicopatus fueric Argencinenfis. Cxcerum, quod Metropolitanum Metenfem rpe6lar»opcarem, utex antiqui- taceeameminenciam probarenoqai ailerunc : Quod enim fundn- Hienti loco adducunt > de Mediomatricibus in agro Argentoraten(i dominantibus, id j.im S:rabonis a.'tate»juxta Riienanum ipfum^ex- ipiraverat, dum pulfisMediomatricibus.Tribocliitradum ii^um occuparunt. DeVForm.ttienft quoque iant>qui mentionem inji- ciunt, ipfoSerario in Moguntia iiia lib. i.c 11. fatente^ Mogunti- mm Efifcopim VVormatienfi fubjiciunt omnes Moguntini Epifcoporum An vvor- Catalogii & VVormatienfes , ex iuque Brufc/ms , itemque le^io X 1 X. de "^'^"^"I'^- S. AureOi &Freherus inoriglnibus ValatinisS' f. hincque apud citatum Brufchiumprifceijludfiipula difiichon :

Eice Moguntinti a Im ^ d.tt Epifcopus ttrbts

Culmen Metropolti , quod crattibiCuarmacienfi. i.e. Wormatienfi. Dixeritquis, Trevereniem>ul3iipfelmpera- tor refidel-)3t> fuifiTeMetropolit^ii-uim. Ceite in concilio Aorippi- ^" /\ ^ nend primastuiicMaximmus 1 reverorum hpilcopus >nec prxro- gativam prrr reliquis iiabuic Moguntinenfis. Probabilius igitur videatui> Treverenfem fuiile Metropolitatium , non Moguntinen- fem: Dicaprobabilius; cercumenimnechoceft, quodTreveren- fem ArgencinenfisproMetropolitanoagnoveric, Nam, fi JHfiia- riidefynodis librum intueraur, deprehendimus hanc infcripcio-^''*/^. nem : Domints ^'Beatiifimufratribus & co^pifcopuGermanixprimx , & „g„j;j jyf_ Germanitc fecund<£ , & prim^ Belgic<t , & Belgic£ fecundtty & provincice tropoHta ? Aquitanic£&c. Exhoc ordiiiei€gidius BuclieriusJefuitalib.VlII. Belg. c. 10. §.7. & lib. X. c.13. §.8. colligit eminentiam Belgii fui prap Gallicanis Epifcopis , quod iftius Epifcopi antehos fuerint compellati; Igitur Germaniae noftrre primje Epifcopi fuerint o- mniumeminentiflimi^quiaanteEpifcopos Belgicaj primas & le- cuuda: abHilario funt compellati. Guidus Pancirolus in Com-

mea-

I04 ^^ Aurelia,

meotario edito in Notiti.im Imp. occid. non dubitat (Tum MoguntU nenfiMetiopolijetiam Argeiuoratum noftram Metropolin appeU lare. Si igituu nofter quoque Argencinenfis Metropolicanus fue- ric> neque Moguntino^ neque Treverenfi.ut Metropolitisjfubfuif- fepoteft. Seddehoccumneminelicigabimus, fufficiatnobis,Ar- CTencoratumnoftrum provincialem fuilfe Romani Imperii civita- cem: numerandam inter i-ra.cxla.s )c,T<>\Hf provinci.ts & civitates, unde Epifcopi convocati func adlynodumSardicenfem celebran- dam. ^urflUti* §. j^. ReftattraditioAurelia!>Einbethx»Worbethaej&Wil-

traduionis bethac enarranda , ^examinanda. fi.JN^irr^iritfnm; malumus fa- i\.)Narra. ^^^^ aUenis , quam noftris >verbis. Facinmus autem verbisBre- pent.Bre- viarii Argencinenfis > quod idibus Oi5lobris memoriam AureHac <!tiario : virginis coUc> & hiftoriam ica refert : Tempus, cum per divinam ordi- nationetn beatuftma Vrfula cum fuo comitatu acivitate Romanaafcenjis navibus per decurjum Rheniredire dijpofuijfet ,ftcutplenius ingefiiiejus continetur : Aurelia virgo illujlrtiftma , qud in pradicte fancle Virgints Vr- fuU comitatu extiteraty divina faventegratia in aquay qu£ Kaltabe voca- tur yfebrearreptay & in locumextramuros civitatis Argentinenftsyubi nunc requiefcit,deduclay exhalavit. Vhi prAslantur beneficia Dei omnibus ipfamfincera fide colentibus. H.-ec Breviarium Le<ftione I. recitat» quibusaliquotmiraculofaspoenas fubjungic>iis infliitas , quiir- re verencius Aureliaj fi ve farcophagum cemeraveranc>five feftLm nc- glexeranc. ExRecencioribus accedat fuffragiumHermanniCrom- Et Herm. bacchii Jefuit£e> qui fpillum volumen in foHo anno 1(547- edidic Grombac Coloniae > cui titukis : S. Vrfulavindicata : incujuslibro IV. c. 14. ' fequentemcexuitnarracionem: Argentoratum Tribocorum caput fub

Imperio Romanorum a comite regebatury qui inde Argentoratenfts diceba- tur y oppidum mdiocrey poHea luliani vi^oria de Alemannii parta nobile» nobilius tamen & au^ius faclum cultu Virginti Aureli<e, cujus miracuU cum accolas ejus templofuburbanoplurimospeperijfent , ii pojiea mcenibus er civitate donati pomerium ejus maximo dilatarunt opere. Erat htec e coetu Virginum comes in itinere cateris adjunday qiu, dum clasfis Biftlea folviffet , tentari febricula Cdpit > i'u fiatimtncrementis,ut Argentoratum cum attigijfet > defecla viribus ad extrema deduceretur : Vnde neceffarium fuit» eam cum tnbm fedalibus ( Einbeth, ^5i!^arbeth > Vilbeth , ) qusfe.

brienti

^ficits. 105

Irmti, mormttque folatmconftiio , & auxiiio fempcr adejfent:, Argen- toratirelinquere, qtum Dcuscum tribus comittbtts epu dejiin.irat civita- tifPraftdetn^Cu^odem & Patronam , ut exfiarent ibidem etiam H^reticif teRatisfima (jr probatufiina tam mirabiitifodaittat'u,feregrinationii, & Martyrii ve^figia , qux nutla delebit £tas p^crior. Decesfit ibi poHridie i^.OilobrU, ut mtantfajii Romaniyfex ante Martyrium Vrfularum diebtts. Civitas non alluitur Rheno^fed ejus brachio cuidam adjacet, per quod lcm - hove^aeft : menjiratur locus dectimbentis, morieniisy &fequeU virginu, tempU deinde miracuiu ejits increbefcentibits adificato ; Monftratur etiam dlia in Bafilica ( Petri fenioris j tumulus trium fodaitum virginwn €um titulofuneralii qul vitam earum breviter , adventum, & mortem mc- morat. Hadenusille. Idem libro VII.c. ^o. anneditliiftoriam didariim triiim fodaliiim , ab Argentinenfibus , utait, Catholi- cis fibi transmillam > a (sic vero ex idiomate Germanico in Lati- num converfam>verba fant hxc.Ad majtis folatium & auxiitum S.Au- relia ( qtu in reditu exurhe Rmana Coloniam verfus &c. Ex msc.

Subjungam ex Manufcripcis Palsopetrinis eandem narratio- Pal^opc nem» eamque latine concepcam ab audore ipfb fed eam tamen"'""' paulo aliter : Sic enim fonat : Vt hi/ioria referunty qtiamplures cre~ ditu di^ne, quomodo R ex qt4tdimi,mmine Nottisyde Britanniamajorifuit oritmdiuy nobiiti & omni reitgione piuftnm , uxorque iUittsfimiiitererat iUuJhU & reiigiofa. Cottidiam beneficiorum obfequiis filiam a Domino impetraverunr,V>fulamqueproprio nomine nuncupabant, quameducan- tesfecundum legem Domini eatn docebam incedere. Et infra : Angeli ftqtiidemdeceiu nwfi adbeatam Vrfulam,omnemfuturitriumphiferiem edocentes, pr^dicuntc.u Coloniam pariier itur.xs ,giortofique martyrii tre- pheo omnes coronandas. Tunc beata Vrfula virgo , quod diu dejiderabat» virgineo valata exercitut&divinam implorans mifericordiam fue pere^ grtnationi coadjuvantem. H« didu devote virgine toto corde in lacrimof effufe y omnes fupernum ceperunt in vocare auxiiium . Pius atitem Domt- ntu, quifemper propc ejl invocaniibtts fe 07nnibtts inveritateyitnpulfam clajfemfubunimdieiJpatio.^HantcprojpereventOyinportUy qui ttcla dici- ttiry tam navium j quam pticflartim ntimerumperttdity Adduilisqtie anno. ntsadverfoflumine remigantes ad infignem iUam Germani<£ metropoitm Coloniam,ubinuHC corpora eartim in pace requtefcunt^ tandempervene- runt. Vnde ad Angeiimonitionem romam tendcntes adurbmbafileam

O appH'

106 VeAurelU

/.pplicuerm ,&ihldemyelicl(inavilri4s roniampedejlres venetmt. Per- Actii tandem votif nec mn ceremoniis iwiumcrdhi libtu m urbe romana > in~ nere, quo venerant» bafileam reverfe fiint » acccnfisque navilnuper decur- fum rheni prono alveo deflueates , tandem coloniam agrippinenfem appli- mrunt. Aderat ttmc ibi barbara hnnorumgensy qua peccaiti hominum ixigentibus » urbem colonim arta obfidione vdUaiet. Et infra : de cit- jus qtiarumque confortio fan^uftmA fuere virgines piiifime- quoeQut ut arripuerant iter per rheni alveum a bafiUa verfus argentinam, in- termediti itineribus (ub rhenifluvio : facratiifime virgines > fcilicet 9 Ein- heth, Vi Ibeth, & l^arbeth, quarum meritis & chariute nos inflammamurt ^ nefilentio fegniter praterire permittat memoria,febribus correptdfunt yrafate » & egrotareceperunt. Maxper rlteni brachium ad argentinam funt dedu^e, ibique aiiquantuin temparts egrotantes, atque crefcente eadent infirmitatiimoleftia,paucQS pojl dies vitamfinierunt. Vbi jamcorporif earumrequiefcunt,apudfandumVetrumfemoremiVulgariter: /^uo bcitl «(f «n fant fperer : Tempore quo exigua erat Ecclefia : diicents quin- quaginta( veuftmiti proportione) pasfibus non minore ^atii aburbedi- fianti 3 & prato viridi fiea > teutonce : ^Jgcr^cn. Ouam divus tna^ terwis{fupernaprovifiotteordinante)ingrefu5in divini numrnis culttim* cr in honoremfan£lipetri Apoftoli ipfo vivente petra , confecravit. Qua templi confecratio aChriftinativitate anno-fa^a eft fexagefimo (juartoi Etibidem. titinfra; inEccleftaprafataprtmuinveiiigtuhujus Choriir^ grejfurts yfanBi materni altare edificatum eratt in quo juxta a latterepr^ fatarum virginum reliquie reconditeft^ere , quodam infarcophago : Ar- (ha quanuncexiftenti (utitadicam) lapidia :. & intabaitarii locore" liquiumanentibtis quousquc ,donec chorus majori adificio mvo itmovatus ejU quod fa^um eft anno civitatis Domini 138 7. Hacflenus Pala:€ipetri- na Chrorricagefta &c€. virginum, videlicet Einbeth > Worbeth , Vilbethi, quarmn reliquieinfcrinio tabuUrecondite funt in earum facell&,qm fcri- ptititulas eft. {2.) -Mff- §.5-7. Hadenus narra-tionesdeAureIia>Einbeth, WarbetH*

meniftm. A:\Vilbeth, virginibus Urfuhnis. Nullusquidemdubito» quin futurifint> ctiamapudprudentioresPontificios» quiminimeope- r3Cpreciumexiftimaverint,vellongas narrationesdeIJrrula& fiiis virginib^ perceniere, vel examinandis argumentis>aut adducendiss' tenopus confuincre CfEtcrumcLmnonnuilifint,quialiquidfabui£e.

^focus virgtnihus. 107

iribiuint» voluimiis in eoriim gratiain » quid nobisvideretur) ex- plicare. Crombachio videtur idfinefingularidivinaprovidentia fadum non elle, quod Argentorati Aurelia cum (bciis & defunda , & fepulta fit : id enim fadum putatj ut (i.) Aurelia cum tnbm fociis civitatuprafesi cu^os, & patrena ejfet (i.)ut exHarent ibtdemctiam hdt- reticu te^athfima & probatisfima tam mirabilis fodalitatii , peregrinatii- nit^& Martyrii vc^iigia» qu£ nuHa delebit atas pofferior. Qtke Jefuita: verba funt lib. V. Urf Vind. c 14. Ipfum Breviarium Argento- ratenfe 1. c. refert » PhiIipf>o civitatis hofte , cum quidam Aurehac ^ cryptam temerafset , quod a D^emonecorreptus & extiiji61:us fit : Iterum denonnuUis contemptoribus feflivitatis Aurelianje» quoi a folla oppresfi & conciafi fmt. Quis igitur nollet dc patri^fiias prajfide, cuftode» Sc patrona gratitudinis ergo meditationem fuici- pere? imojquisfpreverit Dei digitum abHa^nefi >ficredere faseft, nos ita revocantis, oblervare? faltem apudColonienfesaiiquam inibimus gratiam» fi Aureham &(bciastefl:esadmiferimus>quan.i doquidemjjudicioCrombachii, Aureli^etiam/^ri/>/«^ii?on«>^r. mctur Colonienfmm traditio , fic quidem iUt fi Vrfulana hi^oria penifu intercidifeti exharum virginnm hifloriis, locorum traditionibus > vefli- giu & titulii prim^c poffet iyitegritatirejiitui: prafertim cum hxe moni- Vtcnta longe Galfredi (ttatem fttperarint : utverba habent Hyperafpi- OajUrfulini Hb. XI. c 11. Nonert igiturparvi momenti res de Aureha^ fociisaliquidmeditari.

§.;8. Argumenta Crombachii, qaibus Aurehanam tradi-'* ^'^'^''^*' t ionem firmare vult,defumta Cunt( 1 .)a tefiimoniis tjfpo expresfts,m eft crom^Ack Martyrolngii Romani dieXV. 0>5tobris: Leidenfi & Fcrrario fufFragantibus : GalefiiiiijUrftifii, Breviarii Argentinenfis, Kei- fersberg;i, Raderi , Camerarii , Firzimonis , fodaUtatis Urfulana^» Molani: (1.) e Manufcriptts Rudicenfi , 8c Argentinenfi antiquiflimo» (j.) Ex infcriptiombus fepulihralibNs ,qusi\\s exftat Argentinx in tem- plo fenioris Petri. (^.^Exfufragio adverfariorum : Nam Bernhar- dum ,her(iOg Chron. Atfat. hb. VIlI.c.i8.candcm hiftoriam re- ferre. Addi poflet (f .) defumptum a templo Aureliano. Et f (J. ) iniracuiis per Aureliam & iocias^fadis ; cert€ Manufcriptum PaI;ro- petrinumpluratrium virginummiraculanarrat, dc incompendio

refeit j his verbis : OJ?<r(tt Da6 t)ic gat (tgcn ttri^^un^fraiKn

o 2 t^unt

108 O^ Aurelia

thrni i)tldfo(?cir5[Cim&cr^m6cn/uttb rmft ^uofufffnfutr Q\Xi ^xan^^min Dcr C9^cnfc^cn mtt 5?amcnfur @ec^ n?cntt>cc/unDfurDu6^aUttJCc/furi3oUmcc/4^ugcntt?cc/ ^ru(]tt>cc/>Dcr^tt)ce/ fur@tfcljcn/furDic ^cmbDcunD furDae ^rpmcn/ fur Dae ©cgcnfttnjcc/unDrintaniu^ ruffftftn^inDcendttcn/unDfur - - DaeDtcJratt^ctt tr entlcDt^ct tt?crDcn / unD DarHio fin^ t)ic ^cpltgcn trp 3un.^fran?cnan^uruffcnfur5rctt)Iicf}C^(dDl3fctt/unD mcrfuraUcm^omerunD^roflcm h^c illud.

(jif.) Refu. §.fp. CjetenimtantihcEcargumentanonrant^ut apad pru- tatit i.Tra. dcntiores fidenv inveniant. Nam ( i. j univerfa Urfulae Sc unde- rf///ow/* '^^cimmilliumvirginumtraditio incerra? corrupta, imo falfa eft. inceru. Incerta,quianullisexantiquitatecertis &co2:visdocumentis pro- baripoteft; Laudat quidem Crombachius mox abiniiio vindi- ciarum pervetuftum MSC. codicem>inceni au(5loris,exLaurentii Surii Carthufiani Tornis» 21. 0(5lobris > & putat Cuniberti elle aii- 6loris,circa annum Chrifti (J44. con(cr iptum ; (ed nulhs idoneis ar- gumentis id probat. Nam quae producit teftimonia aut recen- tiora fiintjaut seqae fufpedla : certe aliorura narrationes neq, intem- porejneque in circumftantiis reliquis cum Suriana narratione con- gruunt. Efto vero Cuniberti aucfteris? nibilominus incerta erit> quia quadringentis poft annrs>quamfa(5la creduntnr, gefta narrat j tJliTulaenimtradimr ajefuita circa annum Chrifti zj^.exAnglia ctre profe6la : undeautem intanto monumentorum» ab ipfbmet agnito» defe(5tu refciverit Cunibertus fingula hiftoriae momenta ? %9rrttpu Corruptaiqaod Francifc. Harajus Surii Epitomator,& commentator Pontificiusin notis ad XXI. Nov. ingenuefatetur : hiHoriam a varik mediotemparevitiataml Hxc TheologiaeLicentiatus. Falfa deniq^ faifc. efti quia probatis hiftoricis repugnat : Narrat,ab Hunnis elle occi- fas,quieoquidemtempore nondumegrefifi fuerantMa?otides pa- ludes ; Id quod Crombachius dilcat ex Zofimo> llV.f m.^y.RcferC enim hic,c\uodBar Ura Hunnorum natio prins incognita,fulfito tempore (Valentis imper.) emerferit: fin difplicuerit vetuftior > idem difcat cx aliquo focio fiio & caetera adrai^atore > </£gidio Bucherio > qui lib. XII. Belg. Rom. c. 1. §. 6. aperte & diferte fatetur : Hunmrtm boi e9dm mnoprimHm nomen auditum, Putat autem anniim Chri-

fti37tf»

Crfociis virgimhus. lO^r

flii?7<5. Qui igitur j.im anno 257. Hunni obfedeiint Coloniam Agrippinam » & UiTiiIam cnm virginibus occiderint ? Nec juvat Crombachium Herodianus » ci\mrefeit> pene omms barbargruin co- f/^e(le Maximiniim inGermanos moventem (ecutas j NamN.C. fene omnes E. etiam Hunnos ; quod Logici vocant a non diftributo ad diftributum nrgumentari. Pergit narrawdo^CyriacumPonti- ficem RomsMaximumuna cum vuginibus elle profedum ; Sed ecceBaronii judicium : Non audiendipmitus recemiores quidam, qui foH Pontianum > introducunt Cyriactm quendam Romanum Pontifi- cem , cujus nuHa prorfus extat mentio in ferie Romanorum Pontifi- cum a Latints defcripta > uti in Ubro de Romanis Pontificibus , apud OptatumM.ilevitanumiVelAugu>}inmnyCrefcomum,allosfiveIndicesViiti- eatios ■> nec apud Gr^cos > m Eufebium > 'tiicephorum Chronographum, vel a[ios,adeo > ut ne dignt quidemfit, qu<£ pluribus confutetur , fententiay quippe qu<e nullapemus nitatur rattene , vel tenimonio antiquorHm ■> EX COMMENTITIIS TANTUM ACTfS ILLIS MARTYRII SANCTARUM URSUL^ ET SOCIARUM PETlTA, QU^INNOSTRIS NOTATIONIBUS REFUTAVI- MUS. Ex ra namque hifloria de Cyriaco Papa>qui ibi nominatur > fal- fa hu opiniofluxtffe videtur. Sed ne( illa, itcet A DU LTER IN A>4(fZ.< fujjragantur , quibus fub Attila Cyriacus ille tntroducitur. HaCtenus Baronius annal. 137. §. 1 1 .Per notationes intelligit notas fuas ad Mar- tyrologium Romanum > ejusque diem XXI. O6tobris. In his au- tem aiiquot in medium adducflisratonibus fidem narrationi vel dubiam > vel irritam reddit. Dicit ( i.) a recentieribus ( i.) diverfi- mode adiverfis aidcloribus fcriptam (3.) deperditamveram ,germanam^ earum virginum hiiioriam{^.)eamq\ab aliquo(ut libuit)five qu<tfuo inge^ nio commendatusfueritfive qua ab aliu levt quodam vulgi rumore accepit, fcripturamonumentucommendata effe,nonfine magno veritatu detrimen- toicumgravufimam hifioriam commentitiampene reddiderint. (f.) In- veniflTe CeCe codicem Vaticanum cu jusdam Gaufridi (alii Galfredum vocant) Epifcopi Afaphenfis > qui agens de rebus Maximi > etiam deUrfuIa& fociishiftoriam, fedlongeaIiter,retulierit; Qu^qui" dem > qux ex pradiilo au^ore defcripfimus>nob'ti longe magisprobantur, quamaliapradiaorumfigmentaABOUNl ETlAM VERISIMILI RATIONE REMOTA. (^.) ReverendiffimumRuremunden- iem Epifcopum Giuliclpaum Lindanum eandcm fuam fenten-

O } tiam

no 2)<* AurelU

tiampfobaire> &raperftitemaliquamcliffiCLilcatem folvilfe. H.xC Ecclelir Romanx Cardinalis. Cromb.ichius qaidem hocCar- dinaiiiTJLidicmm» etfidiflimulatonominejfugillat hb. i. Uir vind. c. ^i.mjileyZ]ens,qu'damrecer,ttomn aii anmmChri/ii lyj. recentiores tantumfacit Cyriaci defenforesiquando tum Galfredi <ev9po/i nfo. (quem folum fequendumputat ) Gerlactis AhbM luitienfts, Harbernui fucceffor in libro tunc fcripto , Richardus item , Rogerim &Robertus defendertmt;fe- quenti verb feculo Archiepifcopi complures receperunt ; pojiea vero juru imerpretesi ac Hijioricigravtsfimi cumTheologis feculo pofiero Cyriacum & Pontificem Romanum Aixerunt j & infaniits numerarunt. Baronius igitur in (uis annahbus aufus eft negare> & in notis ad Martyrolo- piam refutarejconfentiente fchoWaileconciliorumTom. i. fol.m. jof. edit. Parif quod antiqui (criptores defenderunt ; Archiepifco- pi&Epifcopireceperunt; Jurislnterpretes, ac Hiftorici graviffi- tni,&Tlieologi dixerunt; Imo fibi ipfe contrarius fait,(eodem lefuita exprobrante ) dumF^/icminterRomanos Poncirices retu- lit> etfi ab 70. demum annis cognitum j Et tamen Cyriacum rejecit antefoo.annos decantatum! Conciliet hsec qLiorum intei-eftsvel Urfulam vindicare , vel Baronii audloritatem alFerere, nos nianum dehactabularemovemus. Addo unicum >qLiodaberaditis viris tradicumaccepimus,extiti(lein amiquis Martyiologiis memoriam VrfuU & XI milidi virginum > inde rudes & fabulofos homines cii- dilTe memoriam VrfuU & XI. miUium virginum > quod camew fuo lo- co relinqui.-nus -, Certe fupra omnem fidem non eftconjevflura, fi cogitamLis longe abfurdiora M^rcyrologiis accidilfe. Hieron/- mnsGebvvileruslib.il. Chron.Habfp. c.37. ex GaifredoUrfuIa; & Comitum relatione repecita» fabjungic. Hac Galfredus Momme- tenfisinfnequarti librideoriginegentts Britannia InfuU refert i etfi non ignoremtts,longe aliam hifioriam fuper Xl.milliumvirgtmmiMartyrit circumferri. SIT SOBRIO LECTORI JUDICIUM.

§.6o. SitautemgenLiinaCunibertihiftoria, & vera,nihiIo-. tninus noftram Aureliam & fbcias parum> imo nihil,javabit. Nam intotailla nariatione neqLieAurelia^jnequefociarum mentioulla fit. Caput eft decimum rertium apad Crombach. lib. i. quod agic de Urfula» ut vifitatu Rom£ liminibiis SS. Apofiolorum redierit cum vir- ginibia Coloniam, In quo capite mentio fieii debuillec Aurelixj Sc

focia-

^focils 'virginihui . ni

fociamm, quod Argentoratifubfticerint, fiquid tale faiSlum fuif- fet: JamveLonulioverboeammullafitmentio: narratur» quo- modo Romam pcrvenerint» uhi cum per dies aliquot perlufirawuhique diverfnJan^eiWH limtnibw, pervigiles in oratione DEO animasfuoi com- nmdarmt, lacrjmtsque interiorem habitum > quafi jam ad <eterni Regif tricitniumproce([ttrxif}udiofim componerent,peradutandemvotis,itinere, 0(140 veneranti Bafileam reverfefmt. Afienjisque navibus, per decurfum Hkeni prnno aheo dejltientesi & armufpiriiualibus'» tam contrafpirituales nequitias , quam contraomnesperfecutionum prejfttrasfe communientes> tandem Coloniam applictterint.Hxc ibidem narraiitur, & c. 14. feqq. Martyrium UrfiiL-E & fociarum : Quis antem fibi perfuaferit , fi quacvirginuravelArgentorati, velalibifiibftitillentjquinmentio- nemearum faiftura fuilfent acta , in longeminutioribuscuriofa? Si"ebertusGemblac. ad ann.4j-j. fcribit : CtmClas ab Hunnis elle Martyrizatas. Igicur & Aureliam cum focii s,fi qua? tales extitillent. MiifaleArgentoratenfe in hymnoundecimmillibus virginum di- cato canit:

Ouamin portu reltquerunt Claffemifimul invenerunt hUgmmi fiumen & amccnum Havigantes imrant Renum

Per DE/ clementiam. Uincad locump.i^fionis Duxitets dtixagonu florem fu£ jnvemutu Varvipendentifpe faltttts

Euntes Coloniam, Ofelix Colonia Subter cujus menia Sarbarorum rabies Ertfes,tela,frameasy Cultros in virgineas

Cruentarunt acies &c. Nec hic quicquam de Aureha , vel fociis Argentinse rehdis. Sei & aiterum iftud non caret fufpicione , quodnequidemChionica Palxopetiinanoftra Aureliae meminerint >quodtamenfecirfent>fi

Einbcth»

Rejp.^dx,

nz J^^ Aurelid

Einbeth, V^orbeth »& VilbethiftiusfuilTent diaconifiGe: Ipfajpo- tius dicuntui febre laboralle. i. e- diaconiflis opus habui(Ie,non Au- teha, quam prorfas nefciunt. (t-)in §. <Ji. Dicas, ututCunibettinum mentionemfaciatnuUam,

^7a j . ^^^^"^^ tamenaha, §. yj. produdadocumenta. Sed Bi. ad (i.}Mar- tycologii Romani exiguam elTe fidem? fi cogitamus , interpolaCum fuifleaBaronio,idqaodrupraahqaot in medium addutlis exem- phs ad oculumoftendimus. Nec difHteturBaroniusin notis>un- deAurehaArgentoratenfisinMartyTologium Romanum irrepfe- ri t> nempe cx tahulis Ecclefu Argentinenfis, ex quihns hac die Uolanm & Galefinm : quibus verbis innuit» pridem in Martyrologio Romano iiullam ejus mentionem elfe factam,poftquam vero placuillecMar- tyrologium ahunde augeri ■> etiam Aureham elle infertam, a Molano , & Gaiefinio , & a Baronio > fequace ; idque audlo- ritate tabularum Argentoratenfium. Authentica Martyrologio- rum verba mutare non licet} mutata autem fimtRomani. Nam Crombachius ita citat: In Argentina S. AurelUv.M.ezQd\t\i\OiC[\\iz Coloniae AnnouJfo.prodiit, itaiegit; Argentorati S.Aareliavirgi- ntf: Galefinius apud Crombachium ita refert: InArgentina S.Aureli* virginiiiqUittCmntJfetexnobHi illafocietate Xl.miL virg. ad prafatam urbem in reditu ab urle Roma infrrmata-> ohiit inpace Mea autemGalefi- nii editio» qua?V€nctiis»& quidem cum priviiegio Pontifieio &aliis prodiitanno if 78. hacc folum exhibet vetba ; Argentin<t-> fanMa Au~ reVuyirginu. Ipfe Crombachius exPetroLeidenfi ,&Ferrariore- fert» & fatetur » ipforum tempore, An. ijio. exprejfum inRomanu